-
HetyciWnikliwe poznawanie Pism, tom 1: Aaron-Mazzarot
-
-
Jednakże jego cudzoziemskie żony, wśród których były też Hetytki, odwiodły go od Jehowy, jego Boga (1Kl 11:1-6). Jak dowiadujemy się z Biblii, jeszcze w czasach izraelskiego króla Jehorama (ok. 917-905 p.n.e.) Hetyci mieli królów i armię (2Kl 7:6). Kres ich państwu położyły podboje syryjskie, asyryjskie i babilońskie.
Po powrocie z niewoli w 537 r. p.n.e. Izraelici, nawet niektórzy kapłani i lewici, brali sobie za żony kobiety kananejskie, między innymi Hetytki, a swoje córki dawali Kananejczykom. Było to pogwałceniem prawa Bożego. Ezdrasz zganił ich za to i nakłonił do odprawienia cudzoziemskich żon (Ezd 9:1, 2; 10:14, 16-19, 44).
Znaczenie przenośne. Zwracając się do Jerozolimy poprzez proroka Ezechiela, Jehowa posłużył się określeniem „Hetytka” w znaczeniu przenośnym. Powiedział: „Twoje pochodzenie i twe narodziny były z kraju Kananejczyków. Ojcem twoim był Amoryta, a twą matką — Hetytka” (Eze 16:3). Jerozolima, stolica narodu, na którym Jehowa umieścił swoje imię, była wcześniej zamieszkana przez Jebusytów. Ale ponieważ Amoryci i Hetyci byli najbardziej znaczącymi plemionami, najwyraźniej wyobrażają tu wszystkie narody kananejskie, łącznie z Jebusytami. Miasto to miało więc niechlubną przeszłość, ale Jehowa przydał mu chwały. Dzięki królowi Dawidowi zasiadającemu na „tronie Jehowy” (1Kn 29:23), dzięki Arce Przymierza umieszczonej na górze Syjon, a w końcu dzięki wspaniałej świątyni wzniesionej przez Salomona, syna Dawida, sława Jerozolimy rozeszła się wśród narodów. Jednakże z czasem Jerozolima stała się zepsuta i niemoralna jak okoliczne ludy, za co Jehowa ostatecznie sprowadził na nią spustoszenie (Eze 16:14, 15).
Próby identyfikacji przez historyków. Historycy i archeolodzy próbują umiejscowić Hetytów w historii świeckiej. Opierają się przy tym głównie na przesłankach językowych, porównując słowa, które zdają się mieć podobne brzmienie lub pisownię.
W asyryjskich tekstach klinowych często pojawia się nazwa „Hatti”, na ogół w kontekście wskazującym na okolice Syrii lub Palestyny. Wzmianki te mogą się odnosić do biblijnych Hetytów. Jednakże na podstawie określenia „Hatti” uczeni próbują utożsamiać biblijnych Hetytów z tzw. imperium hetyckim, które miało stolicę w Azji Mniejszej, a więc daleko na pn. i na zach. od ziemi Kanaan. Robią to w następujący sposób, przy czym rozróżniają trzy grupy ludzi.
„Zidentyfikowanie” trzech grup. W Boğazköy (Boğazkale) w Anatolii (obecnie część Turcji) na terenie Azji Mniejszej odkryto wiele starożytnych tekstów. W miejscu tym istniało kiedyś miasto Hattusas, stolica kraju, który przez współczesnych uczonych został nazwany Hatti i którego ludność mówiła językiem hatyckim. Tych pierwszych mieszkańców prawdopodobnie podbili najeźdźcy, którzy przynieśli ze sobą nowy język, należący zdaniem uczonych do rodziny indoeuropejskiej. Był on zapisywany pismem klinowym, toteż niekiedy nazywa się go językiem „hetyckim klinowym”. Później zastąpił go jeszcze inny język indoeuropejski, zapisywany hieroglifami, zwany „hetyckim hieroglificznym”. Podobno teksty spisane w tym języku odnaleziono zarówno w Azji Mniejszej, jak i w pn. Syrii. Uczeni twierdzą, że wspomniane trzy języki odpowiadają trzem grupom ludzi. Jednakże nie ma żadnych dowodów na to, że którakolwiek z nich to Hetyci wspomniani w Biblii. O tzw. hetyckim języku klinowym Martin Noth napisał: „W starożytnych tekstach nie znajdziemy nazwy ‚hetycki’ — została ona wymyślona przez współczesnych uczonych na podstawie historycznych związków między tym językiem a królestwem Hatti w Azji Mniejszej”. Dalej wypowiedział się na temat „hetyckich hieroglifów”: „Tradycyjne określanie ich mianem ‚hetyckie’ jest w tym wypadku niestosowne i mylące” (The Old Testament World, 1966, s. 231). Inny historyk, E. A. Speiser, podsumowuje: „Problem Hetytów wspomnianych w Biblii jest (...) złożony. Zacznijmy od tego, że nie wiadomo, o których Hetytów może chodzić w poszczególnych fragmentach Biblii: o Hatytów, o indoeuropejskich Hetytów, którzy pozostawili po sobie inskrypcje klinowe, czy też o Hetytów hieroglificznych” (The World History of the Jewish People, 1964, t. 1, s. 160).
Z powyższego wynika, że jakiekolwiek identyfikowanie biblijnych Hetytów z „imperium hetyckim” ze stolicą w Hattusas opiera się jedynie na przypuszczeniach i nie zostało potwierdzone. Z tego względu gdy w niniejszej publikacji wspominamy o „Hetytach” w rozumieniu historyków świeckich, określenie to zwykle ujmujemy w cudzysłów, aby przypomnieć czytelnikowi, że z braku jednoznacznych dowodów nie utożsamiamy ich z Hetytami opisanymi w Biblii.
-
-
HiacyntWnikliwe poznawanie Pism, tom 1: Aaron-Mazzarot
-
-
HIACYNT
Intensywnie niebieski kamień półszlachetny, po grecku hyákinthos. (Słowo to odnosiło się przede wszystkim do kwiatu o tej nazwie; prawdopodobnie był nim ciemnoniebieski irys). Jedenastym kamieniem fundamentowym Nowej Jerozolimy miał być właśnie hiacynt (Obj 21:20).
-