(1Tm 3:10; Tyt 1:6). Jeśli ktoś przedstawia zarzuty przeciwko starszemu, powinny być one potwierdzone przez dwóch lub trzech świadków (Mt 18:16; 2Ko 13:1; 1Tm 5:19). Cały zbór ma być wolny od oskarżeń (1Ko 1:8; Kol 1:22), co nie znaczy, że nie pojawią się fałszywe zarzuty, gdyż wielki Przeciwnik, Szatan Diabeł, jest „oskarżycielem braci naszych, który dniem i nocą oskarża ich przed naszym Bogiem!” (Obj 12:10).

Układ nitek biegnących wzdłuż tkaniny. Nici, które biegną prostopadle do nich i się z nimi przeplatają, stanowią wątek. Gdy kapłani izraelscy ustalali, czy na tkaninach nie ma trądu, sprawdzali zarówno osnowę, jak i wątek (Kpł 13:47-59; zob. TKACTWO; TRĄD [Na ubraniach i domach]).

Po ukończeniu tkaniny tkacz przecinał nici osnowy i zdejmował materiał, a odcięte nitki mocował do krosna. Do czynności tej nawiązał król Ezechiasz, wspominając swą poważną chorobę, podczas której wydawało mu się, że Bóg skróci jego życie, niejako odcinając go „od nici osnowy” (Iz 38:9-12).

Resztka rodziny, plemienia, narodu czy gatunku; ludzie ocaleni z rzezi, zagłady lub jakiegoś przełomowego wydarzenia; osoby, które pozostały wierne Bogu pośród odstępczego narodu lub innej społeczności.

Noe i jego rodzina stanowili ostatek świata ludzkiego żyjącego przed potopem. Tylko oni ‛pozostali przy życiu’ (odpowiednik hebr. czasownika szaʼár, dosł. „pozostać”; Rdz 7:23). Wiele lat później Józef oznajmił swym braciom przybyłym do Egiptu: „Bóg posłał mnie przed wami, żeby dla was osadzić na ziemi ostatek [tzn. uratowanych w celu wydania potomstwa i przedłużenia linii rodowej; por. 2Sm 14:7] i zachować was przy życiu, sprawiając wielkie ocalenie” (Rdz 45:4, 7, przyp. w NW).

Ostatek Izraela powraca z niewoli. Biblijne wzmianki o ostatku najczęściej dotyczą ludu Bożego. Poprzez swych proroków Bóg ostrzegał Izraelitów, że za nieposłuszeństwo spotka ich kara, ale zarazem pocieszał, iż pewien ostatek ocaleje, powróci do Jerozolimy, ‛zapuści korzeń i wyda plon’ (Iz 1:9; 11:11, 16; 37:31, 32; Jer 23:3; 31:7-9).

Gdy w 617 r. p.n.e. babiloński król Nebukadneccar (Nebukadreccar) uprowadził do niewoli króla judzkiego Jehojachina i innych jeńców, prorok Jeremiasz otrzymał od Jehowy pewną wizję. Dobre figi wyobrażały w niej wygnańców z Judy, których z czasem Jehowa miał sprowadzić z powrotem do ojczyzny. Złe figi symbolizowały króla Sedekiasza, jego książąt i innych Żydów nieuprowadzonych wtedy do niewoli (czyli w gruncie rzeczy większość mieszkańców Jerozolimy i Judy), a także tych, którzy mieszkali w Egipcie. Kiedy w 607 r. p.n.e. Nebukadneccar zburzył Jerozolimę, prawie wszyscy Judejczycy zginęli lub trafili na wygnanie. A gdy później wyruszył na Egipt, nieszczęście spotkało też tamtejszych Żydów, z których część schroniła się w tym kraju po upadku Judy (Jer 24:1-10; 44:14; 46:13-17; Lam 1:1-6).

