raz — jako ósmym fundamencie muru Nowej Jerozolimy (Obj 21:2, 19, 20, BT, Bw, NŚ).

Przodek pewnych netynejczyków, którzy powrócili do Jerozolimy z Babilonu w 537 r. p.n.e. (Ezd 2:1, 2, 43, 49; Neh 7:6, 7, 46, 52).

(„w zaufanym gronie Jah”).

Ojciec Meszullama, który pod nadzorem Nehemiasza pomagał w naprawie Bramy Staromiejskiej (Neh 3:6).

Dolina potoku wspomniana jedynie w relacji o zwycięstwie Dawida nad Amalekitami, którzy podczas najazdu zdobyli i spalili miasto Ciklag (1Sm 30:1, 10, 21). Zapewne najeźdźcy zmierzali następnie na pd., w kierunku swych ziem w Negebie, ale nie podano dokładnej trasy ich wędrówki. Dlatego nie da się jednoznacznie ustalić położenia doliny potoku Besor, gdzie z powodu zmęczenia zatrzymało się 200 ludzi Dawida. Na ogół jednak uważa się, że chodzi o Wadi Ghazza (Nachal Besor), duże wadi na pd. zach. od Ciklag, dochodzące do Morza Śródziemnego poniżej Gazy.

Po zwycięstwie nad Amalekitami Dawid polecił uwzględnić przy podziale łupów tych wojowników, którzy zostali w dolinie przy tobołach; najwyraźniej postąpił zgodnie z zasadą podaną wcześniej przez Jehowę w Liczb 31:27 — po zwycięstwie Izraelitów nad Midianem. Dawid następnie kazał przestrzegać tego „jako przepisu i sądowniczego rozstrzygnięcia dla Izraela” (1Sm 30:21-25).

Zobacz ZWIERZĘTA SYMBOLICZNE.

(ב) (bet).

Druga litera alfabetu hebrajskiego. Przypisana jej nazwa znaczy „dom”.

Kropka umieszczona w środku tego hebrajskiego znaku wskazuje na twardą wymowę i wówczas chodzi o spółgłoskę wargową przypominającą polskie „b”. Bez kropki brzmi ona bardziej miękko i jest zbliżona do głoski „w” w słowie „wino”.

W tekście hebrajskim literą tą zaczyna się każdy z ośmiu wyrazów rozpoczynających wersety 9-16 w Psalmie 119, który jest ułożony w stylu zwanym akrostychem (zob. HEBRAJSKI, JĘZYK).

Zobacz BETANIA 2.

Miasto wymienione razem z Berotaj w związku ze zwycięstwem Dawida nad Hadadezerem, królem Coby (2Sm 8:8). Uważa się, że aramejskie królestwo Coby znajdowało się na pn. od Damaszku, jednak miejsce o nazwie Betach jest nieznane. W równoległej relacji o zwycięstwie Dawida, zawartej w 1 Kronik 18:8, podano nazwę „Tibchat” i część leksykografów uznaje tę formę za poprawniejszą. W syryjskiej Peszitcie w 2 Samuela 8:8 zamiast Betach jest „Tebach”. Warto zauważyć, że w języku hebrajskim wystarczy odwrócić kolejność dwóch pierwszych spółgłosek, by Betach stało się Tebach. Ponieważ Betach (lub Tibchat) było miastem Aramejczyków, niektórzy łączą je z osobą Tebacha, syna Nachora (Rdz 22:24; zob. TIBCHAT).

(„dom Anat”).

Jedno z warownych miast przydzielonych plemieniu Naftalego (Joz 19:38, 39). Kananejscy mieszkańcy Bet-Anat nie zostali jednak wygnani, lecz zatrudnieni do pracy przymusowej (Sdz 1:33). Najprawdopodobniej chodzi o Safad al-Battich, leżące 24 km na wsch. pd. wsch. od Tyru. Bet-Anat pojawia się w spisach różnych władców egipskich z okresu Nowego Państwa.

