(prawdopodobnie: „pochodnie; błyskawice”).

Mąż izraelskiej prorokini Debory (Sdz 4:4).

Hebrajski odpowiednik słowa „las” to jáʽar (Pwt 19:5; Joz 17:15; 1Sm 14:25). Kiedyś w Palestynie rosło mnóstwo lasów, a w nich różne gatunki drzew. Choć w ostatnich latach przeprowadza się na tych terenach akcje ponownego zalesiania, biblijne wzmianki o lasach i używaniu drewna wskazują, że w przeszłości było tam znacznie więcej drzew niż obecnie (Sdz 9:48, 49; 2Kn 27:4). Poświadczają to również wersety, z których wynika, iż lasy zapewniały schronienie i odpowiednie warunki do życia wielu dzikim zwierzętom (Eze 34:25), m.in. niedźwiedziom (2Kl 2:23, 24) i lwom (1Sm 17:34; 1Kn 11:22).

Z czasem jednak znaczne obszary uległy wylesieniu z powodu zniszczeń wojennych, intensywnego pozyskiwania drewna, któremu nie towarzyszyło zalesianie, oraz niekontrolowanego wypasu kóz i innych zwierząt zjadających młode drzewka. W książce The Geography of the Bible (1974, ss. 77, 115, 116) Denis Baly wspomina o stuleciach zaniedbań, które doprowadziły do zniknięcia wielu lasów oraz utraty aż dwumetrowej warstwy żyznej gleby, wskutek czego spore połacie ziemi stały się skaliste i jałowe.

Biblia wymienia kilka znanych wtedy lasów. Lasy Libanu, z których do dziś niewiele pozostało, słynęły z okazałych drzew (1Kl 5:2-10, 13-18; 2Kl 19:23), takich jak cedry, jałowce, cyprysy i inne. „Las Efraima” (być może „las Machanaim”), w którym zginął Absalom, przypuszczalnie znajdował się po wsch. stronie Jordanu niedaleko Machanaim i zapewne był dość gęsty (2Sm 18:6 [przyp. w NW], 8, 17). „Las Cheret” leżał w Judzie (1Sm 22:5). Ze swych lasów oraz drzew balsamowych słynął też Gilead, a położony na pn. od niego Baszan — z „okazałych drzew”, m.in. dębów (Iz 2:13; Za 11:2). Za czasów Dawida i Salomona Szefelę bujnie porastały sykomory (1Kl 10:27; 1Kn 27:28; 2Kn 1:15; 9:27). Dolinę Jordanu zaś pokrywały gęstwiny tamaryszków i wierzb, wśród których czaiły się lwy (Jer 12:5; Za 11:3).

Znaczenie symboliczne. W Biblii drzewa symbolizują niekiedy poszczególnych ludzi i królów, lasy więc wyobrażają całe narody wraz z ich władcami. Niegodziwość odstępczej Judy przyrównano do płomienia, który miał ją strawić jak las (Iz 9:18); gniew Jehowy na południowe królestwo (Judę) miał się rozpalić niczym nieugaszony ogień pochłaniający drzewa (Eze 20:46-48). Podobne proroctwa wypowiedziano przeciwko pogańskim narodom będącym wrogami ludu Bożego. Asyryjscy wojownicy mieli zostać ścięci i przerzedzeni jak drzewa w lesie (Ps 83:14, 15; Iz 10:19, 34; Jer 46:22, 23).

Miasto na Krecie niedaleko portu Piękne Przystanie (Dz 27:8); na ogół utożsamiane z ruinami położonymi ok. 8 km na wsch. od współczesnego miasta Kaloi Limniones (Piękne Przystanie).

Długi pręt symbolizujący prawo do wydawania rozkazów. Wyrażenie „laska rozkazodawcy” występuje w Przekładzie Nowego Świata czterokrotnie jako tłumaczenie imiesłowu mechokék, pochodzącego od hebrajskiego rdzenia chakák, który oznacza „ustanowić”, „zapisać” lub „wyryć” (Prz 8:27; Iz 10:1; 30:8; Eze 4:1). W starożytności ustanawiane prawa zapisywano lub ryto w kamieniu albo na metalowych tabliczkach. To samo hebrajskie słowo może też oznaczać przełożonego, który wydaje postanowienia, inaczej „ustawodawcę” (Pwt 33:21). Żaden prawodawca nie dorównuje Jehowie, który jest najwyższym „Ustawodawcą” (Iz 33:22).

