(Iz 24:23). A o prawych Jezus oświadczył, że podczas zakończenia systemu rzeczy „będą świecić jasno jak słońce w królestwie ich Ojca” (Mt 13:39, 43; por. Dn 12:3; zob. ŚWIATŁO).

Kult słońca. Król Jozjasz, oczyszczając kraj z wpływów religii fałszywej, „pozbawił urzędu kapłanów cudzoziemskich bogów, których ustanowili królowie Judy, by za ich sprawą wznosił się dym ofiarny (...) dla słońca i dla księżyca”. „Sprawił też, że konie, które królowie Judy oddali słońcu, przestały wchodzić do domu Jehowy (...); a rydwany słońca spalił w ogniu” (2Kl 23:5, 11). Później prorok Ezechiel, który przebywał w Babilonie, ujrzał w wizji jerozolimską świątynię Jehowy. Zobaczył w niej między portykiem a ołtarzem 25 mężczyzn, którzy „kłaniali się ku wschodowi, ku słońcu” (Eze 8:16). Takie odrażające praktyki doprowadziły do tego, że w 607 r. p.n.e. Nebukadneccar (Nebukadreccar), występując w roli narzędzia w rękach Jehowy, zburzył Jerozolimę wraz ze świątynią (Jer 52:12-14).

Cofnięcie się cienia o dziesięć stopni. W Egipcie i Babilonie zegary słoneczne były znane jeszcze przed VIII w. p.n.e. Ale hebrajskie słowo maʽalòt, które w 2 Królów 20:11 i Izajasza 38:8 przetłumaczono w przekładzie Wujka na „zegar”, a w Biblii gdańskiej na „zegar słoneczny”, dosłownie znaczy „stopnie” (NŚ). Ten sam wyraz występuje w nagłówkach piętnastu „pieśni wstępowań”, czyli Psalmów 120-134.

Biblijne relacje z 2 Królów 20:8-11 i Izajasza 38:4-8 dotyczą znaku, jaki Bóg dał choremu królowi Ezechiaszowi w odpowiedzi na modlitwę Izajasza. Polegał on na tym, że za sprawą Boga cień cofnął się o dziesięć stopni. Mogło tu chodzić o stopnie jakiegoś zegara słonecznego, niewykluczone bowiem, że ojciec Ezechiasza posiadał taki zegar, być może pochodzący z Babilonu. Ale opis tego wydarzenia sporządzony przez żydowskiego historyka Józefa Flawiusza wskazuje, że ‛stopnie Achaza’ znajdowały się „w pałacu”, i wyraźnie sugeruje, iż stanowiły część schodów (Dawne dzieje Izraela, X, II, 1). Obok nich mogła stać kolumna, która rzucała na schody coraz dłuższy cień i w ten sposób służyła do mierzenia czasu.

Cud ten mógł też obejmować zmianę położenia Słońca na nieboskłonie, a jeśli tak, to przypominałby cud opisany w Jozuego 10:12-14 (zob. MOC [Zatrzymanie słońca i księżyca]). Wydaje się, iż owo zdarzenie odbiło się szerokim echem, skoro w 2 Kronik 32:24, 31 wspomniano, że do Jerozolimy przybyli posłańcy z Babilonu, by się o nie wypytać.

W Piśmie Świętym termin „słowo” najczęściej jest tłumaczeniem hebrajskiego dawár albo greckiego lògos. Oba te wyrazy na ogół odnoszą się raczej do całej myśli czy wypowiedzi niż do pojedynczego określenia lub znaku językowego. (Po gr. „jedno słowo” to réma [Mt 27:14], choć i ten wyraz może oznaczać całe wyrażenie bądź omawiany temat). Każde orędzie od Stwórcy, przekazane np. poprzez jakiegoś proroka, jest „słowem Bożym”. W paru miejscach Lògos stanowi tytuł Jezusa Chrystusa.

Słowo Boże. W Piśmie Świętym kilkaset razy występuje wyrażenie „słowo Jehowy” lub określenia synonimiczne. Na przykład „słowem Jehowy” zostały stworzone niebiosa. Bóg wyrzekł słowo i stało się ono rzeczywistością. „Bóg przemówił: ‚Niech powstanie światło’. Wtedy powstało światło” (Ps 33:6; Rdz 1:3). Nie znaczy to wcale, jakoby Jehowa osobiście nie wykonywał żadnej pracy (Jn 5:17). Ma jednak do dyspozycji miriady aniołów, którzy — posłuszni Jego słowu — spełniają Jego wolę (Ps 103:20).

