duchem (Dz 4:34, 35; 5:1-11; 1Ko 3:16, 17; Ef 2:22).

Woreczek na złoto, srebro, miedź, monety i inne przedmioty, używany zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety. Damskie sakiewki przypuszczalnie były podłużne i zaokrąglone, niekiedy także zdobione (Iz 3:16, 22; 46:6). Dawne sakiewki wykonywano ze skóry, plecionego sitowia lub tkaniny bawełnianej. Miały kształt woreczka, który ściągano u góry i zawiązywano rzemieniem lub sznurkiem (zob. WOREK, WÓR).

Z kolei trzos (gr. zòne, dosł. „pas”; Mt 10:9; Mk 6:8) najprawdopodobniej przypominał pas ze specjalną kieszonką na monety. Mógł też być wykonany z tkaniny złożonej w fałdy, w których przechowywano pieniądze.

Gdy Jezus kazał swym 70 uczniom głosić (najwyraźniej na terenie Judei), powiedział im, by nie zabierali ze sobą sakiewek — w ten sposób wskazał, iż Jehowa Bóg zatroszczy się o nich za pośrednictwem Izraelitów, wśród których panował zwyczaj okazywania gościnności (Łk 10:1, 4, 7). Na krótko przed swą śmiercią Jezus radził jednak apostołom, by brali sakiewki. Wiedział, że zostaną rozproszeni i będą prześladowani, a z powodu sprzeciwu władz nawet osoby przychylnie nastawione do ich orędzia mogły się bać im pomagać. Poza tym wkrótce mieli iść z orędziem Królestwa do pogan. Wszystko to sprawiało, że naśladowcy Jezusa musieli być przygotowani, by sami troszczyć się o siebie pod względem materialnym (Łk 22:35, 36).

Aby podkreślić niezrównaną wartość spraw duchowych, Jezus zachęcał swych uczniów do sprawienia sobie trwałych sakiewek i gromadzenia skarbu w niebiosach (Łk 12:33).

Prawdopodobnie bóstwo astralne (gwiezdne), na co wskazuje okoliczność, że imię Sakkut występuje paralelnie z wyrażeniem „gwiazda waszego boga” (Am 5:26). W tekście masoreckim celowo opatrzono je takimi samymi znakami samogłoskowymi jak słowo szikkúc, czyli „obrzydliwość”. Babilończycy imieniem Sakkut nazywali Saturna (boga gwiazdy). Jednakże w greckiej Septuagincie odpowiednik określenia „swego króla Sakkuta” został oddany jako „namiot Molocha”; Szczepan, który przypuszczalnie cytował z Septuaginty, także użył tego sformułowania (Dz 7:43). Nasuwa się stąd wniosek, że Sakkut mógł być przenośnym przybytkiem w postaci namiotu lub szałasu, w którym trzymano posąg Molocha (zob. ASTROLODZY [Moloch i astrologia w Izraelu]).

Ważne miasto na Cyprze, gdzie Paweł, Barnabas i Jan Marek głosili słowo Boże na początku pierwszej podróży misjonarskiej Pawła, ok. 47 r. n.e. Nie podano, jak długo zatrzymali się w tym mieście, w którym najwidoczniej mieszkało sporo Żydów, gdyż była tam więcej niż jedna synagoga (Dz 13:2-5).

Salaminę na ogół utożsamia się z ruinami położonymi ok. 5 km na pn. od współczesnego miasta Famagusta. Oznaczałoby to, że leżała na wsch. krańcu dużej, żyznej równiny, na pn. brzegu rzeki Pidias (Pediajon). A zatem znajdowała się jakieś 200 km na zach. pd. zach. od portu Seleucja w Syrii, z którego wypłynął Paweł. Biblia nie mówi, czy statek Pawła przybił do brzegu w Salaminie, ale miasto miało kiedyś dobry port, który potem uległ zamuleniu.

Wydaje się, że co najmniej jedna droga łączyła Salaminę z miastem Pafos, leżącym na drugim końcu wyspy. Dzięki temu Paweł i jego towarzysze mogli przejść z głoszonym orędziem „przez całą wyspę aż do Pafos” (Dz 13:4-6).

