zasiane nasienie, to nie dopuszcza do udanych zbiorów (Mal 2:3). Zgromienie owada „pożerającego” plony oznacza położenie kresu powodowanym przez niego szkodom (Mal 3:11). Psalmista błagał Najwyższego o powstrzymanie niszczycielskiej działalności wrogów ludu Bożego przedstawionych jako zwierzęta: „Zgrom dzikiego zwierza z trzcin, zgromadzenie byków” (Ps 68:30). Jezus Chrystus zgromił wiatr i gorączkę (Mk 4:39; Łk 4:39).

Niekiedy „zgromienie” kojarzy się z czymś budzącym grozę. Na przykład słowa „zgromieni twoim obliczem” zdają się nawiązywać do surowego wyrazu twarzy (Ps 80:16).

Skutki zgromienia mogą uwypuklać ogromną potęgę Jehowy. Znamiennym przykładem jest rozdzielenie wód Morza Czerwonego (Ps 106:9).

Słuszna i niesłuszna nagana. Nagana nie zawsze jest słuszna. Jakub zgromił swego syna Józefa za opowiedzenie snu, który wydawał się naruszać naturalne stosunki między dzieckiem a rodzicami (Rdz 37:10). Kiedy Jezus Chrystus wspomniał uczniom, że czekają go cierpienia i gwałtowna śmierć, Piotr „począł go ganić, mówiąc: ‚Zlituj się nad sobą, Panie; los ten wcale cię nie spotka’” (Mt 16:22). Ponieważ Piotr był w błędzie, Jezus słusznie zganił go w ostrych słowach: „Zejdź mi z oczu, Szatanie, gdyż nie myślisz po Bożemu, lecz po ludzku” (Mk 8:33).

Jaki przynosi pożytek. Chociaż nagana z ust kogoś mądrego nieraz boli, to jak mówi natchniona rada, „lepiej słuchać nagany mądrego, niż być mężem, który słucha pieśni głupców” (Kzn 7:5). Dzięki naganie mędrca można skorygować postępowanie, pod warunkiem, że przyjmie się ją z właściwym nastawieniem i zrobi z niej dobry użytek. Zwykła nagana oddziałuje na człowieka rozsądnego mocniej niż na głupca kara stu uderzeń (Prz 17:10). Nagana w formie wykluczenia ze zboru może skłonić winowajcę do opamiętania się, o czym najwyraźniej świadczy przykład pewnego kazirodcy z Koryntu (1Ko 5:1-5; 2Ko 2:6, 7).

Przodek Jezusa Chrystusa wymieniony w jego rodowodzie podanym przez Łukasza (Łk 3:23, 25).

(„wodopój; pastwisko”).

Miasto na terytorium Zebulona, przydzielone Lewitom z rodu Merarytów (Joz 19:10, 14, 15; 21:34, 35). Nazywano je również Nahalol. Zamiast zgodnie z poleceniem Bożym wypędzić mieszkających tam Kananejczyków, plemię Zebulona narzuciło im pracę przymusową (Sdz 1:30; 2:2). Położenie tego miasta jest nieznane.

(„wodopój; pastwisko”).

Inna nazwa miasta Nahalal, położonego na terytorium plemienia Zebulona (Sdz 1:30).

(„pocieszyciel”).

1. Izraelski prorok z VII w. p.n.e. i pisarz księgi noszącej jego imię. W czasie spisywania swego proroctwa mógł przebywać w Judzie (Nah 1:15). Został nazwany Elkoszytą, co zapewne oznacza, że mieszkał w Elkosz — mieście lub wiosce prawdopodobnie na terenie Judy (Nah 1:1; zob. ELKOSZYTA).

2. Przodek Jezusa Chrystusa ze strony jego ziemskiej matki, Marii, żyjący w okresie po niewoli babilońskiej (Łk 3:25).

Księga ta zawiera proroczą „wypowiedź przeciwko Niniwie”, stolicy państwa asyryjskiego. Spisana została przez Nahuma Elkoszytę (Nah 1:1). Jej autentyczność potwierdzają doniesienia historyczne o spełnieniu się tego proroctwa. Zaczęto ją spisywać jakiś czas po upokarzającej porażce, której w VII w. p.n.e. doznało egipskie miasto No-Amon (Teby) (3:8-10), a ukończono, zanim w 632 r. p.n.e. zapowiedziana zagłada spadła na Niniwę (zob. ASYRIA; NINIWA).