1. Wioska „w odległości około trzech kilometrów” od Jerozolimy; pisarz Ewangelii posłużył się w oryginale rzymską miarą długości „piętnaście stadiów”, czyli ok. 2,8 km (Jn 11:18, przyp. w NW; por. BT, Bw). Betania leżała na wsch. stoku Góry Oliwnej przy starożytnej drodze prowadzącej z Jerycha i znad Jordanu do Jerozolimy (Mk 10:46; 11:1; Łk 19:29). Dziś w tym miejscu, 2,5 km na wsch. pd. wsch. od Wzgórza Świątynnego, znajduje się niewielka wioska Al-ʽAzarija, której arabska nazwa znaczy „miejsce Łazarza” (ILUSTRACJA, t. 2, s. 950).

Tak jak Kafarnaum było domem Jezusa w Galilei (Mk 2:1), tak Betanię można nazwać jego siedzibą w Judei. Była to „pewna wioska”, którą odwiedził podczas swej późniejszej działalności w Judei (mniej więcej od października do grudnia 32 n.e.) i w której znajdował się dom jego serdecznych przyjaciół: Marty, Marii i Łazarza (Łk 10:38). Tam też dokonał cudu wskrzeszenia Łazarza (Jn 11:1, 38-44).

Sześć dni przed swą ostatnią Paschą (gdy zaczynał się cotygodniowy sabat, 8 Nisan 33 n.e.) Jezus przybył do Betanii (Jn 12:1). Po sabacie (czyli na początku 9 Nisan) spożywał w domu Szymona trędowatego wieczerzę, na której byli też Marta, Maria i Łazarz. To wtedy Maria namaściła go kosztownym olejkiem, co wywołało obłudny sprzeciw Judasza, skarconego następnie przez Jezusa (Mt 26:6-13; Mk 14:3-9; Jn 12:2-8). Do Jerozolimy dotarła już wiadomość, że Jezus znajduje się w pobliżu, więc po sabacie wielu Żydów przyszło zobaczyć jego oraz wskrzeszonego Łazarza (Jn 12:9). Nazajutrz (wciąż jeszcze 9 Nisan) Jezus tryumfalnie wjechał do Jerozolimy, najwyraźniej drogą prowadzącą z Betanii przez Górę Oliwną (Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Łk 19:29-38). Dnia 10 Nisan w drodze z Betanii do Jerozolimy Jezus przeklął nieowocujące drzewo figowe, które zupełnie uschło do następnego dnia (11 Nisan), gdy wraz z uczniami znowu tamtędy przechodził (Mk 11:12-14, 19, 20).

Podczas czterech ostatnich dni swego ziemskiego życia Jezus w ciągu dnia przebywał w Jerozolimie, ale na noc razem z uczniami opuszczał to wielkie miasto i udawał się do skromnej wioski, jaką była Betania, na wsch. stoku Góry Oliwnej, gdzie zapewne zatrzymywał się w domu Marty, Marii i Łazarza (Mt 21:17; Mk 11:11; Łk 21:37).

Czterdzieści dni po zmartwychwstaniu, gdy nadeszła pora rozstania z uczniami, Jezus zaprowadził ich nie do świątyni, którą Bóg już odrzucił, ale „aż do Betanii” na Górze Oliwnej, skąd następnie został uniesiony w górę (Łk 24:50-53; Dz 1:9-12).

Na ogół uważa się, że w miejscu, gdzie za czasów Jezusa znajdowała się Betania, wcześniej leżało miasto Anania, należące do plemienia Beniamina (Neh 11:32).

2. Jeden raz wspomniano w Biblii o Betanii za Jordanem (Jn 1:28); właśnie tam chrzcił Jan i tam też zapewne przedstawił swym uczniom Jezusa jako „Baranka Bożego” (Jn 1:35, 36). W III w. Orygenes zastąpił w tej relacji Betanię nazwą Betabara, która zachowała się w Biblii gdańskiej, jednak najbardziej wiarogodne rękopisy mówią o Betanii. Położenie tej Betanii po wsch. stronie Jordanu jest nieznane. Zwolennicy tradycyjnej lokalizacji miejsca chrztu Jezusa uważają, że było to naprzeciwko Jerycha. Wydaje się jednak, że wersety z Jana 1:29, 35, 43 oraz 2:1 wskazują, iż miejsce to było oddalone nie więcej niż dzień drogi od Kany Galilejskiej, z kolei fragmenty z Jana 10:40 i 11:3, 6, 17 mogą sugerować odległość ok. dwóch dni drogi od Betanii, w której mieszkał Łazarz. Być może więc było to gdzieś niedaleko na pd. od Morza Galilejskiego, choć trudno to jednoznacznie ustalić.

