Daniel P. Mannix zauważył: „Bardzo niewielu chrześcijan wyrzekało się wiary, chociaż zazwyczaj ustawiano na arenie ołtarz z palącym się ogniem, aby im to ułatwić. Wystarczyło, żeby więzień wrzucił do ognia szczyptę kadzidła, a dawano mu zaświadczenie o złożeniu ofiary i puszczano na wolność. Wyjaśniano mu też szczegółowo, że nie oddaje w ten sposób czci boskiej cesarzowi, lecz jedynie uznaje jego boski charakter jako głowy państwa rzymskiego. Mimo to prawie żaden chrześcijanin nie korzystał z tej szansy uratowania się” (Those About to Die, 1958, s. 137).

Tertulian (II i III w. n.e.) napisał, że chrześcijanie nawet nie handlowali kadzidłem (De idolatria, XI). Nie można jednak tego powiedzieć o kupcach prowadzących interesy z symbolicznym Babilonem Wielkim (Obj 18:11, 13).

Zobacz POPIELNICA, KADZIELNICA.

Zobacz OŁTARZ.

Zobacz TŁOCZNIA.

(כ; na końcu słowa: ך) (kaf).

Jedenasta litera alfabetu hebrajskiego. Wymawia się ją jak „ch”, gdy nie ma w niej kropki (dagesza słabego); natomiast gdy ma taką kropkę (כּ), reprezentuje dźwięk twardszy, podobny do polskiego „k”. W tekście hebrajskim litera ta rozpoczyna każdy z ośmiu wersetów Psalmu 119:81-88. Z wyglądu kaf (כ) jest podobne do bet (ב).

(z hebr.: „wioska Nahuma” albo „wioska pocieszenia”).

Miejscowość na pn.-zach. brzegu Jeziora Galilejskiego, która odegrała istotną rolę w ziemskiej służbie Jezusa. W Kafarnaum znajdował się kantor podatkowy, skąd Jezus powołał Mateusza na swego ucznia (Mt 9:9). Przypuszczalnie stacjonowała tam też załoga wojskowa, na co wskazuje obecność setnika (Mt 8:5). Powyższe okoliczności, jak również fakt, że mieszkał tam sługa królewski, który mógł sobie pozwolić na posiadanie niewolników (Jn 4:46-53), sugerują, iż była to spora i znacząca miejscowość, słusznie nazwana „miastem galilejskim” (Łk 4:31).

Uczeni biorą pod uwagę dwa miejsca, w których mogło leżeć Kafarnaum. Wielu wskazuje na Chan Minja (Chorbat Minnim) nad Jeziorem Galilejskim, na pn.-wsch. krańcu równiny Genezaret, ale z wykopalisk wynika, że ruiny te mają pochodzenie arabskie. Pozostaje więc druga możliwość: Tall Hum (Kefar Nachum), rozległe ruiny na brzegu jeziora, leżące ok. 4 km na pn. wsch. od Chan Minja i mniej więcej tyle samo na pd. zach. od miejsca, gdzie do jeziora wpada Jordan. Nadbrzeżna równina jest w tym miejscu dość wąska, ale w starożytności znad Jordanu przez Kafarnaum i równinę Genezaret biegła droga do popularnego szlaku handlowego prowadzącego z Mezopotamii i Damaszku przez Palestynę do Egiptu. Równinę Genezaret przecina kilka strumieni, które uchodzą do błękitnych wód Jeziora Galilejskiego, a ponieważ niosą ze sobą dużą ilość szczątków roślinnych, przyciągają mnóstwo ryb, dzięki czemu zbiornik ten znakomicie się nadaje do rybołówstwa (ILUSTRACJA, t. 2, s. 739).

Na początku swej służby, po pierwszym cudzie dokonanym na weselu w Kanie, Jezus z matką, braćmi i uczniami przybył z Kany do Kafarnaum i zatrzymał się tam na jakiś czas, zanim udał się do Jerozolimy na Paschę w r. 30 n.e. (Jn 2:12, 13).