Zgodność z innymi księgami biblijnymi. W całkowitej zgodzie z resztą Pisma Świętego Księga Nahuma oznajmia, że Jehowa to „Bóg wymagający wyłącznego oddania”, „nieskory do gniewu i potężny w mocy”, lecz bynajmniej nie powstrzymujący się od ukarania (Nah 1:2, 3; por. Wj 20:5; 34:6, 7; Hi 9:4; Ps 62:11). „Jehowa jest dobry, jest twierdzą w dniu udręki. I zna tych, którzy u niego szukają schronienia” (Nah 1:7; por. Ps 25:8; 46:1; Iz 25:4; Mt 19:17). Przymioty te wyraźnie się uwidoczniły, kiedy uwolnił Izraelitów spod jarzma asyryjskiego i wywarł pomstę na skalanej krwią Niniwie, choć przez dłuższy czas znosił jej występki.

Godne uwagi są podobieństwa między 1 rozdz. Nahuma a Psalmem 97. Pewna analogia zachodzi również pomiędzy rozdz. 2 i 3 tego proroctwa a słowami Izajasza zwiastującymi wykonanie wyroków Jehowy na Asyrii (Iz 10:24-27; 30:27-33; por. też Iz 52:7; Nah 1:15; Rz 10:15).

Tło historyczne. Niewierny król judzki Achaz otrzymał co prawda zapewnienie, że nie powiedzie się spisek uknuty przeciw niemu przez króla Syrii Recina oraz izraelskiego władcę Pekacha (Iz 7:3-7), lecz mimo to niemądrze zwrócił się o pomoc do króla Asyrii Tiglat-Pilesera III (Tilgat-Pilnesera). W ostatecznym rozrachunku król ten „sprawił mu udrękę, a nie wspomógł go”, gdyż Asyryjczycy nałożyli na Judę ciężkie jarzmo (2Kn 28:20, 21). Jego syn i następca, Ezechiasz, zbuntował się przeciw nim (2Kl 18:7). Wówczas monarcha asyryjski Sancherib najechał Judę i zajął po kolei wszystkie warowne miasta, pustosząc przy tym kraj (por. Iz 7:20, 23-25; 8:6-8; 36:1, 2). Następny król judzki, Manasses, został pojmany przez dowódców wojsk asyryjskich i zabrany do Babilonu (podlegającego wtedy Asyrii) (2Kn 33:11).

Ponieważ Juda już od dawna zaznawała cierpień pod ciężką ręką Asyrii, nieuchronna zagłada Niniwy zwiastowana przez Nahuma była dobrą nowiną. Mówiąc o upadku tego państwa jak o fakcie dokonanym, prorok oświadczył: „Oto na górach stopy tego, kto przynosi dobrą nowinę, tego, kto ogłasza pokój. Judo, obchodź swe święta. Spełniaj swe śluby; gdyż już więcej nie przejdzie przez ciebie żaden nicpoń. Zostanie doszczętnie zgładzony” (Nah 1:15). Asyryjczycy przestaną się mieszać w sprawy Judejczyków, którzy odtąd będą mogli bez przeszkód obchodzić swe święta. Dostąpią całkowitego uwolnienia od asyryjskich ciemięzców (por. Nah 1:9). Na wieść o zniszczeniu Niniwy również wszystkie inne ludy ‛zaklaszczą w ręce’ — będą się radować z klęski tego miasta, którego niegodziwość przyczyniła im mnóstwa zgryzot (3:19).

Agresywna polityka Asyryjczyków uczyniła z Niniwy „miasto rozlewu krwi” (Nah 3:1). Jeńców wojennych traktowano okrutnie i nieludzko. Niektórych żywcem palono lub obdzierano ze skóry. Innych oślepiano albo obcinano im nosy, uszy bądź palce. Nieraz prowadzono ich na powrozach przywiązanych do haków przebitych przez nozdrza lub wargi. Za przelanie morza krwi Niniwa naprawdę zasługiwała na zniszczenie.

