ołtarza” Bożego (Ps 84:1-3). On sam należał do niekapłańskiej rodziny lewickiej i dlatego usługiwał w świątyni tylko przez jeden tydzień raz na sześć miesięcy, natomiast jaskółka miała tam swoje siedlisko. Wspominając o niej, wyraził pragnienie jak najdłuższego przebywania na dziedzińcach domu Jehowy.

Inna wzmianka o jaskółce pojawia się w Przysłów 26:2: „Jak ptak ma powód do ucieczki, a jaskółka do lotu, tak przekleństwo nie przychodzi bez rzeczywistego powodu” (NŚ). W niektórych przekładach tekst hebrajski oddano inaczej, np.: „Przekleństwo bez racji: uleci, nikogo nie dotknie” (BWP; zob. też Bp, BT, Bw). Według takiego tłumaczenia bezpodstawne przekleństwo się nie spełni, niejako na nikim nie spocznie — tak jak nie odpoczywa jaskółka, niemal bez przerwy polująca na owady. Natomiast w pierwszym zacytowanym tłumaczeniu (NŚ) — ze względu na sąsiednie wersety, gdzie pisarz wspomina o głupcu i jego poczynaniach — może chodzić o to, że tak jak ptaki latają w określonym celu, np. uciekając przed niebezpieczeństwem lub poszukując pokarmu, tak samo przekleństwo spada na głupca nie bez określonego powodu — on sam ściąga je na siebie bezmyślnym postępowaniem (por. Prz 26:3 oraz 1:22-32).

W Palestynie powszechnie spotyka się jaskółkę dymówkę (Hirundo rustica). Jedna jej odmiana żyje tam przez cały rok, a inne przybywają w marcu z pd. Afryki, gdzie z nadejściem zimy wracają. Poza tym wiele jaskółek jedynie przelatuje przez Palestynę wiosną i jesienią. Te małe ptaszki, mające długie, silne skrzydła i na ogół rozwidlony ogon, latają bardzo szybko i z wyjątkowym wdziękiem, pokonując podczas wędrówki znaczne odległości. Ich upierzenie przeważnie ma metaliczny połysk, a śpiew można określić jako miły, cichy szczebiot.

Współcześnie nazwą „jaspis” określa się nieprzezroczystą odmianę kwarcu, zawierającą domieszkę tlenku żelaza. Bywa on wielobarwny, a poszczególne kolory: biały, czerwony, żółty, brązowy i czarny, często układają się warstwami. Jaspis jest twardszy od szkła i występuje w skałach metamorficznych w postaci skupień lub pojedynczych kryształów. Okazy najlepszej jakości wykorzystuje się na kamienie ozdobne i można im nadać wysoki połysk. Część uczonych uważa jednak, iż skoro w Objawieniu 21:11 jaspisem (gr. íaspis) nazwano „najdrogocenniejszy kamień, jakby krystalicznie lśniący”, w starożytności musiało chodzić o rzadki kamień większej wartości niż dzisiejszy, stosunkowo niedrogi jaspis, a poza tym był to klejnot błyszczący i przeświecający, a nie nieprzezroczysty. Niektórzy sugerują nawet, że to greckie określenie odnosiło się do diamentu.

Jaspis (hebr. jahalòm) symbolizował jedno z 12 plemion izraelskich i znajdował się na ostatnim miejscu w drugim rzędzie kamieni na „napierśniku sądu”, który nosił Aaron (Wj 28:2, 15, 18, 21; 39:11). Przybrane kosztownościami „okrycie” króla Tyru było także ozdobione jaspisem (Eze 28:12, 13). W wizji chwalebnego niebiańskiego tronu Jehowy apostoł Jan zauważył, że zasiadający na nim był „z wyglądu podobny do kamienia jaspisu i do drogocennego kamienia czerwonego” (Obj 4:1-3, 10, 11). Blask „miasta świętego — Nowej Jerozolimy” przyrównano do „krystalicznie lśniącego kamienia jaspisu”. Z jaspisu wykonany został mur tego świętego miasta; był on również pierwszym jego kamieniem fundamentowym (Obj 21:2, 10, 11, 18, 19).

Zobacz KSIĄŻKA, KSIĘGA.

(hebr. caw).

Jaszczurki to czworonożne gady, zwykle niewielkie, z długim ogonem i skórą pokrytą łuskami. Nogi mają umieszczone po bokach ciała w taki sposób, że mogą leżeć na ziemi bezpośrednio na brzuchu. W Palestynie żyje ponad 40 gatunków jaszczurek. Można je spotkać na drzewach, w ciepłych rozpadlinach skalnych, na murach i na sufitach domów. W Kapłańskiej 11:29 jaszczurkę zaliczono do nieczystych „rojących się stworzeń”. Przypuszcza się, że hebrajska nazwa tego zwierzęcia pochodzi od rdzenia oznaczającego „przywrzeć do ziemi”. Według dzieła A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament (red. F. Brown, S. R. Driver i C. A. Briggs, 1980, s. 839) nazwę tę należy tłumaczyć na „jaszczurka”. Najwyraźniej hebrajski termin caw obejmuje przynajmniej rodzinę jaszczurek znaną jako agamy, gdyż jego arabski odpowiednik, dabb, odnosi się do biczogona egipskiego (Uromastix aegyptius), największego przedstawiciela tej rodziny występującego w Izraelu (zob. GEKON; JASZCZURKA PIASKOWA; KAMELEON).

Leksykony na ogół wskazują, że jakiegoś rodzaju jaszczurki dotyczy również hebrajskie słowo kòach. Ponieważ pochodzi ono od rdzenia oznaczającego „moc” lub „siłę”, może się odnosić do warana szarego (Varanus griseus), dużej i bardzo silnej jaszczurki. Zamieszkuje ona suche, piaszczyste pustynie. W Palestynie osiąga długość 1,2 m. Żywi się padliną i została zaliczona do zwierząt „nieczystych” (Kpł 11:29, 30).