Kiedy później Jezus rozpoczął w Galilei intensywną kampanię ewangelizacyjną i znowu przebywał w Kanie, dokonał cudu na odległość, uzdrawiając syna pewnego sługi króla Heroda Antypasa. Chory chłopiec znajdował się wtedy w Kafarnaum, ok. 26 km od Kany (Jn 4:46-54). Wiadomość o tym cudzie najwyraźniej szybko się rozeszła po okolicznych miejscowościach, bo gdy Jezus przybył z Kany do rodzinnego Nazaretu, powiedział słuchaczom, iż zapewne poproszą go o powtórzenie w rodzinnych stronach ‛tego, o czym słyszeli, że się zdarzyło w Kafarnaum’ (Łk 4:16, 23). Po opuszczeniu Nazaretu, gdzie usiłowano go zabić, Jezus „obrał sobie siedzibę w Kafarnaum, nad morzem, w okręgach Zebulona i Naftalego” (Mt 4:13-16; Łk 4:28-31), spełniając tym proroctwo Izajasza, że lud chodzący w ciemności ujrzy w tej krainie wielkie światło (Iz 9:1, 2).

Prawdopodobnie na pobliskiej równinie Genezaret, na pd. zach. od Kafarnaum, Jezus ponownie spotkał Piotra i Andrzeja (będących już jego uczniami; Jn 1:35-42) i wyraźnie ich zaprosił, żeby towarzyszyli mu w służbie. Potem do tej samej działalności powołał Jakuba i Jana (Mk 1:16-21). Następnie nauczał w synagodze w Kafarnaum i uzdrowił tam pewnego opętanego. Z tego dogodnie położonego miasta wieść o jego naukach i cudach „docierała do każdego zakątka okolicznej krainy” (Łk 4:31-37; Mk 1:21-28; zob. SYNAGOGA). W Kafarnaum znajdował się dom rybaków Piotra i Andrzeja, gdzie Jezus uzdrowił teściową Piotra, co przyciągnęło mnóstwo ludzi, którzy przyprowadzili chorych i opętanych, by również ich uzdrowił (Mk 1:29-34; Łk 4:38-41).

Po zakończeniu podróży ewangelizacyjnej na terenie Galilei Jezus w towarzystwie czterech uczniów powołanych w okolicach Kafarnaum wrócił do tego miasta, które mógł już nazywać „swoim miastem” i gdzie, jak mówiono, był „w domu” (Mt 9:1; Mk 2:1). Gdy do domu, w którym przebywał, napłynęły tłumy, uzdrowił pewnego paralityka opuszczonego przez otwór w dachu (Mk 2:2-12). Potem spotkał w kantorze podatkowym Mateusza i powołał go na swego ucznia; został on jego piątym współpracownikiem. Mateusz wydał dla niego w swym domu w Kafarnaum wielkie przyjęcie, w którym licznie uczestniczyli poborcy podatkowi, pogardzani przez faryzeuszy (Mt 9:9-11; Łk 5:27-30).

W r. 31 n.e. Jezus udał się do Judei i Jerozolimy na święto Paschy, a potem wrócił do Galilei i prawdopodobnie na jakiejś górze w pobliżu Kafarnaum wybrał 12 apostołów i wygłosił słynne Kazanie na Górze (Łk 6:12-49). Gdy wchodził do Kafarnaum, podeszli do niego żydowscy starsi i przedstawili mu prośbę pewnego setnika, który miłował naród żydowski i na dowód tego wybudował w mieście synagogę. Ten pogański żołnierz niezachwianie wierzył, iż Jezus może uzdrowić jego chorego niewolnika nawet na odległość (jak to wcześniej uczynił w wypadku syna sługi królewskiego). Zdumiony tym Jezus wyrzekł proroctwo, że „wielu ze stron wschodnich i ze stron zachodnich przyjdzie i ułoży się przy stole z Abrahamem i Izaakiem, i Jakubem w królestwie niebios” (Mt 8:5-13; Łk 7:1-10).

