faktycznie doszło za czasów Ezechiasza (Iz 8:5-8; 2Kl 18:13, 14).

Tiglat-Pileser III napisał w swych kronikach o północnym królestwie izraelskim: „Obalili swego króla Pekacha (Pa-ka-ha), a ja ustanowiłem nad nimi Hoszeę (A-ú-si-ʼ) jako króla. Otrzymałem od nich 10 talentów złota [3 853 500 dolarów], 1000 (?) talentów srebra [6 606 000 dolarów] jako [da]ninę i zabrałem je do Asyrii” (Ancient Near Eastern Texts, s. 284). Tym samym asyryjski monarcha twierdzi, że miał wpływ na objęcie tronu przez Hoszeę po zamachu stanu, w którym zginął Pekach, poprzednik Hoszei (ok. 758 p.n.e.) (2Kl 15:30).

Według starożytnych dokumentów asyryjskich Tiglat-Pileser III panował 18 lat. Tymczasem z Biblii zdaje się wynikać, że jego rządy trwały dłużej, gdyż wzmianki o nim pojawiają się od czasów Menachema aż do czasów Hoszei. Niemniej Pisma Hebrajskie nie podają wszystkich szczegółów, które byłyby potrzebne do stanowczego stwierdzenia, że inskrypcje asyryjskie są w tym względzie mylne. Wchodzi tu w grę kilka czynników: Istnieją pewne niejasności co do sposobu umiejscawiania w czasie okresów panowania królów izraelskich. Poza tym, co ważne, lata poprzedzające moment powszechnie uważany za początek rządów Tiglat-Pilesera są stosunkowo skąpo opisane w starożytnych dokumentach i zostały uznane za okres wielkiego kryzysu w Asyrii. Francuski uczony G. Roux podaje w książce Mezopotamia (tłum. B. Kowalska i J. Kozłowska, Warszawa 1998, s. 255), że przez 36 lat „dotknięta paraliżem Asyria nie istniała na arenie politycznej”. Na temat Aszurnirariego V, uważanego za poprzednika Tiglat-Pilesera III, ten sam autor pisze, że na ogół przebywał „‚w kraju’, nie opuszczając pałacu. Tymczasem właśnie w Kalchu (...) wybuchło powstanie, które położyło kres jego rządom i zapewne życiu, wynosząc na tron Teglatfalasara [Tiglat-Pilesera] III. Nie wiadomo, czy był on jego kuzynem, synem, dalszym członkiem królewskiej rodziny czy też zwykłym uzurpatorem”. W związku z tym wydaje się całkiem możliwe, że Tiglat-Pileser sprawował władzę królewską przez dłuższy okres, niż to się na ogół przyjmuje, chociażby jako koregent.

W 2 Kronik 28:16 czytamy, że Achaz „posłał do królów Asyrii, żeby mu pomogli”. Rzeczownik „król” w Septuagincie oraz innych starożytnych manuskryptach pojawia się w liczbie pojedynczej, ale w hebrajskim tekście masoreckim występuje w liczbie mnogiej, zachowanej w niektórych przekładach na języki nowożytne (Bg, BWP, NŚ). Część uczonych uważa, że liczba mnoga ma tu jedynie wskazać na majestat i potęgę przypisywane jednemu władcy (Tiglat-Pileserowi III) jako „królowi królów”. Ale inni zwracają uwagę na chełpliwą wypowiedź tego asyryjskiego monarchy zanotowaną w Izajasza 10:8: „Czyż moi książęta nie są zarazem królami?” Jest zatem możliwe, że wzmianka o „Pulu, królu Asyrii” (2Kl 15:19) dotyczy okresu, gdy panował nad jakąś prowincją asyryjską przed objęciem władzy nad całym imperium.

Po śmierci Tiglat-Pilesera III na tron wstąpił Salmanasar V. Moglibyśmy więcej wiedzieć o Tiglat-Pileserze, gdyby nie okoliczność, że panujący później Asarhaddon kazał niszczyć jego inskrypcje, co było zniewagą rzadko spotykaną w dziejach Asyrii.

(„nadzieja”).

1. Teść prorokini Chuldy, syn Charchasa (2Kl 22:14). W masoreckim tekście 2 Kronik 34:22 występuje jako Tokhat.

2. Ojciec niejakiego Jachzejasza, żyjącego współcześnie z Ezdraszem (Ezd 10:10, 11, 15; zob. JACHZEJASZ).

Zobacz TIGLAT-PILESER (III).

Syn Szimona z plemienia Judy (1Kn 4:20).

1. Nałożnica Elifaza, syna Ezawa, i matka Amaleka (Rdz 36:10-12). W rodowodzie w 1 Kronik 1:36 najpierw wymieniono pięciu synów Elifaza, syna Ezawa. Następnie w tekście hebrajskim dodano: „Timna i Amalek” (Bp, BT, Bw). Profesor C. F. Keil napisał na ten temat: „Dodanie w Księdze Kronik dwóch imion Timnaʽ i ʽAmalek wydaje się zwyczajnym skrótem, na który autor mógł sobie pozwolić, gdyż czytelnicy znali potomków Ezawa z Księgi Rodzaju. Także sama forma imienia Timnaʽ (rodzaj żeński) każe odrzucić błędną interpretację niektórych współczesnych egzegetów, że Timnaʽ to również syn Elifaza” (Biblischer Commentar über das Alte Testament: Chronik, Esra, Nehemia und Esther, Lipsk 1870, s. 35). Tak więc wymieniono sześciu synów Elifaza wraz z informacją, iż jeden z nich, Amalek, był synem Timny, nałożnicy Elifaza. Warto pamiętać, że od Amaleka wywodził się naród, który nienawidził ludu Bożego i o którym powiedziano: „Jehowa będzie toczył wojnę z Amalekiem z pokolenia na pokolenie” (Wj 17:8-16). A zatem oba te fragmenty,