Barnabas i Jan Marek zapewne ponownie odwiedzili Salaminę ok. 49 r. n.e. (Dz 15:36-39).

Miasto przy wsch. granicy Baszanu, na obszarze podległym Ogowi. Gdy zdobyli je Izraelici pod wodzą Mojżesza, zamieszkali w nim Gadyci (Pwt 3:8, 10; Joz 12:4, 5; 13:8, 11; 1Kn 5:11). Zazwyczaj utożsamiane jest z miejscowością Salchad, leżącą na pd. przedłużeniu masywu Dżabal ad-Duruz (Dżabal Hauran), ok. 100 km w kierunku wsch.-pd.-wsch. od pd. krańca Jeziora Galilejskiego.

(„pokój”).

Starożytne miasto, w którym królem i kapłanem był Melchizedek (Rdz 14:18). Hebrajskie słowo oddane przez „Salem” wchodzi w skład nazwy Jerozolimy w formie wskazującej na liczbę podwójną, może więc oznaczać „podwójny pokój”. O tym, że „Salem” znaczy „pokój”, świadczą też natchnione słowa z Hebrajczyków 7:2.

Stara tradycja żydowska utożsamia Salem z Jerozolimą, co znajduje potwierdzenie w Piśmie Świętym. Abraham spotkał króla Sodomy oraz Melchizedeka na „nizinie królewskiej”. Setki lat później Absalom, syn króla Dawida, postawił pomnik na tej samej nizinie, a zatem musiała ona leżeć niedaleko stołecznej Jerozolimy (Rdz 14:17, 18; 2Sm 18:18). Słowo „Salem” wchodzi w skład obocznej nazwy Jerozolimy (Jeruzalem), a psalmista zestawił je z „Syjonem” (Ps 76:2). Poza tym wydaje się stosowne, żeby Melchizedek był królem i kapłanem w tym samym miejscu, w którym w późniejszych czasach rządzili królowie z dynastii Dawida i usługiwali kapłani lewiccy oraz w którym ofiarę ze swego życia złożył Jezus Chrystus — król i kapłan „na sposób Melchizedeka” (Heb 3:1; 7:1-3, 15-17).

Miejsce wspomniane w Jana 3:23 w celu zlokalizowania Ainon, gdzie chrzcił Jan. Musiało być dobrze znane w tamtych czasach. Dokładne położenie Salim nie jest dziś znane, choć niektórzy wskazują na Tall ar-Ridgha (Tel Szalem), ok. 12 km na pd. od Bet-Szean (zob. AINON).

1. Imię występujące na liście Beniaminitów, którzy mieszkali w Jerozolimie po niewoli babilońskiej (Neh 11:4, 7, 8).

2. Założyciel kapłańskiego domu patriarchalnego istniejącego w czasach Jojakima, następcy arcykapłana Jeszui (Neh 12:12, 20). W Nehemiasza 12:7 przypuszczalnie wymieniono go pod imieniem Sallu.

1. Beniaminita mieszkający w Jerozolimie w okresie po niewoli babilońskiej, syn Meszullama (1Kn 9:3, 7; Neh 11:7).

2. Głowa rodu i jeden z naczelników kapłanów, którzy wrócili do Jerozolimy wraz z Zerubbabelem (Neh 12:1, 7). Na liście późniejszych domów patriarchalnych w Nehemiasza 12:20 w przypadającym mu miejscu występuje imię Sallaj.

1. Potomek Judy i przodek Dawida (1Kn 2:3-5, 9-15). Występuje też pod imieniem Salmon (Rut 4:12, 18-22; Łk 3:32; zob. SALMON).

2. Przodek tych, którzy osiedlili się m.in. w Betlejem, Netofie i Atrot-Bet-Joab (1Kn 2:51, 54). Syn Chura, potomek Kaleba z plemienia Judy (1Kn 2:4, 5, 9, 18, 19, 50, 51).

