— pod groźbą śmierci. Zakaz ten uzmysławiał świętość przybytku i usługujących w nim ludzi (Wj 30:31-33).

Jehowa podał Mojżeszowi recepturę olejku do świętego namaszczania. Miał on się składać z „najwyborniejszych wonności”: mirry, słodkiego cynamonu, słodkiej trzciny, kasji i najczystszej oliwy z oliwek — wymieszanych w odpowiednich proporcjach (Wj 30:22-24). Jehowa powiedział też, z czego ma się składać święte kadzidło. Nie była to substancja, która po prostu tliła się i dymiła, lecz specjalne wonne kadzidło (Wj 30:7; 40:27; Kpł 16:12; 2Kn 2:4; 13:10, 11). Aby je sporządzić, należało wziąć określone ilości kropli stakte, onychy, wonnego galbanum oraz czystej wonnej żywicy. Bóg nazwał to kadzidło ‛wonną mieszaniną, jaką robi wytwórca maści, posoloną, czystą — czymś świętym’. Jej część trzeba było rozetrzeć na drobny proszek i zapewne przesiać, by otrzymać jednorodny produkt. Za użycie takiego kadzidła do własnych celów groziła kara śmierci (Wj 30:34-38).

Zarówno podczas sporządzania olejku do namaszczania, jak i świętego kadzidła używano wonnego olejku balsamowego (Wj 25:6; 35:8, 28). Można przypuszczać, że w wypadku świętego olejku najpierw rozcierano na proszek składniki zapachowe, potem gotowano je w olejku balsamowym (por. Hi 41:31), następnie zostawiano miksturę, by się odstała, po czym ją odcedzano.

Olejek do namaszczania i wonne kadzidło nie były przygotowywane metodą prób i błędów, gdyż na samym początku Jehowa powiedział: „W serce każdego, kto ma mądre serce, wkładam mądrość, żeby wykonali (...) olejek do namaszczania oraz wonne kadzidło do sanktuarium” (Wj 31:6-11; 35:10-15; 37:29; 39:33, 38). W późniejszym okresie do sporządzania tych mieszanin, a także do sprawowania nadzoru nad ich zapasami zostali wyznaczeni niektórzy kapłani (Lb 4:16; 1Kn 9:30). Ale gdy Izraelici porzucili czyste wielbienie, Jehowa przestał patrzeć z upodobaniem na używanie przez nich kadzidła i specjalnych maści (Iz 1:13).

Handlowa wartość innych maści i wonności. Wonnych substancji używano nie tylko w sanktuarium. Już w czasach Salomona istniało wiele różnych pachnideł — maści, olejków i pudrów — używanych przez rodziny królewskie i innych zamożnych ludzi do perfumowania domów, ubrań, łóżek i ciała (Est 2:12; Ps 45:8; Prz 7:17; PnP 3:6, 7; 4:10). Sporządzanie tych preparatów nie było zastrzeżone dla kapłanów z plemienia Lewiego. Niekiedy robiły to również kobiety; za dni Nehemiasza wytwórcy maści należeli do jednej z grup rzemieślników (1Sm 8:13; Neh 3:8).

W świecie starożytnym powszechne zapotrzebowanie na wonności przyczyniło się do rozwoju kupiectwa, przy czym handlowano nie tylko gotowymi produktami, ale też składnikami niezbędnymi do ich wytwarzania. Takie komponenty, jak mirra (stosowana zwłaszcza do wyrobu maści), wonna żywica (składnik kadzidła), a także szpikanard, szafran, tatarak, cynamon, aloes, kasja oraz najróżniejsze wonne korzenie, żywice i rośliny, sprowadzano niekiedy z dalekich stron, zanim trafiły do warsztatów wytwórców maści (PnP 4:14; Obj 18:11, 13).

Substancja lecząca choroby oczu; wyrażenie użyte w Biblii w znaczeniu przenośnym. Duchowo ślepym chrześcijanom ze zboru w Laodycei poradzono, by kupili sobie ‛maść do oczu — do wcierania w oczy, żeby widzieli’ (Obj 3:17, 18). Greckie słowo przetłumaczone na „maść do oczu” (kolloúrion) dosłownie oznacza placek razowego chleba, co może sugerować, że maść tę przygotowywano w formie małych krążków. Ponieważ w Laodycei, w której istniała słynna szkoła medyczna, prawdopodobnie wytwarzano lekarstwo na oczy zwane proszkiem frygijskim, zachęta do kupna maści do oczu musiała być dla tamtejszych chrześcijan bardzo wymowna.

(prawdopodobnie skrócona forma hebr. imienia Mattitiasz: „dar Jehowy”).

Żyd znany też jako Lewi, apostoł Jezusa Chrystusa i pisarz Ewangelii nazwanej od jego imienia. Syn niejakiego Alfeusza. Zanim został uczniem Jezusa, był poborcą podatkowym (Mt 10:3; Mk 2:14; zob. POBORCA PODATKOWY). Pismo Święte nie wyjawia, czy Lewi nosił imię Mateusz już wcześniej, czy otrzymał je po przyłączeniu się do uczniów Jezusa, czy też wtedy, gdy został apostołem.

Wydaje się, że Jezus Chrystus powołał Mateusza z kantoru podatkowego (w Kafarnaum lub okolicy) krótko po rozpoczęciu swej służby w Galilei, czyli w 30 albo na początku 31 r. n.e. (Mt 9:1, 9; Mk 2:1, 13, 14). Mateusz, „pozostawiwszy wszystko, wstał i poszedł za nim” (Łk 5:27, 28). Potem wydał „wielkie przyjęcie”, być może dla uczczenia tego, że Chrystus wybrał go na swego ucznia. Z tej okazji zaprosił Mistrza i jego uczniów, a także wielu poborców podatkowych i grzeszników. Nie spodobało się to faryzeuszom ani uczonym w piśmie, zaczęli więc szemrać, że Jezus je