zwyciężali, ale nigdy nie zdobyli Damaszku (Ancient Near Eastern Texts, s. 280).

Z kolei na „czarnym obelisku” Salmanasara (znajdującym się obecnie w Muzeum Brytyjskim) widnieje imię izraelskiego króla Jehu (ok. 904-877 p.n.e.) oraz rząd reliefów ukazujących prawdopodobnie wysłannika Jehu, jak klęczy przed królem asyryjskim i ofiaruje mu dary. Inskrypcja brzmi: „Danina Jaua [Jehu], syna Humriego [w znaczeniu następcy Omriego]: otrzymałem srebro, złoto, złotą misę, złoty puchar, złote kielichy, złote dzbany, ołów, laskę królewską” (A. Millard, Skarby czasów Biblii, tłum. M. Stopa, Warszawa 2000, s. 119). O daninie tej nie ma wzmianki w biblijnym sprawozdaniu dotyczącym Jehu. Jeżeli wziąć pod uwagę sytuację opisaną w 2 Królów 10:31-33, jest całkiem możliwe, iż takie wydarzenie miało miejsce, jednak nie można wykluczyć, że chełpliwi władcy asyryjscy niekiedy przedstawiali w swych inskrypcjach lub na płaskorzeźbach rzeczy całkowicie zmyślone.

2. Salmanasar V był następcą króla Tiglat-Pilesera III. Źródła świeckie mówią niewiele o jego panowaniu. Najprawdopodobniej został wymieniony pod imieniem Ululai jako król panujący pięć lat nad Babilonem (Ancient Near Eastern Texts, s. 272, przyp. 4). Poza tym Józef Flawiusz cytuje historyka Menandra, który opisuje, jak Salmanasar V oblegał Tyr (Dawne dzieje Izraela, IX, XIV, 2). Oprócz tego głównym źródłem informacji o tym królu jest Biblia.

Dominacja nad Izraelem. Za panowania izraelskiego króla Hoszei (ok. 758-740 p.n.e.) Salmanasar V najechał Palestynę i podporządkował sobie Hoszeę, zmuszając go do płacenia corocznej daniny (2Kl 17:1-3). Ale po jakimś czasie ten przestał ją płacić i okazało się, że spiskuje z So, królem Egiptu (zob. SO). Za karę Salmanasar uwięził Hoszeę, a następnie rozpoczął oblężenie Samarii. W końcu po trzech latach to dobrze obwarowane miasto padło, a Izraelitów poprowadzono na wygnanie (2Kl 17:4-6; 18:9-12; por. Oz 7:11; Eze 23:4-10).

Biblia nie podaje imienia króla asyryjskiego, który ostatecznie zdobył Samarię (zob. SARGON).

Wraz z upadkiem Samarii w r. 740 p.n.e. skończyło się 257 lat istnienia dziesięcioplemiennego królestwa izraelskiego.

Syn Nachszona, naczelnika plemienia Judy; prawdopodobnie urodził się podczas 40-letniej wędrówki Izraelitów po pustkowiu. Poślubił Rachab z Jerycha i miał z nią syna Boaza, znalazł się zatem w linii rodowej prowadzącej do Dawida i Jezusa (Lb 2:3; Rut 4:20-22; Mt 1:4, 5; Łk 3:32). W 1 Kronik 2:11 został nazwany Salmą. Jednakże tego potomka Rama — mimo iż jego potomni mieszkali w Betlejem — nie należy mylić z Salmą nazwanym w 1 Kronik 2:51, 54 „ojcem”, czyli założycielem, Betlejem, gdyż ten ostatni wywodził się od Kaleba (Kelubaja), brata Rama (por. 1Kn 2:9, 18).

Cypel na Krecie na ogół utożsamiany z przylądkiem Sideros na jej wsch. krańcu. Około 58 r. n.e. Paweł przepływał obok tego miejsca w drodze na proces w Rzymie. Silne wiatry nie pozwoliły jednak statkowi, który wyruszył z Knidos, płynąć na pn. od Krety i dalej do Rzymu (na pd. od Grecji). Spychały go w kierunku pd. i dlatego statek minął Salmone i płynął pod osłoną wyspy wzdłuż jej pd. brzegu (Dz 27:7).