Gdy rozkazodawca siedział, jego długa laska często dotykała ziemi, spoczywając między jego kolanami, oparta o fałdy szaty. Pozwala to lepiej zrozumieć błogosławieństwo dla Judy wypowiedziane przez Jakuba na łożu śmierci: „Nie oddali się berło od Judy ani laska rozkazodawcy spomiędzy jego stóp, aż przyjdzie Szilo” (Rdz 49:10). W niektórych przekładach występujące tu hebrajskie słowo mechokék oddano jako „prawodawca” (KJ; por. Bg), ale bardziej stosowne w tym wypadku jest jego inne znaczenie — „laska rozkazodawcy” (NŚ), z czym zgadzają się współcześni leksykografowie (L. Koehler i W. Baumgartner, Lexicon in Veteris Testamenti Libros, Lejda 1958, s. 328; A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, red. F. Brown, S. R. Driver i C. A. Briggs, 1980, s. 349). Sposób, w jaki oddano to słowo w innych przekładach, potwierdza, że w Rodzaju 49:10 odnosi się ono nie do osoby, lecz do przedmiotu: „laska pasterska” (BT), „buława” (Bw) lub „laska władzy” (Bp). Nawiązanie do jakiegoś rodzaju laski odpowiada też wzmiance o „berle” i pasuje do występującego w tym samym wersecie określenia „spomiędzy jego stóp”. W podobny sposób użyto tego słowa w Liczb 21:17, 18, gdzie mowa o studni, którą dostojnicy ludu wydrążyli „laską rozkazodawcy, swą własną laską”, chociaż fragment ten można też oddać „z rozkazodawcą, ze swymi władcami”. W Rodzaju 49:10 słowa „ani laska rozkazodawcy” można by też przetłumaczyć na „ani rozkazodawca”.

Ponieważ berło również miało kształt laski, niektórzy mogą dojść do wniosku, że w Rodzaju 49:10 nie ma różnicy między „berłem” a „laską rozkazodawcy”. Wydaje się jednak, że Jakub chciał zwrócić uwagę na pewną różnicę. W poetyckich wyrażeniach często stosuje się określenia paralelne. Chociaż mają one podobne znaczenie, to po bliższym przyjrzeniu okazuje się, że każde z nich zawiera nieco inną myśl, co często pozwala jeszcze lepiej zrozumieć podaną już informację. Jakub posługiwał się tą figurą stylistyczną, błogosławiąc swych synów. Na przykład gdy zapowiedział, że Dan „okaże się wężem na skraju drogi, wężem rogatym na skraju gościńca” (Rdz 49:17), użył tych paralelnych określeń, by wskazać, jak niebezpieczny będzie Dan dla wrogów Izraela.

Sam Bóg oświadczył: „Juda jest moją laską rozkazodawcy” (Ps 60:7; 108:8). Posiadanie laski rozkazodawcy wskazuje, że ten, kto ją dzierży, ma prawo do wydawania rozkazów, a berło w ręku monarchy wskazuje na jego władzę królewską lub prawo do takiej władzy (Ps 45:6). Tak więc określenia „berło” i „laska rozkazodawcy” z Rodzaju 49:10 zwracają uwagę na władzę i pozycję plemienia Judy. Ale chodziło o coś więcej niż tylko o dominację tego plemienia — miał z niego bowiem pochodzić Szilo, któremu „będzie się należeć posłuszeństwo ludów”. Wskazuje to na królewskie zwierzchnictwo nad ludami. Gdy królem Izraela został Dawid, potomek Judy, berło i laska rozkazodawcy rzeczywiście należały do plemienia Judy i miały pozostać przy nim aż do nadejścia Szilo, czyli Mesjasza (2Sm 7:8-16). Bóg istotnie dał narodom Szilo, Jezusa Chrystusa — potomka zarówno Judy, jak i Dawida — „za wodza i rozkazodawcę” (Iz 55:4). Przepowiedziano, że ten mesjański władca będzie panował nad ludami i narodami (Ps 2:8, 9; Dn 7:13, 14). Dlatego będzie posiadał nie tylko „berło”, czyli władzę królewską, lecz także „laskę rozkazodawcy”, czyli prawo do wydawania rozkazów (zob. SZILO 1).