Stworzenia ożywione i nieożywione są podporządkowane słowu Boga, który może się nimi posłużyć do urzeczywistnienia swych zamierzeń (Ps 103:20; 148:8). Jego słowu można zaufać — jeśli Bóg coś obieca, będzie o tym pamiętał i to uczyni (Pwt 9:5; Ps 105:42-45). Jak sam oświadczył, Jego słowo „będzie trwało po czas niezmierzony” — nigdy ‛nie wróci’, nie osiągnąwszy swego celu (Iz 40:8; 55:10, 11; 1Pt 1:25).

Jehowa chętnie utrzymuje kontakty ze swymi stworzeniami, toteż w rozmaity sposób im objawia, na czym polega Jego wola oraz zamierzenie. Kierował swoje słowa do takich osób, jak Adam, Noe i Abraham, niewątpliwie korzystając przy tym z pośrednictwa anioła (Rdz 3:9-19; 6:13; 12:1). Czasami obwieszczał swe zamiary przez świętych ludzi, np. przez Mojżesza i Aarona (Wj 5:1). „Każde słowo”, które Mojżesz przekazał Izraelitom, było w gruncie rzeczy adresowanym do nich słowem Bożym (Pwt 12:32). Jehowa przemawiał też przez usta proroków, m.in. Elizeusza i Jeremiasza, oraz prorokiń takich jak Debora (Sdz 4:4-7; 2Kl 7:1; Jer 2:1, 2).

Począwszy od czasów Mojżesza, wiele nakazów Bożych utrwalono na piśmie. Dekalog (Dziesięcioro Przykazań, w Pismach Hebrajskich: „Dziesięć Słów”) najpierw został ogłoszony ustnie, a później ‛zapisany palcem Bożym’ na tablicach kamiennych (Wj 31:18; 34:28; Pwt 4:13). W Powtórzonego Prawa 5:22 nazwano te przykazania „Słowami” (zob. DZIESIĘĆ SŁÓW).

Później dalsze „słowa w księdze Prawa Bożego” zapisał pod natchnieniem Jozue, a po nim inni wierni pisarze (Joz 24:26; Jer 36:32). Z czasem wszystkie je połączono w jeden zbiór zwany Biblią lub Pismem Świętym. Obecnie owe kanoniczne księgi składają się na „całe Pismo (...) natchnione przez Boga” (2Tm 3:16; 2Pt 1:20, 21). W Chrześcijańskich Pismach Greckich natchnione wypowiedzi Boże są często nazywane po prostu „słowem” (Jak 1:22; 1Pt 2:2).

Wypowiedzi Boże bywają też określane wieloma synonimami; np. w Psalmie 119, gdzie przeszło 20 razy jest mowa o „słowie” lub „słowach” Jehowy, użyto ponadto w poetyckich paralelach różnych wyrażeń bliskoznacznych, takich jak: prawo, przypomnienia, rozkazy, przepisy, przykazania, sądownicze rozstrzygnięcia, ustawy oraz wypowiedzi Jehowy. Potwierdza to zarazem, że „słowo” może także oznaczać całą myśl albo jakieś orędzie.

Znaczenie pojęcia „słowo Boże” poszerzają i pogłębiają towarzyszące mu określenia. Jest ono „‚słowem’ [wypowiedzią (réma), Int] wiary” (Rz 10:8), „słowem [orędziem (lògos)] prawości” (Heb 5:13) oraz „słowem pojednania” (2Ko 5:19). Słowo, czyli orędzie Boże przypomina „nasienie” — posiane na dobrą glebę, wydaje obfity plon (Łk 8:11-15). Prócz tego o oznajmieniach Jehowy powiedziano, że ‛biegną prędko’ (Ps 147:15).

Głosiciele i nauczyciele słowa. Największym krzewicielem i orędownikiem słowa prawdy natchnionego przez Jehowę był Pan Jezus Chrystus. Chociaż zdumiewał ludzi swymi metodami nauczania (Mt 7:28, 29; Jn 7:46), to nie kierował uwagi na własną osobę, ale mówił: „Słowo, które słyszycie, nie jest moje, lecz należy do Ojca, który mnie posłał” (Jn 14:24; 17:14; Łk 5:1). Wierni uczniowie Chrystusa ‛pozostawali w jego słowie’, dzięki czemu zostali wyzwoleni z pęt niewiedzy, przesądów i strachu, a także z niewoli grzechu i śmierci (Jn 8:31, 32). Z kolei faryzeusze przez swe tradycje i nauki unieważniali „słowo [oświadczenia] Boga”, toteż Jezus niejednokrotnie musiał toczyć z nimi spór (Mt 15:6; Mk 7:13).

