sfyrís (lub spyrís), które oznacza duży kosz na żywność (Mt 15:37; Mk 8:8). Mniejszy kosz kòfinos wystarczał, gdy ktoś podróżował po terenach zamieszkałych przez Żydów i przebywał z dala od domu przez krótki czas, natomiast gdy udawał się w dłuższą podróż przez obce kraje, potrzebował większego kosza. Czasami był on na tyle duży, że mógł się w nim zmieścić człowiek. Relacjonując, jak Jezus Chrystus później nawiązywał do tego cudownego rozmnożenia żywności, ewangeliści rozróżniali kosze kòfinos i sfyrís (w NŚ te pierwsze to „kosze”, a te drugie — „kosze na żywność”; Mt 16:9, 10; Mk 8:19, 20).

W koszu sfyrís apostoł Paweł został opuszczony na ziemię przez otwór w murze Damaszku (Dz 9:25). Pisząc do chrześcijan w Koryncie o tej ucieczce, on sam użył greckiego słowa sargáne, które oznacza pleciony kosz z wikliny, sznurka albo gałązek. Oba te słowa mogą się odnosić do tego samego rodzaju kosza (2Ko 11:32, 33).

Kiedy Jezus Chrystus utożsamił swych uczniów ze „światłem świata”, oznajmił: „Lampę zapala się i stawia nie pod korcem, lecz na świeczniku, i świeci wszystkim, którzy są w domu”. „Korzec” (gr. mòdios) był miarą objętości ciał sypkich wynoszącą ok. 9 l, ale w tym wypadku został wspomniany jako nakrycie. Jezus zachęcał uczniów, by nie ukrywali swego duchowego światła pod symbolicznym „korcem”. Powiedział do nich: „Niech wasze światło świeci przed ludźmi, żeby widzieli wasze szlachetne uczynki i wychwalali waszego Ojca, który jest w niebiosach” (Mt 5:1, 2, 14-16; zob. też Mk 4:21; Łk 11:33).

Zobacz KLEJNOTY, DROGOCENNE KAMIENIE; OZDOBA.

Urządzenie ogrzewnicze przypominające kształtem kociołek z nóżkami. Źródłem ciepła były rozżarzone węgle (kawałki węgla drzewnego). Hebrajskie słowo tłumaczone na „kosz z rozżarzonymi węglami” (ʼach) pochodzi z języka egipskiego, co sugeruje, że był to wynalazek Egipcjan.

Wydaje się, że bogaci ludzie woleli takie grzejniki niż palenie ognisk w zagłębieniu w podłodze. Taki kosz, zapewne wykonany z metalu, miał w swym zimowym domu król Jehojakim (Jer 36:22, 23).

Zbudowane z żywej tkanki, tworzą w organizmie kręgowców mocną konstrukcję, zwaną szkieletem. Szkielet ludzki składa się z przeszło 200 kości, a zatem człowiek — o budowie tak skomplikowanej, że naukowcy wciąż nie w pełni ją rozumieją — jest niejako ‛spleciony kośćmi i ścięgnami’ (Hi 10:11; Kzn 11:5). Kość ma większą wytrzymałość niż stal o tej samej wadze, a swą budową przypomina beton zbrojony. Na przykład o „Behemocie” Jehowa rzekł: „Kości jego to rury miedziane; jego mocne kości są jak drągi z kutego żelaza” (Hi 40:15, 18). Słowa te trafnie opisują hipopotama. Kości jego krótkich, silnych nóg i potężnych bioder utrzymują ciężar olbrzymiego cielska, wynoszący 2,3-3,6 t.

Hebrajskie odpowiedniki polskiego wyrazu „kość” to słowa: ʽécem, używane najczęściej (Rdz 2:23), oraz jego synonim gérem (Prz 25:15). Greckim odpowiednikiem jest ostéon (Jn 19:36).