(„dom odpowiedzi [na modlitwy]”).

Jedno z miast w górzystym regionie na terytorium plemienia Judy (Joz 15:59). Współcześnie utożsamiane z Chirbat Bajt ʽAnun, leżącym ok. 6 km na pn. pn. wsch. od Hebronu.

(„dom pustynnej równiny”).

Jedno z sześciu miast na terytorium Judy, o których powiedziano, że leżą „na pustkowiu” (Joz 15:61). Wymieniono je w opisie granicy między Beniaminem i Judą (Joz 15:6). Chociaż zostało przydzielone temu ostatniemu plemieniu, później przypisano je Beniaminitom, więc mogło być miastem-enklawą (Joz 18:21, 22). Część nazwy być może zachowała się w ʽAjn al-Gharaba, źródle tryskającym po pn. stronie Wadi al-Kelt, ok. 6 km na wsch. pd. wsch. od Jerycha. W takim wypadku Bet-Araba leżałaby w pustynnych okolicach przylegających do pn. krańca Morza Martwego.

Zobacz ARBELA, DOM.

(„dom nikczemności [coś nikczemnego]”).

1. Miejscowość na terytorium plemienia Beniamina blisko starożytnego miasta Aj (Joz 7:2; 18:11, 12). Leżała na pustkowiu, na wsch. od Betel i na zach. od Michmasz, i była miejscem znamiennej bitwy, w której Saul i Jonatan wypędzili Filistynów z Michmasz (1Sm 13:5; 14:23).

2. Prorok Ozeasz, lamentując nad bałwochwalstwem, którego się dopuszczali ówcześni Izraelici, wymienił Bet-Awen razem z Gibeą i Ramą, innymi ważnymi miastami Beniamina (Oz 4:15; 5:8; 10:5, 8). Wydaje się, że nazwy tej prorok użył w niepochlebnym sensie w odniesieniu do Betel, które niegdyś było „domem Bożym”, ale z powodu praktykowanego tam kultu cielca stało się „domem nikczemności” (1Kl 12:28-30).

Zobacz AZMAWET 5.

Zobacz BAAL-MEON.

(„dom Bary”).

Kiedy Gedeon ze swymi żołnierzami ścigał uciekających Midianitów, przesłał Efraimitom polecenie, żeby zajęli „wody aż po Bet-Barę i Jordan” (Sdz 7:24) — najwyraźniej w celu uniemożliwienia nieprzyjacielowi przeprawy przez rzekę. Ponieważ bitwa rozegrała się na nizinie Jizreel (Sdz 6:33), Bet-Bara mogła leżeć na zach. od Jordanu. Dokładna lokalizacja nie jest znana, choć przypuszcza się, że było to między Wadi Farʽa i Jordanem. Podobną taktykę zastosował Ehud w walce z Moabitami, kiedy to Izraelici „zdobyli brody jordańskie, odbierając je Moabitom” (Sdz 3:27, 28).

Miasto przydzielone synom Symeona, choć leżało na terytorium Judy, w Negebie (1Kn 4:24, 31). Na równoległej liście miejscowości z Jozuego 19:6 występuje jako Bet-Lebaot, dlatego przypuszcza się, że nazwa Bet-Biri, użyta przez Ezdrasza w Księdze 1 Kronik, pochodzi z okresu po niewoli babilońskiej. Mogła się ona zachować w nazwie góry Dżabal al-Biri, położonej ok. 40 km na pd. zach. od Beer-Szeby. Z tego względu niektórzy sugerują, że Bet-Biri leżało na tej górze lub w jej okolicach (zob. BET-LEBAOT).