Pod koniec swej drugiej kampanii ewangelizacyjnej na terenie Galilei Jezus odwiedził krainę Gerazeńczyków (albo Gadareńczyków), położoną na pd. wsch. od Jeziora Galilejskiego, po czym „przeprawił się z powrotem (...) na przeciwległy brzeg”, prawdopodobnie gdzieś w pobliże Kafarnaum (Mt 8:28; Mk 5:1, 21; Łk 8:26, 40). Pewna kobieta spośród oczekującego tłumu została uzdrowiona, gdy tylko dotknęła jego szaty. Później Jezus dokonał znacznie większego cudu, wskrzeszając córkę Jaira, przełożonego synagogi. I chociaż zabronił nadawać rozgłos temu cudowi, „wieść o tym rozniosła się po całym owym regionie” (Mt 9:18-26; Mk 5:22-43; Łk 8:40-56). Być może w Kafarnaum lub gdzieś niedaleko Jezus uzdrowił również dwóch niewidomych oraz niemowę opętanego przez demona (Mt 9:27-34).

Pod koniec trzeciej podróży ewangelizacyjnej po Galilei i krótko przed Paschą 32 r. n.e. (Jn 6:4), gdy apostołowie przeprawiali się do Genezaret niedaleko Kafarnaum, Jezus chodził po wodach Jeziora Galilejskiego. W Kafarnaum odnalazł go tłum ludzi, którzy przybyli za nim z drugiej strony jeziora. Kiedy zdemaskował przyziemne pobudki większości słuchaczy, wielu uczniów go opuściło, tak iż liczba jego wiernych naśladowców się zmniejszyła (Mt 14:23-34; Mk 6:53; Jn 6:17-71). Prawdopodobnie właśnie w Kafarnaum, już po powrocie ze święta Paschy w Jerozolimie (32 n.e.), Jezus zganił faryzeuszy za to, że krytykowali jego uczniów, a sami przez swe tradycje unieważniali Słowo Boże (Mt 15:1-20; Mk 7:1-23; Jn 7:1).

Kiedy na jakiś czas przed Świętem Szałasów w 32 r. n.e. Jezus kończył zasadniczą część swej działalności w Galilei i pn. części kraju, to właśnie w Kafarnaum w cudowny sposób dostarczył pieniędzy na podatek świątynny, zilustrował kwestię wielkości w Królestwie Niebios, opowiedział przykład o zabłąkanej owcy i podał wskazówki, jak wyjaśniać nieporozumienia (Mt 17:24 do 18:35; Mk 9:33-50; Łk 9:46-50).

Jezus zaliczył Kafarnaum wraz z pobliskimi Chorazynem i Betsaidą do miejsc, w których dokonał większości swych potężnych dzieł (Mt 11:20-24; Łk 10:13-15). Przez jego obecność, nauki i cuda Kafarnaum zostało w sensie przenośnym wywyższone do nieba, ale miało niejako zejść do Hadesu, co symbolizowało głębię jego upadku. Posługując się hiperbolą, Jezus oznajmił, że nawet Sodoma nie zostałaby zniszczona, gdyby zaznała takiego wyróżnienia jak Kafarnaum. Dziś nie ma ani Sodomy, ani miasta Kafarnaum, pozostały jedynie jego ruiny w Tall Hum (Kefar Nachum), rozciągnięte wzdłuż brzegu jeziora na długości ok. 1,5 km.

Kaftorim (imię męskie lub nazwa ludu) pojawia się na liście potomków Chama poprzez Micraima (Rdz 10:6, 13, 14; 1Kn 1:12). Późniejsze sprawozdanie podaje, że jakiś czas przed wyjściem Izraelitów z Egiptu (1513 p.n.e.) Kaftoryci zajęli pd.-zach. część ziemi kananejskiej, rugując z niej Awwijczyków (Pwt 2:23). Poza tym nazwą Kaftor (także: „Kreta”, NŚ) określono „wyspę” (lub „wybrzeże”, AT, RS, przyp. w Bp), z której Filistyni przybyli do Kanaanu (Jer 47:4; Am 9:7).

Identyfikacja Kaftoru była tematem wielu dyskusji. Wśród sugerowanych miejsc znalazły się: delta Nilu, pd.-wsch. wybrzeża Azji Mniejszej (łącznie z Cylicją), Kapadocja oraz Kreta. Obecnie większość uczonych sądzi, że chodzi o Kretę. Niektórzy uważają, iż nazwa Kaftor obejmuje też sąsiednie wyspy i wybrzeża. Nazwa ta prawdopodobnie występuje pod postacią Kaptara w tekstach asyryjsko-babilońskich oraz Kfty(w) w inskrypcjach egipskich. Istnieją dowody, że Egipcjanie