Ale nie wystarczy słuchać głoszonego słowa Bożego. Koniecznie trzeba też brać je sobie do serca i wprowadzać w czyn (Łk 8:21; 11:28; Jak 1:22, 23). Otrzymawszy znakomite przygotowanie do służby kaznodziejskiej, apostołowie oraz inni uczniowie okazali posłuszeństwo słowu i podjęli dzieło głoszenia i nauczania (Dz 4:31; 8:4, 14; 13:7, 44; 15:36; 18:11; 19:10). Dzięki temu „słowo Boże dalej rosło, a liczba uczniów w Jerozolimie bardzo się pomnażała” (Dz 6:7; 11:1; 12:24; 13:5, 49; 19:20).

Apostołowie i ich towarzysze — w przeciwieństwie do fałszywych pasterzy — nie byli wędrownymi handlarzami świętych Pism. Głosili czyste, niesfałszowane orędzie Boże (2Ko 2:17; 4:2). Apostoł Paweł nakazał Tymoteuszowi: „Rób wszystko, co możesz, by się stawić przed Bogiem jako godny uznania, jako pracownik nie mający się czego wstydzić, poprawnie władający słowem prawdy”. Nieco dalej dodał: „Głoś słowo, czyń to pilnie w porze sprzyjającej, w porze uciążliwej” (2Tm 2:15; 4:2). A chrześcijańskim żonom zalecił, aby zważały na swe postępki, „tak by o słowie Bożym nie mówiono obelżywie” (Tyt 2:5).

Odkąd w ogrodzie Eden Szatan zakwestionował to, co powiedział Bóg, słowo Boże ma licznych przeciwników pozostających pod wpływem Diabła. Za trzymanie się tego słowa wiele ludzi postradało życie, co zresztą zapowiadały proroctwa biblijne i potwierdziła historia (Obj 6:9). Ale historia niezbicie też poświadcza, że prześladowania nie zdołały położyć kresu głoszeniu słowa Bożego (Flp 1:12-14, 18; 2Tm 2:9).

Potęga słowa i ducha Bożego. Słowo Boże oddziałuje z ogromną mocą na tych, którzy go słuchają. Oznacza dla nich życie. Na pustkowiu Bóg wykazał Izraelitom, że „nie samym chlebem żyje człowiek, lecz człowiek żyje każdą wypowiedzią z ust Jehowy” (Pwt 8:3; Mt 4:4), będącą „słowem życia” (Flp 2:16). Jezus, przekazując słowa Boże, oznajmił: „Wypowiedzi [rémata], które ja do was wyrzekłem, są duchem i są życiem” (Jn 6:63).

Apostoł Paweł napisał, że „słowo [orędzie (lògos)] Boże jest żywe i oddziałuje z mocą, i jest ostrzejsze niż wszelki miecz obosieczny, i przenika aż do rozdzielenia duszy i ducha, a także stawów i ich szpiku, i jest zdolne rozeznać myśli i zamiary serca” (Heb 4:12). Dociera do serca i wyjawia, czy ktoś rzeczywiście trzyma się w życiu zbożnych zasad (1Ko 14:23-25).

Ponadto słowo Boże jest prawdą; potrafi ‛uświęcić’ człowieka, uzdatniając go do służby dla Boga (Jn 17:17). Może przysporzyć mądrości i szczęścia, a także wykonać wszystko, z czym On je posyła (Ps 19:7-9; Iz 55:10, 11). Jest w stanie całkowicie wyposażyć do wszelkiego dobrego dzieła i przygotować do pokonania niegodziwca (2Tm 3:16, 17; por. 1Jn 2:14).

O działalności kaznodziejskiej Jezusa powiedziano: „Bóg go namaścił duchem świętym i mocą, a on szedł przez kraj, czyniąc dobro i uzdrawiając wszystkich ciemiężonych przez Diabła; albowiem był z nim Bóg” (Dz 10:38). Apostoł Paweł nawracał różne osoby, również pogan, ale jego starania