oburzony Nehemiasz nie wyrzucił stamtąd jego rzeczy (Neh 13:4-8; zob. TOBIASZ 2). Poza tym liczni żydowscy repatrianci ożenili się z Ammonitkami i innymi cudzoziemkami; później jednak, surowo upomniani, postanowili je odprawić (Ezd 9:1, 2; 10:10-19, 44; Neh 13:23-27).

Po wypędzeniu Tobiasza z terenu świątyni odczytano i wprowadzono w życie Boże przykazanie zapisane w Powtórzonego Prawa 23:3-6, zabraniające Ammonitom i Moabitom wejścia do zboru izraelskiego (Neh 13:1-3). Zakaz ten — wydany jakieś 1000 lat wcześniej, gdy Ammonici i Moabici odmówili pomocy Izraelowi zmierzającemu do Ziemi Obiecanej — zazwyczaj rozumiany jest w ten sposób, że nie mogli oni zostać pełnoprawnymi członkami narodu izraelskiego ani korzystać ze wszystkich związanych z tym praw i przywilejów. Jednak niekoniecznie musiało to oznaczać, iż poszczególni Ammonici czy Moabici nie mogli utrzymywać kontaktów z Izraelitami lub wśród nich zamieszkać, a tym samym odnosić pożytku z błogosławieństw zlewanych przez Boga na Jego lud; świadczy o tym chociażby przykład wspomnianego już Celeka, jednego ze znamienitszych wojowników Dawida, a także Moabitki Rut (Rut 1:4, 16-18).

Małżeństwo Rut i Boaza pokazuje, że jeśli kobiety z tych narodów oddawały cześć prawdziwemu Bogu, mogły być odpowiednimi żonami dla Izraelitów. Ponieważ określenia „Ammonita” i „Moabita” z Powtórzonego Prawa 23:3-6 są rodzaju męskiego, według żydowskiej Miszny (Jewamot 8:3) do zboru Izraela nie mieli wstępu tylko mężczyźni z tych narodów. Ale jak już wspomniano, i Ezdrasz, i Nehemiasz nalegali na Żydów, by odprawili swe cudzoziemskie żony, co wskazuje, iż przyjęcie Ammonitek i Moabitek do narodu izraelskiego było uzależnione od tego, czy zaczęły praktykować religię prawdziwą.

Jak potwierdzają relacje historyczne, m.in. apokryficzna Księga 1 Machabejska (5:6), Ammonici zachowywali swą odrębność jeszcze w II w. p.n.e., ale w następnym stuleciu ich kraj był już najwyraźniej częścią państwa Nabatejczyków. Do III w. n.e. jako naród zniknęli z kart historii; zapewne zostali wchłonięci przez plemiona arabskie. Zgodnie z proroctwem Sofoniasza synowie Ammona stali się „jak Gomora, (...) bezludnym pustkowiem” (Sof 2:8-10).

Skoro Ammonici przestali istnieć na początku naszej ery, wzmianka Daniela o synach Ammona w proroctwie dotyczącym „czasu końca” musi mieć znaczenie przenośne. Najwidoczniej odnosi się do pewnych narodów lub organizacji, których „król północy” nie zdołał sobie podporządkować (Dn 11:40, 41).

(„ludy”).

W 2 Kronik 20:1 w tekście masoreckim czytamy, że „niektórzy z Ammonimitów [hebr. ʽAmmoním]” wyruszyli z synami Moaba i Ammona na wojnę przeciwko judzkiemu królowi Jehoszafatowi. W Biblii gdańskiej występuje w tym miejscu wyrażenie „niektórzy mieszkający z Ammonitami”. Natomiast w przekładzie Wujka wspomniano o „niektórych z Ammonitów”, ale wydaje się to nielogiczne, gdyż Ammonici już raz zostali w tym wersecie wymienieni. W dziele Biblia Hebraica Stuttgartensia (przyp.) oraz w wielu współczesnych przekładach (BT, wyd. III, BWP, Mo, Ro, RS) przyjęto, iż chodzi o Meunitów, wspomnianych w 2 Kronik 26:7. Oparto się na przypuszczeniu, że podczas przepisywania zostały omyłkowo przestawione dwie pierwsze spółgłoski hebrajskiego słowa Meʽuním (מע) i w ten sposób powstało określenie ʽAmmoním. Za takim wyjaśnieniem może przemawiać okoliczność, iż w dalszej części doniesienia o wojnie z Jehoszafatem jest mowa o połączonych wojskach synów Ammona, Moaba i „górzystego regionu Seir” (a nie „Ammonimitów”) (2Kn 20:10, 22, 23). Tłumacze Septuaginty oddali hebrajskie słowo z 2 Kronik 20:1 tym samym greckim wyrazem (Minaíon), którym określali Meunitów, a zatem uważali, iż chodzi o ten sam lud (zob. MEUNICI).

