jeszcze bardziej obfitowała niezasłużona życzliwość” Boga, okazywana poprzez Jego Mesjasza (Rz 5:20). Dzięki złożonej przez niego ofierze skruszeni grzesznicy mogli dostąpić odpuszczenia występku i grzechu i zostać uwolnieni od należnej zań kary.

„Wprowadzić prawość po czasy niezmierzone”. Ofiarna śmierć Chrystusa na palu męki umożliwiła przejętym skruchą ludziom pojednanie się z Bogiem. Swą przebłagalną wartością zakryła ich grzechy i dała Bogu podstawy do uznania ich za prawych. Ich prawość będzie trwać po czasy niezmierzone i zapewni im bezkresne życie (Rz 3:21-25).

„Namaścić Święte Świętych”. W chwili chrztu Jezus został namaszczony duchem świętym, który zstąpił na niego pod widzialną postacią gołębia. Ale namaszczenie „Świętego Świętych” obejmowało coś więcej niż namaszczenie Mesjasza, gdyż określenie „Święte Świętych” (podobnie jak „Miejsce Najświętsze”) nie oznacza żadnej osoby, lecz rzeczywiste sanktuarium Jehowy Boga (Dn 9:24; Wj 26:33, 34; 1Kl 6:16; 7:50). Wspomniane w Księdze Daniela namaszczenie „Świętego Świętych” musi się więc odnosić do „większego i doskonalszego namiotu, nie uczynionego rękami”, do którego wszedł „z własną krwią” Jezus Chrystus jako wielki Arcykapłan (Heb 9:11, 12). Przedstawiając Ojcu wartość swej ofiary, pojawił się przed Nim w niebie w prawdziwym sanktuarium, którego wyobrażeniem było Miejsce Najświętsze w przybytku i późniejszej świątyni. A zatem niebiańska siedziba Boga rzeczywiście została „namaszczona”, czyli wyodrębniona jako „Święte Świętych” w wielkiej duchowej świątyni, która powstała w 29 r. n.e., gdy Jezus został namaszczony duchem świętym (Mt 3:16; Łk 4:18-21; Dz 10:37, 38; Heb 9:24).

„Opatrzyć pieczęcią wizję oraz proroka”. Cała działalność Mesjasza — obejmująca jego ofiarę, zmartwychwstanie, pojawienie się z wartością ofiary przed niebiańskim Ojcem oraz inne wydarzenia 70 tygodnia — ‛opatrzyła pieczęcią wizję oraz proroka’, gdyż potwierdziła ich prawdziwość i Boskie pochodzenie. Opatrzenie tą symboliczną „pieczęcią” dowodzi, że nie są to przepowiednie omylnego człowieka. Wskazuje, że wizja ta ogranicza się do Mesjasza i do dzieł, których poprzez niego dokonał Bóg (Obj 19:10). Można ją zrozumieć tylko i wyłącznie przez odniesienie jej do Mesjasza, na którym się spełniła. W żaden inny sposób nie da się ‛odpieczętować’ jej znaczenia (Dn 9:24).

‛Miasto i miejsce święte obrócone w ruinę’. Wydarzenia zapowiedziane w drugiej części wersetów 26 i 27 rozdziału 9 Daniela spełniły się po upływie 70 „tygodni”, ale były bezpośrednim skutkiem odrzucenia Chrystusa przez Żydów podczas ostatniego „tygodnia”. Historia donosi, że wodzem armii rzymskiej, która nadciągnęła przeciwko Jerozolimie, był Tytus — syn cesarza Wespazjana. Rzymianie wtargnęli jak powódź do Jerozolimy i samej świątyni, po czym je spustoszyli. Pogańskie wojska w tym świętym miejscu były „obrzydliwością” (Mt 24:15). Wszelkie próby zapobieżenia zagładzie spełzły na niczym, ponieważ Bóg orzekł: „Tym, co postanowiono, są spustoszenia (...) i to, co postanowiono, będzie się aż do zagłady wylewać także na spustoszone”.