Jehowa obiecał wiernemu ostatkowi (czyli wszystkim okazującym skruchę za grzechy, których konsekwencją było uprowadzenie do niewoli), że go pozbiera jak trzodę w zagrodzie (Mi 2:12). Uczynił to w 537 r. p.n.e., gdy Żydzi tworzący ten ostatek powrócili do ojczyzny pod wodzą Zerubbabela (Ezd 2:1, 2). Wcześniej niejako ‛utykali’, ale zostali zgromadzeni przez Jehowę, który znowu był ich rzeczywistym Królem, bo choć znaleźli się pod panowaniem Persów, to podlegali władzy namiestnika Zerubbabela i z czasem wznowili czyste wielbienie w świątyni (Mi 4:6, 7). „Pozostali z Jakuba” mieli się stać „jak rosa od Jehowy”, która przynosi orzeźwienie i dostatek; mieli też być odważni i silni „jak lew pośród zwierząt leśnych” (Mi 5:7-9). Ta druga część proroctwa spełniła się najwyraźniej w okresie machabejskim, dzięki czemu Żydzi pozostali w swej ziemi, a świątynia ocalała aż do nadejścia Mesjasza.

Rzeczownik szeʼár, spokrewniony z czasownikiem szaʼár, wchodzi w skład imienia Szear-Jaszub („tylko ostatek powróci”), nadanego synowi proroka Izajasza. Stanowiło ono zapowiedź, że Jerozolima zostanie zdobyta, a jej mieszkańcy pójdą na wygnanie, ale Bóg, kierując się miłosierdziem, sprowadzi ostatek do ziemi przodków (Iz 7:3).

Babilon zostaje bez ostatka. Babilończycy posłużyli Bogu za narzędzie do ukarania Jego ludu, ale posunęli się za daleko — napawali się udręką Izraelitów i chcieli na zawsze zatrzymać ich w niewoli. Zachowywali się tak dlatego, że Babilon jako główny orędownik religii fałszywej pałał nienawiścią do Jehowy i religii prawdziwej. Z tego powodu Bóg oświadczył: „Wytracę z Babilonu imię i ostatek, i potomstwo, i potomność” (Iz 14:22). Z czasem Babilon spotkała doszczętna i nieodwracalna zagłada, po której żaden ostatek nie powrócił, by go odbudować.

Ostatek Izraela uznaje Chrystusa. Gdy Jezus Chrystus przyszedł do narodu izraelskiego, większość go odrzuciła. Tylko ostatek okazał wiarę i poszedł za nim. Apostoł Paweł odniósł do tego żydowskiego ostatka niektóre proroctwa Izajasza (Iz 1:9; 10:22, 23), gdy napisał: „Ponadto Izajasz woła w związku z Izraelem: ‚Choćby liczba synów Izraela była jak piasek morza, to wybawiony zostanie ostatek. Jehowa bowiem dokona na ziemi rozrachunku, doprowadzając go do końca i przycinając’. Jak to też niegdyś powiedział Izajasz: ‚Gdyby Jehowa Zastępów nie pozostawił nam potomstwa, stalibyśmy się podobni do Sodomy i zostalibyśmy upodobnieni do Gomory’” (Rz 9:27-29). Dalej Paweł przypomniał o 7000 Izraelitów, którzy w czasach Eliasza nie pokłonili się Baalowi, i oznajmił: „W taki więc sposób również w obecnej porze pojawił się ostatek zgodnie z wyborem dzięki życzliwości niezasłużonej” (Rz 11:5).

Ostatek duchowy. W 12 rozdz. Objawienia Jan opisuje wizję, podczas której ujrzał w niebie niewiastę i smoka. Pod koniec zobaczył, że „smok srodze się rozgniewał na niewiastę i odszedł, aby toczyć wojnę z pozostałymi [loipòn] z jej potomstwa, którzy przestrzegają przykazań Bożych i zajmują się świadczeniem o Jezusie”. Owi „pozostali”, którzy „zajmują się świadczeniem o Jezusie”, to ostatni duchowi bracia Jezusa Chrystusa żyjący na ziemi już po zrzuceniu na nią Diabła, a więc po tym, jak rozległo się obwieszczenie: „Teraz nastało wybawienie i moc, i królestwo naszego Boga, i władza jego Chrystusa”. Smok, czyli Diabeł, toczy wojnę z tym ostatkiem braci Chrystusa, posługując się ‛bestiami’ i „wizerunkiem bestii”, opisanymi w 13 rozdz. Objawienia. Ale jak ukazuje rozdz. 14, ostatek odnosi w tej walce zwycięstwo (zob. NASIENIE, POTOMSTWO).