Ponieważ nie ma w tej sprawie pewności, w niektórych przekładach, np. w tłumaczeniu Leesera i Przekładzie Nowego Świata, poprzestano na dokonaniu transkrypcji hebrajskiego słowa, zachowując tym samym wersję z tekstu masoreckiego.

W Estery 2:18 powiedziano, że gdy władca Persji Aswerus uczynił Esterę swą królewską małżonką, urządził na jej cześć wielką ucztę i ogłosił „amnestię dla prowincji” swego państwa. Użyte tu hebrajskie słowo hanacháh występuje w Piśmie Świętym tylko ten jeden raz. W różnych przekładach oddano je przez „odpoczynek” (Bg), „ulgi podatkowe” (Bw) lub ‛uwolnienie od podatków’ (Bp, BT). Komentatorzy biblijni uważają, że mogło chodzić o zwolnienie od daniny, służby wojskowej czy kary więzienia albo o połączenie tych aktów łaski. Darowanie długu lub uwolnienie od pracy przymusowej określane jest w innych miejscach Pism Hebrajskich wyrazem szemittáh (Pwt 15:1, 2, 9; 31:10; zob. SABATOWY, ROK).

Warto zauważyć, że za panowania Kserksesa I, utożsamianego zwykle z Aswerusem z Księgi Estery, w imperium perskim wybuchały bunty. Pewna inskrypcja z Persepolis, przypisywana Kserksesowi, brzmi: „Kiedy zostałem królem, (niektóre) kraje (...) zbuntowały się, (ale) rozgromiłem (dosł. „zabiłem”) te kraje, (...) i przywróciłem je do (poprzedniego) stanu” (Ancient Near Eastern Texts, red. J. B. Pritchard, 1974, s. 317). W wyniku stłumienia takich powstań z pewnością pojawiali się więźniowie polityczni, więc Aswerus mógł uznać, że wyniesienie Estery do godności królowej można uczcić ogłoszeniem amnestii polegającej na darowaniu im kar (por. Mt 27:15). Trudno wszakże jednoznacznie powiedzieć, o jaki rodzaj amnestii chodziło.

(„godny zaufania; wierny; długotrwały”).

1. Pierworodny syn Dawida, urodzony w Hebronie przez Jizreelitkę Achinoam (2Sm 3:2; 1Kn 3:1).

Amnon zapałał taką namiętnością do pięknej Tamar, rodzonej siostry Absaloma, że aż usychał z miłości. Za radą swego kuzyna Jehonadaba udał, że jest chory, i przekonał króla Dawida, żeby przysłał do jego domu Tamar, która miała w jego obecności przygotować „chleb pocieszenia”. Wykorzystał tę okazję i zgwałcił swą przyrodnią siostrę pomimo jej próśb i argumentów. Sytuacja ta ukazuje, jak bardzo samolubna może być taka namiętna miłość, gdyż po zaspokojeniu swej żądzy Amnon kazał wyrzucić Tamar na zewnątrz jak kogoś odrażającego — niewątpliwie sama jej obecność sprawiała, iż czuł się nieczysty (2Sm 13:1-19).