Pogląd żydowski. W drugiej połowie I tysiąclecia n.e. masoreci uzupełnili tekst hebrajski systemem znaków samogłoskowych. W Daniela 9:25 rozdzielili słowa „siedem tygodni” od słów „sześćdziesiąt dwa tygodnie” głównym znakiem przestankowym, tzw.ʼatnách, wskutek czego można odnieść wrażenie, że ten drugi okres (434 lata) odnosi się do odbudowy starożytnej Jerozolimy. Najwyraźniej miała na to wpływ okoliczność, że nie uznawali Jezusa Chrystusa za Mesjasza. Oto, jak ten fragment brzmi w angielskim przekładzie Leesera: „Wiedz zatem i pojmij, że od wyjścia słowa o przywróceniu i odbudowaniu Jerozolimy aż do pomazańca księcia będzie tygodni siedem: [rozgraniczenie zaznaczono tutaj dwukropkiem] a w ciągu sześćdziesięciu i dwóch tygodni zostanie odbudowana z ulicami i rowami (dookoła), mimo uciążliwych czasów”. Podobnie oddano ten fragment w Biblii warszawskiej: „Do Pomazańca-Księcia jest siedem tygodni, w ciągu sześćdziesięciu dwu tygodni znowu będzie odbudowane” (zob. też Bl, Bp). W obu przekładach tłumacze dodali słowa „w ciągu”, zapewne dla poparcia przyjętej przez siebie interpretacji.

W przypisie do jednego ze swych wykładów wygłoszonych na Uniwersytecie Oksfordzkim prof. E. B. Pusey zawarł następującą uwagę na temat tekstu masoreckiego: „Żydzi postawili główny znak przestankowy w tym wersecie pod שִׁבְעָה [„siedem”], żeby oddzielić od siebie te dwie liczby: 7 oraz 62. Niewątpliwie celowo dopuścili się tu nieuczciwości, למען המינים („przez wzgląd na heretyków”, tzn. chrześcijan) — jak mawiał Raszi [wpływowy uczony żydowski żyjący na przełomie XI i XII w.], odrzucając literalną wykładnię, przemawiającą na rzecz chrześcijan. Oddzielona w ten sposób druga część zdania musiałaby oznaczać, że ‚w ciągu sześćdziesięciu i dwóch tygodni miasto i mur będą odnawiane i budowane’, tzn. że odbudowa Jerozolimy miała trwać 434 lata, co byłoby pozbawione sensu” (Daniel the Prophet, 1885, s. 190).

Początek wersetu 26 w przekładzie Leesera brzmi następująco: „A po sześćdziesięciu i dwóch tygodniach pewien pomazaniec zostanie zgładzony i nie będzie miał następcy”. Zdaniem komentatorów żydowskich 62 tygodnie poprzedzały okres machabejski, a „pomazańcem” był król Agryppa II, który żył w czasie zagłady Jerozolimy (70 n.e.). Inni uważają, że chodziło o arcykapłana Oniasza, który w 175 r. p.n.e. został złożony z urzędu przez Antiocha Epifanesa. Przyjęcie którejkolwiek z tych interpretacji pozbawiałoby to proroctwo większego znaczenia, a rozbieżności w datowaniu nasuwałyby wniosek, że informacji o 62 tygodniach nie można uznać za dokładną wskazówkę chronologiczną (zob. komentarz do Dn 9:25, 26 w The Soncino Books of the Bible, red. A. Cohen, Londyn 1951).

Usiłując uzasadnić swe poglądy, uczeni żydowscy argumentują, że „siedem tygodni” nie oznacza 49 (7×7), lecz 70 lat (chociaż 62 tygodnie mnożą już przez 7 lat). Twierdzą, iż chodzi o okres niewoli babilońskiej, a „pomazaniec” wspomniany w tym wersecie (Dn 9:25) to Cyrus, Zerubbabel lub arcykapłan Jeszua, natomiast w Daniela 9:26 jest mowa o kimś jeszcze innym.