Hebrajskie wyrazy széwet i mattéh często tłumaczy się na „rózga” lub „laska”. Słowo széwet oznacza laskę lub kij (do podpierania) i bywa też oddawane przez „kij pasterski” (Kpł 27:32). Naczelnicy plemion nosili laski lub berła i być może dlatego określenia széwet i mattéh oznaczały również „plemię” i tak też są tłumaczone (Wj 31:2; Pwt 18:1; 29:18). Hebrajskimi słowami széwet i ʽec (dosł. „drzewo”) określano ponadto drzewce włóczni lub podobnej broni (2Sm 18:14; 21:19).

Inny wyraz, makkél, można przetłumaczyć na ‛pręt’ lub ‛kij’ (Rdz 30:37; 1Sm 17:43), a miszʽénet to „laska” albo „wsparcie” (Sdz 6:21; 2Kl 18:21).

Greckim odpowiednikiem słowa „rózga” jest rábdos, tłumaczone czasem także na „laska” (Obj 19:15; Mt 10:10). W niektórych przekładach polskim słowem „laska” bywa też oddawany inny wyraz, ksýlon. Dosłownie znaczy on „drewno” lub coś zrobionego z drewna. W Mateusza 26:47, 55 i w równoległych sprawozdaniach słowo to przetłumaczono na „pałki”.

Zastosowanie. Lasek i kijów używano do podpierania się (Wj 12:11; Za 8:4; Heb 11:21), do obrony (2Sm 23:21; Mt 10:10), do młócenia (Iz 28:27 [w tym wersecie występuje zarówno mattéh, jak i széwet, oddane odpowiednio jako „kij” i „laska”, NŚ]; por. Sdz 6:11; Rut 2:17) i do zbierania oliwek (Pwt 24:20; Iz 24:13), a rózgami wymierzano karę dzieciom, niewolnikom i innym osobom (Wj 21:20 [„kij”, NŚ]; Prz 10:13; 23:13, 14; Dz 16:22). Pasterz używał kija, gdy prowadził trzodę, kierował poszczególnymi owcami i pomagał im. W kwestii wyboru zwierząt przeznaczonych na dziesięcinę dla sanktuarium Prawo nakazywało: „Jeśli chodzi o wszelką dziesięcinę ze stada i z trzody, ze wszystkiego, co przechodzi pod kijem pasterskim [czyli jest pod opieką pasterza], co dziesiąta głowa ma być czymś świętym dla Jehowy. Nie ma on sprawdzać, czy jest dobra, czy zła, nie ma też jej zamieniać” (Kpł 27:32, 33). Podobno gdy owce wychodziły z owczarni, w jej bramie stał pasterz, trzymając w ręku kij z kawałkiem tkaniny umoczonej w farbie, i znakował co dziesiątą sztukę jako przeznaczoną na dziesięcinę (por. Jer 33:13).

Symbol władzy. Laskę uważano za cenny przedmiot, po którym nieraz można było rozpoznać, do kogo należy. Juda dał Tamar swą laskę i sygnet w zastaw za koźlę, które miał jej przysłać jako zapłatę za współżycie (Rdz 38:18, 25). Naczelnicy nosili laski będące symbolem władzy. Dlatego w Biblii laska lub rózga często symbolizuje czyjąś władzę. Gdy Mojżesz występował przed starszymi Izraela, a także przed egipskim faraonem i kapłanami uprawiającymi magię, jego laska była symbolem władzy i misji otrzymanej od Boga (Wj 4:17, 29-31; 7:9-12). W tej drugiej sytuacji wspomniano o lasce Aarona, ale najwyraźniej chodziło o laskę Mojżesza,