[Ramka na stronie 129]

GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI NAHUMA

Wypowiedź przeciwko Niniwie, stolicy Asyrii

Spisana jakiś czas przed zburzeniem tego miasta w 632 r. p.n.e.

Jehowa wywiera pomstę na swych wrogach (1:1-6)

Jehowa wymaga wyłącznego oddania; chociaż jest nieskory do gniewu, nie powstrzymuje się od wymierzenia zasłużonej kary

Nikt się nie ostoi w obliczu żaru Jego gniewu; przed Nim wysychają morza, kołyszą się góry, topnieją wzgórza, podnosi się ziemia

Wytracenie niegodziwców przynosi ukojenie pokładającym nadzieję w Jehowie (1:7 do 3:19)

Jehowa jest twierdzą zapewniającą schronienie tym, którzy na Nim polegają, ale swych nieprzyjaciół unicestwi

Juda usłyszy dobrą nowinę: „nicpoń” zostanie zgładzony i nic już nie przeszkodzi praktykowaniu religii prawdziwej

Jehowa zgromadzi swój lud, ale Niniwa będzie spustoszona, a jej rydwany spalone

Miasto winne rozlewu krwi zostanie za swe grzechy splądrowane; nic go nie ocali; jego wojownicy staną się jak kobiety

Cios zadany królowi Asyrii okaże się nieuleczalny

Miasto galilejskie, w którym Jezus Chrystus wskrzesił jedynego syna pewnej wdowy (Łk 7:11-17). Utożsamia się je z wioską Nejn (Naʽim), leżącą na pn. zach. od Dżabal Dahi (Giwʽat ha-More [wzgórze More?]), ok. 10 km na pd. pd. wsch. od Nazaretu. Na tę samą okolicę wskazywali w starożytności Hieronim i Euzebiusz z Cezarei. Z tej pięknie położonej wioski rozciąga się widok na równinę Jizreel (Ezdrelon). Miejscowe źródło dostarcza wody, dzięki czemu rosną tu okazałe drzewa figowe i oliwne. Obecnie jest to niewielka osada, ale ruiny wskazują, że kiedyś była to znacznie większa miejscowość (ILUSTRACJA, t. 2, s. 738).

W 31 r. n.e. Jezus Chrystus podczas swej pierwszej podróży ewangelizacyjnej po Galilei przyszedł do Nain z okolic Kafarnaum, odległego o jakieś 35 km (Łk 7:1-11). „Bramą” wspomnianą w relacji z tego wydarzenia mogła być po prostu przerwa między domami, przez którą do Nain wiodła droga, gdyż nic nie wskazuje, by miasto było kiedykolwiek otoczone murami. Kiedy Jezus ze swymi uczniami wchodził do Nain (prawdopodobnie od wsch.), natknął się na kondukt pogrzebowy, zmierzający być może do grobowców na stoku wzgórza położonego na pd. wsch. od dzisiejszego Nejn. Zdjęty litością dla wdowy, która straciła dziecko, podszedł do mar i wskrzesił jej syna. Wieść o tym cudzie szybko się rozeszła po całej okolicy, a nawet dotarła do Judei. Właśnie do tego zdarzenia mógł nawiązywać później Jezus, gdy zwracając się do wysłanników uwięzionego Jana Chrzciciela, powiedział: „Umarli są wskrzeszani” (Łk 7:11-22).

Człowiek, który (w przeciwieństwie do niewolnika) za wykonywaną pracę otrzymywał zapłatę.

Według Prawa Mojżeszowego najemnikowi należało wypłacić wynagrodzenie na koniec dnia pracy (Kpł 19:13; Pwt 24:14, 15). Wydaje się, że w I w. n.e. zapłatę uzgadniano przed rozpoczęciem pracy, dzień roboczy trwał 12 godzin (mniej więcej od szóstej rano do szóstej wieczorem), a dniówka za pracę w winnicy zwykle wynosiła denara (74 centy) (Mt 20:1-13). Biblijne wzmianki