Sporo polskich przekładów nie trzyma się w tym miejscu interpunkcji sugerowanej przez tekst masorecki. Po wyrażeniu „siedem tygodni” umieszczono w nich spójnik „i” lub w inny sposób zaznaczono, że po 7 miały nastąpić 62 tygodnie (w ramach 70 tygodni) i że ten dłuższy okres nie odnosi się do odbudowy Jerozolimy (por. Dn 9:25 w Bg, BT, BWP, NŚ, Wk). W przypisie redakcyjnym do angielskiego wydania pewnego komentarza biblijnego James Strong napisał: „Jedynym uzasadnieniem tego przekładu, w którym oddziela się okres siedmiu tygodni od sześćdziesięciu dwóch, wskutek czego pierwszy staje się terminus ad quem Pomazańca Księcia, drugi zaś odnosi się do czasu odbudowy, jest interpunkcja masorecka, kładąca między nimi znak ‚atnach’. (...) w ten sposób powstaje toporna, pozbawiona przyimka konstrukcja drugiego członu. Lepiej więc, i prościej, trzymać się Biblii króla Jakuba, za którą idą wszystkie starsze tłumaczenia” (J. P. Lange, Commentary on the Holy Scriptures, red. i tłum. na ang. P. Schaff, 1976, s. 198, przyp. do Dn 9:25).

Istnieją jeszcze inne interpretacje tego proroctwa, nie zawsze mesjańskie. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że najstarsza dostępna wersja Septuaginty drastycznie wypacza tekst hebrajski. Jak wyjaśnia prof. E. B. Pusey w książce Daniel the Prophet (ss. 328, 329), tłumacz sfałszował wspomniany okres, a prócz tego dodał, poprzekręcał i poprzestawiał niektóre słowa, aby proroctwo to popierało walkę Machabeuszów. W większości współczesnych wydań Septuaginty tamten wyraźnie zniekształcony przekład zastąpiono tłumaczeniem Teodocjona (żydowskiego uczonego z II w. n.e.), które pokrywa się z tekstem hebrajskim.

Niektórzy próbują zmienić kolejność okresów wymienionych w proroctwie, inni natomiast sugerują, że biegły równolegle lub że nie mają żadnego znaczenia chronologicznego. Prowadzi to jednak do niesłychanie zawiłej, czasem wręcz absurdalnej interpretacji, niekiedy jawnie zaprzeczającej natchnieniu lub prawdziwości owego proroctwa. O tego rodzaju poglądach, które raczej mnożą niż rozjaśniają wątpliwości, wspomniany już prof. E. B. Pusey napisał: „Były to dla niewierzącego zagadnienia niepojęte, toteż musiał je rozstrzygnąć po swojemu, co na pozór było łatwiejsze; niewierzący jest bowiem skłonny uwierzyć we wszystko, tylko nie w to, co objawia Bóg” (s. 206).

Narzędzie składające się z ostrza osadzonego na trzonku, służące do rąbania drewna lub ciosania kamienia, używane również jako broń.

W językach hebrajskim i greckim narzędzie to określano za pomocą kilku różnych słów. Hebrajski wyraz garzén, oznaczający w Biblii siekierę do rąbania drewna, pojawia się również w inskrypcji z Siloam jako nazwa narzędzia do wydobywania kamienia (Pwt 19:5; Iz 10:15). Według dzieła Lexicon in Veteris Testamenti Libros L. Koehlera i W. Baumgartnera (Lejda 1958, s. 650) hebrajskie słowo sagár, występujące w Psalmie 35:3, oznacza „dwusieczny topór”. A w 2 Królów 6:5, 6 wyraz barzél, który dosłownie znaczy „żelazo”, odnosi się do „żelaznej części siekiery”.

W Objawieniu 20:4 wspomniano o dziedzicach niebiańskiego Królestwa, których „stracono toporem za świadczenie o Jezusie i za mówienie o Bogu”. Ponieważ władze używały czasem topora jako narzędzia egzekucji, chodzi zapewne o to, że ludzkie czynniki rządzące uznały tych lojalnych sług Bożych za niegodnych życia.

Zobacz PORTYK.

Zobacz CHŁOPIEC BEZ OJCA.