Absalom, rodzony brat Tamar, znienawidził Amnona za ten czyn i gdy dwa lata później urządził ucztę z okazji strzyżenia owiec, kazał swym sługom zabić Amnona, który ‛rozweselił się od wina’ (2Sm 13:20-29). Ponieważ Amnon, jako najstarszy syn Dawida, był prawowitym następcą tronu, jego śmierć mogła się wydawać Absalomowi korzystna także z tego względu, że zwiększała jego szanse na zdobycie władzy królewskiej. Wydarzenie to oznaczało początek spełniania się proroctwa Natana wypowiedzianego po grzechu Dawida z żoną Uriasza (2Sm 12:10; zob. ABSALOM).

2. Pierwszy z czterech synów Szimona z plemienia Judy (1Kn 4:1, 20).

(„silny”).

Ojciec proroka Izajasza (2Kl 19:2; Iz 1:1).

(„głęboki; niezrozumiały”).

Jeden z naczelników kapłanów, którzy powrócili z Zerubbabelem z niewoli babilońskiej (Neh 12:1, 7). W czasie urzędowania Jojakima ród Amoka reprezentował jego syn Eber (Neh 12:12, 20).

(1-3: „godny zaufania; wierny; długotrwały”)

1. Dowódca Samarii za panowania izraelskiego króla Achaba (ok. 940-920 p.n.e.). Pod jego dozorem przebywał prorok Michajasz, gdy Achab walczył przeciwko Ramot-Gilead (1Kl 22:10, 26; 2Kn 18:25).

2. Król Judy (661-660 p.n.e.), syn niegodziwego króla Manassesa. Objął władzę w wieku 22 lat i uprawiał takie bałwochwalstwo, jakiego wcześniej dopuszczał się jego ojciec. Najwyraźniej właśnie za rządów Amona istniała zła sytuacja opisana w Sofoniasza 1:4 i 3:2-4. Gdy po dwóch latach zginął on z rąk własnych sług, „lud ziemi [ʽam haʼárec]” zgładził spiskowców, a na tronie osadził jego syna Jozjasza. Amon został pogrzebany w „ogrodzie Uzzy” (2Kl 21:19-26; 2Kn 33:20-25). Jego imię występuje w rodowodzie Jezusa (Mt 1:10).

3. Założyciel jednej z rodzin „synów sług Salomona”, której członkowie powrócili z niewoli babilońskiej (Neh 7:57-59). W Ezdrasza 2:57 został nazwany imieniem Ami.

4. Lokalny bóg Teb (biblijne No i No-Amon), który jako Amon-Ra urósł do rangi „Króla Bogów”, a jego arcykapłan został zwierzchnikiem całej egipskiej klasy kapłańskiej. Amon był zazwyczaj przedstawiany jako mężczyzna w koronie ozdobionej dwoma długimi, równoległymi piórami. Podobnie jak wielu innych bogów Egiptu, często trzyma w ręku crux ansata (krzyż z uchwytem, uważany za symbol życia). Razem z żoną Mut i z Chonsu (przybranym synem) tworzył tebańską triadę.

Znaczna część egipskich łupów wojennych trafiała właśnie do skarbca Amona, toteż jego kapłani stali się bardzo wpływowi i bogaci. W dziele A History of Egypt (1902, t. V, ss. 205-217) E. A. W. Budge sugeruje, że w gruncie rzeczy mogli oni zachęcać do prowadzenia wojen, widząc w tym swój zysk. Z czasem urząd arcykapłana Amona stał się dziedziczny, a sprawujący go mieli nawet większe wpływy niż faraonowie. Jeden z tych arcykapłanów, Herhor, zastąpił na tronie ostatniego Ramzesa. Według J. H. Breasteda za rządów Herhora „dowolne prawo, które chciał wprowadzić arcykapłan, mogło w każdej chwili zostać usankcjonowane specjalną wyrocznią boga [Amona], a dzięki odpowiednim zabiegom święty posąg, przed którym arcykapłan przedstawiał swe życzenia, zawsze reagował pozytywnie (...) Takie oszustwa pozwalały arcykapłanowi w razie potrzeby ominąć prawo i sprawiedliwość i zrobić pod przykrywką boskiej aprobaty wszystko, na co miał ochotę” (History of Egypt, 1937, s. 523).