Zobacz WIECZERZA PAŃSKA.

Zobacz JUBILEUSZ; WOLNOŚĆ.

Zobacz BROŃ, ZBROJA.

Zobacz PLOTKOWANIE, OSZCZERSTWO.

Świadome wprowadzenie kogoś w błąd dla własnej korzyści, np. w celu przejęcia jego dóbr lub praw; zwykle wiąże się z podstępem lub inną formą wypaczania prawdy. Hebrajskie słowo tłumaczone na „oszukiwać” (ʽaszák; Kpł 6:2) wskazuje przede wszystkim na wykorzystywanie siły, władzy lub pozycji ze szkodą dla innych. Dlatego bywa też tłumaczone na ‛ciemiężyć’ lub ‛uciskać’ (Kzn 4:1; Iz 52:4). Grecki czasownik aposteréo znaczy: „oszukiwać; pozbawiać; wyzuć” (Mk 10:19; 1Ko 7:5; 1Tm 6:5). A rzeczownik dòlos („oszustwo”; Dz 13:10) można też oddać jako „podstęp” (Mk 7:22).

Kiedy w Biblii jest mowa o oszustwie, na ogół dotyczy to prowadzenia interesów. Prawo Boże zakazywało nieuczciwych praktyk handlowych. Izraelici mieli być wobec siebie uczciwi. Prawo chroniło zwłaszcza najemników (Kpł 19:13; Pwt 24:14; por. Jak 5:4). Jezus Chrystus wymienił zakaz oszukiwania jako jedno z „przykazań” Bożych (Mk 10:19). Zgodnie z przymierzem Prawa człowiek, który oszukał swego towarzysza, ale okazał skruchę i szczerze przyznał się do winy, miał zwrócić pokrzywdzonemu pełną kwotę oraz dodać do tego jedną piątą, a ponadto złożyć Jehowie dar ofiarny za przewinienie (Kpł 6:1-7).

Pismo Święte uznaje za oszustwo również rozmaite formy religii fałszywej. Czarnoksiężnik Elimas, surowo zganiony przez apostoła Pawła, został dotknięty ślepotą za oszustwo i nikczemność, których się dopuszczał, ‛wypaczając słuszne drogi Jehowy’ (Dz 13:8-11). Paweł napomniał też chrześcijan w Koryncie i napisał, że krzywdzą i oszukują swoich braci, gdyż pozywają ich do sądu przed ludzi nieprawych, a nie przed świętych w zborze. Powinni byli raczej ponieść szkodę i pozwolić się oszukać, niż udawać się z takimi sprawami przed ludzi ze świata (1Ko 6:1-8).

Biblia wielokrotnie ostrzega przed oszukiwaniem i oszukańczymi praktykami; zdecydowanie je piętnuje i wskazuje, że Bóg osądzi oszustów, a swych sług wybawi z ich ręki (Ps 62:10; 72:4; 103:6; Prz 14:31; 22:16; 28:16; Mi 2:1, 2; Mal 3:5).

Narzędzie rolnicze w postaci kija o długości ok. 2,5 m, używane głównie do kierowania bykami podczas orki. Jeden koniec był zaopatrzony w metalowy szpikulec, którym popędzano zwierzę, natomiast do drugiego przymocowywano łopatkę służącą do czyszczenia lemiesza z błota, gliny, korzeni i cierni.

„Ościeniem bydlęcym” Szamgar zabił 600 Filistynów (Sdz 3:31). Hebrajskie słowo malmád, przetłumaczone tu na „oścień”, pochodzi od rdzenia lamád, oznaczającego „uczyć się; nauczać”.

W Biblii wspomniano, że za panowania Saula Izraelici nie mogli mieć własnych kowali i musieli chodzić do Filistynów (którzy ich sobie podporządkowali), aby naostrzyć narzędzia rolnicze lub umocować ościenie — zapewne chodziło o ich metalowe szpikulce (1Sm 13:19-21).

Do ościenia przyrównano słowa mędrca, które pobudzają słuchacza do wprowadzania ich w czyn (Kzn 12:11). Przenośny zwrot „wierzgać przeciw ościeniom” nawiązuje do tego, że uparty byk, poganiany