(prawdopodobnie od hebr. rdzenia oznaczającego: „pokój”).

1. Przypuszczalnie imię matki synów Zebedeusza — Jakuba i Jana, apostołów Jezusa Chrystusa — co wynikałoby z porównania Mateusza 27:56 z Marka 15:40. W pierwszym wersecie powiedziano, że świadkami męczeńskiej śmierci Jezusa były dwie Marie (Maria Magdalena oraz matka Jakuba Mniejszego i Jozesa), a także matka synów Zebedeusza, w drugim zaś oprócz obu Marii podano imię Salome.

Na podstawie podobnych przesłanek zakłada się, że Salome była rodzoną siostrą Marii, matki Jezusa. Otóż w Jana 19:25 wymieniono te same dwie Marie, tzn. Marię Magdalenę i „żonę Klopasa” (na ogół utożsamianą z matką Jakuba Mniejszego i Jozesa), ale wcześniej powiedziano: „A przy palu męki Jezusa stała jego matka oraz siostra jego matki”. Jeżeli werset ten mówi o tych samych trzech kobietach (pomijając matkę Jezusa), o których napisali Mateusz i Marek, można by przypuszczać, że Salome była siostrą matki Jezusa. Niemniej w Mateusza 27:55 oraz Marka 15:40, 41 wspomniano, że były tam także inne kobiety, które wcześniej towarzyszyły Jezusowi, więc Salome mogła być jedną z nich.

Jak wynika ze sprawozdań ewangelicznych Mateusza, Marka i Łukasza (Łk 8:3), Salome należała do uczniów Pana Jezusa Chrystusa i wraz z innymi kobietami towarzyszyła mu i usługiwała ze swego mienia.

Jeżeli Salome rzeczywiście była matką synów Zebedeusza, to właśnie ona zwróciła się do Jezusa z prośbą, żeby przyznał im w swoim Królestwie miejsca po swej prawicy i lewicy. Według Mateusza prośbę tę przedstawiła matka Jakuba i Jana, natomiast Marek podaje, iż zrobili to oni sami. Najwidoczniej matka zachęcona przez synów ubrała w słowa ich życzenie. Potwierdzałaby to relacja Mateusza, z której wynika, że gdy usłyszeli o tym pozostali uczniowie, oburzyli się nie na matkę, lecz na obu braci (Mt 20:20-24; Mk 10:35-41).

O świcie trzeciego dnia po śmierci Jezusa Salome i inne kobiety udały się do jego grobu, żeby wonnymi korzeniami namaścić ciało zmarłego. Tymczasem zobaczyły, że kamień jest odtoczony, a w grobowcu siedzi anioł, który im oznajmił: „Został wskrzeszony, nie ma go tu. Oto miejsce, gdzie go złożyli” (Mk 16:1-8).

2. Córka Heroda Filipa i jedyne dziecko Herodiady. Herod Antypas, przyrodni brat Filipa, odebrał mu żonę i zawarł z nią cudzołożny związek. Na krótko przed Paschą 32 r. n.e. wyprawił w Tyberiadzie ucztę z okazji swych urodzin. Poprosił księżniczkę Salome, swą pasierbicę, żeby zatańczyła dla gości, wśród których znajdowali się jego „najznamienitsi ludzie oraz dowódcy wojskowi i najprzedniejsze osoby z Galilei”. Herod był tak zachwycony występem Salome, że przyrzekł jej dać, o cokolwiek poprosi — nawet połowę królestwa. Dziewczyna za podszeptem swej niegodziwej matki poprosiła o głowę Jana Chrzciciela. Herod wprawdzie głęboko się zasmucił, „ale ze względu na swe przysięgi i na tych, którzy z nim półleżeli przy posiłku, nakazał, żeby ją dano; i posłał, i kazał ściąć Jana w więzieniu. I przyniesiono jego głowę na półmisku, i dano dziewczęciu, ona zaś zaniosła ją swej matce” (Mt 14:1-11; Mk 6:17-28).