(z akad.: „Szulman [asyryjski bóg] jest najwyższy”).

Imię to nosiło pięciu królów asyryjskich, jednak najwyraźniej tylko dwaj z nich mieli bezpośredni kontakt z Izraelem: Salmanasar III i Salmanasar V. A w Biblii wymieniony został właściwie tylko ten ostatni.

1. Salmanasar III objął tron asyryjski po swym ojcu, Aszurnasirpalu II. W jednej z inskrypcji nazywa siebie „królem świata, królem niezrównanym, ‚Wielkim Smokiem’, (jedynym) władcą (czterech) krańców (ziemi)” (Ancient Near Eastern Texts, red. J. Pritchard, 1974, s. 276). Przyjmuje się, że panował ok. 35 lat, z czego przypuszczalnie 31 poświęcił na wyprawy wojenne w celu utrzymania lub rozszerzenia wpływów Asyrii. Wielokrotnie wyruszał na zach. przeciwko aramejskim królestwom w Syrii.

Inskrypcja rzekomo dotycząca Achaba. W inskrypcji utrwalonej na pewnym monolicie Salmanasar III opisuje bitwę pod Karkarem (niedaleko Chamatu w dolinie Orontesu), którą stoczył w szóstym roku swego panowania. Asyryjczycy walczyli z koalicją 12 królów, głównie syryjskich. Jednakże wymieniony wśród nich został też A-ha-ab-bu ^matSir-ʼi-la-a-a. Obecnie większość źródeł podaje, że chodzi tu o „Achaba Izraelitę” (zob. Ancient Near Eastern Texts, s. 279; W. Keller, Śladami Biblii, 1998, s. 226). Udział Achaba w tej bitwie po stronie Syryjczyków powszechnie uważa się za fakt. Niemniej w Biblii nie ma żadnej wzmianki o takim wydarzeniu i mimo pozornego podobieństwa imion istnieją ważkie powody, by wątpić w słuszność utożsamiania A-ha-ab-bu ^matSir-ʼi-la-a-a z izraelskim królem Achabem. W dziele Encyclopædia Biblica (Londyn 1899, t. I, szp. 91) czytamy: „Imię Ahabbu Sir’lai — co do czego zgadza się obecnie większość uczonych — może jedynie oznaczać Achaba z Izraela (albo, jak twierdzi Hommel, z Jizreel)” (kursywa nasza). Wynika stąd, że powyższa interpretacja nie zawsze była tak powszechnie akceptowana jak dzisiaj oraz że tłumaczenie ^matSir-ʼi-la-a-a na „Izraelitę” również bywało podawane w wątpliwość. Warto zauważyć, że nigdzie indziej w asyryjskich inskrypcjach nie określa się północnego królestwa izraelskiego mianem ^matSir-ʼi-la-a-a. Inne asyryjskie napisy z tego okresu nazywają ten kraj Sa-me-ri-na, od stołecznej Samarii, lub Bit Hu-um-ri-ia (kraj Omriego), przy czym wyrażenie to było w użyciu jeszcze sto lat po śmierci króla Omriego (Ancient Near Eastern Texts, ss. 284, 285).

Kroniki Salmanasara donoszą, że w 18 roku swego panowania, czyli 12 lat po bitwie pod Karkarem, walczył on przeciw Chazaelowi z Damaszku, po czym przytaczają jego słowa: „W tym czasie otrzymałem daninę od mieszkańców Tyru, Sydonu i od Jehu, syna Omriego” (Ancient Near Eastern Texts, s. 280). A zatem utożsamienie A-ha-ab-bu z królem Achabem byłoby sprzeczne z chronologią biblijną, z której wynika, iż między śmiercią Achaba a panowaniem Jehu minął okres ok. 14 lat, obejmujący rządy Achazjasza i Jehorama (1Kl 22:51; 2Kl 3:1). Wprawdzie większość komentatorów umieszcza domniemany udział Achaba w syryjskiej koalicji pod koniec jego panowania, ale i tak nie zgadza się to z chronologią biblijną. Dostrzegłszy tę sprzeczność, uczeni