W Biblii nie wymieniono imienia tej Salome, lecz podano je w dziełach Flawiusza, które donoszą też o jej bezdzietnym małżeństwie z innym przyrodnim bratem Heroda Antypasa — Filipem, władcą okręgu. Ten sam historyk informuje, że Salome po śmierci Filipa poślubiła swego kuzyna Arystobula i urodziła mu trzech synów.

(od rdzenia oznaczającego: „pokój”).

Syn króla Dawida z plemienia Judy, władca Izraela w latach 1037-998 p.n.e. Jak podaje Biblia, kiedy umarł syn urodzony z niemoralnego związku Dawida i Batszeby, „Dawid zaczął pocieszać Batszebę, swoją żonę. Wszedł też do niej i się z nią położył. Po jakimś czasie urodziła syna i nadano mu imię Salomon. A Jehowa go miłował. Posłał więc za pośrednictwem proroka Natana i nadał mu imię Jedidiasz — ze względu na Jehowę” (2Sm 12:24, 25). Później Batszeba i Dawid mieli jeszcze trzech synów: Szimeę, Szobaba i Natana (1Kn 3:5).

Obietnica Jehowy dana Dawidowi. Przed przyjściem Salomona na świat Jehowa obiecał Dawidowi, że urodzi mu się syn o takim właśnie imieniu i że to on zbuduje dom dla imienia Bożego. Nazwanie go Jedidiaszem („umiłowany przez Jah”) najwyraźniej miało upewnić Dawida, że Jehowa odtąd będzie błogosławił jego małżeństwu z Batszebą i owocowi ich związku. Nie było to jednak imię powszechnie używane w odniesieniu do tego dziecka. Z kolei imię Salomon (od rdzenia oznaczającego: „pokój”) niewątpliwie nawiązywało do przymierza Jehowy z Dawidem, które zapowiadało m.in., że ponieważ król ten przelał wiele krwi na wojnach, nie zbuduje Bogu domu, choć tego pragnął całym sercem (1Kn 22:6-10). Nie znaczy to, że toczone przezeń wojny zostały potępione. Jednakże prototypowe królestwo Boże miało z natury charakter pokojowy, a wojny prowadziło wyłącznie po to, by zwalczać zło i przeciwników suwerennej władzy Jehowy, rozszerzyć obszar Izraela do wyznaczonych przez Boga granic oraz zaprowadzić sprawiedliwość i pokój. Dawid osiągnął te cele drogą zbrojną, natomiast rządy Salomona cechował pokój.

Adoniasz próbuje przejąć tron. Następna biblijna wzmianka o Salomonie pochodzi z czasów, gdy Dawid był już starcem. Wcześniej za wiedzą proroka Natana przysiągł on Batszebie — niewątpliwie przez wzgląd na obietnicę Jehowy — że przekaże tron właśnie Salomonowi (1Kl 1:11-13, 17). Biblia nie podaje, czy Adoniasz, przyrodni brat Salomona, również wiedział o tym przyrzeczeniu lub zamiarze ojca. Tak czy inaczej, podjął próbę zagarnięcia tronu w sposób przypominający poczynania Absaloma. Był pewny sukcesu — może dlatego, że miał poparcie wodza Joaba oraz kapłana Abiatara i że król był już słaby. Niemniej dopuścił się zdrady stanu, gdyż usiłował przejąć władzę jeszcze za życia Dawida, nie zabiegając o aprobatę ojca ani Jehowy. O jego przewrotności świadczyło też to, że urządzając składanie ofiar w En-Rogel, gdzie chciał zostać obwołany królem, zaprosił innych synów królewskich i mężczyzn z Judy, sług króla, ale pominął Salomona, proroka Natana, kapłana Cadoka oraz silnych mężów, którzy pod wodzą Benajasza walczyli u boku Dawida. Jak stąd wynika, uważał Salomona za rywala stojącego mu na drodze do realizacji ambitnych planów (1Kl 1:5-10).

Wyniesienie na tron Salomona. Wszystko to wzmogło czujność proroka Natana, który zawsze był wierny Jehowie i Dawidowi. Najpierw polecił Batszebie poinformować króla o spisku, a później przybył osobiście i zapytał Dawida, czy Adoniasz przejmuje władzę za jego przyzwoleniem. Dawid zareagował szybko i zdecydowanie: nakazał Natanowi