Ewa, pierwsza kobieta, została utworzona z żebra wyjętego z Adama. Nic w tym dziwnego, skoro kości stanowią podporę dla ciała, w całości składają się z żywych komórek, a ponadto spełniają funkcje krwiotwórcze. Adam więc słusznie mógł powiedzieć o Ewie: „To wreszcie jest kość z moich kości i ciało z mego ciała”. Była jego najbliższą krewną (Rdz 2:22, 23). Podobne sformułowanie, wskazujące na bliskie pokrewieństwo, występuje też w innych miejscach Biblii (Rdz 29:14; Sdz 9:2; 2Sm 5:1; 19:12; 1Kn 11:1).

Wzmianki umacniające wiarę. Józef wiedział, że po upływie dłuższego czasu Bóg wyprowadzi Izraelitów z Egiptu i osadzi ich w Kanaanie. Pełen wiary, na świadectwo dla swych rodaków, polecił, by zabrali wtedy ze sobą jego kości (Rdz 50:25; Heb 11:22). Izraelici pamiętali o tym i gdy wychodzili z Egiptu, ich wódz, Mojżesz, zastosował się do wspomnianego nakazu (Wj 13:19). Ostatecznie kości Józefa pogrzebano w Szechem, na połaci pola kupionego niegdyś przez Jakuba (Joz 24:32).

Po śmierci Elizeusza zdarzył się pewien cud: martwy człowiek, którego wrzucono do grobowca proroka i który dotknął jego kości, natychmiast ożył. Stanowiło to dowód, że Elizeusz dokonywał cudów nie własną mocą, lecz Bożą. Jehowa w ten sposób wyraźnie potwierdził, iż wierny Elizeusz był prawdziwym prorokiem — dobitnie uwierzytelnił jego działalność (2Kl 13:20, 21).

Kiedy po zmartwychwstaniu Jezus ukazał się swym uczniom, ci pomyśleli, że widzą ducha. Aby rozproszyć ich wątpliwości, Jezus oświadczył: „Dotknijcie mnie i zobaczcie, gdyż duch nie ma ciała ani kości, jak to widzicie, iż ja mam” (Łk 24:39). Ponieważ Jezus powiedział o ciele i kościach, a nie wspomniał o krwi, niektórzy sądzą, że miał ciało niematerialne, duchowe. Argumentacja taka nie ma jednak podstaw — po prostu z jego ciała nigdzie nie wypływała krew, na którą mógł skierować uwagę uczniów, mógł natomiast pokazać im ciało i kości. W ten sposób za pośrednictwem 11 apostołów i innych zgromadzonych z nimi osób Jezus dostarczył dowodu, że naprawdę powstał z martwych i że uczniowie, którzy głosili o jego zmartwychwstaniu, nie doznawali halucynacji.

Nieczystość. Według Prawa przekazanego za pośrednictwem Mojżesza człowiek, który dotknął czyichś zwłok lub kości albo choćby grobowca, przez siedem dni był nieczysty pod względem ceremonialnym (Lb 19:16). Kiedy król Jozjasz zwalczał fałszywy kult, napełnił ludzkimi kośćmi miejsca, w których przedtem stały pogańskie święte pale, i spalił na ołtarzach kości wzięte z grobowców. W ten sposób zbezcześcił ołtarze, tak iż nie nadawały się do użytku (2Kl 23:14, 16, 19; 2Kn 34:5).

Znaczenie przenośne. Biblijne wzmianki o kościach podkreślają, jak wielkie znaczenie mają literalne kości dla zdrowia fizycznego, a symboliczne — dla zdrowia duchowego. Ponieważ tworzą wewnętrzną konstrukcję, na której opiera się ciało, przenośnie oznaczają w Biblii całego człowieka, zwłaszcza owładniętego silnymi uczuciami i emocjami. O kościach kogoś lękliwego powiedziano, że są ‛napełnione strachem’ (Hi 4:14). Czyjeś kości mogą się trząść z powodu skrajnego przygnębienia bądź ‛rozpalić wskutek suchości’ podczas choroby (Jer 23:9; Hi 30:30). Bojaźń przed Jehową jest ‛pokrzepieniem dla kości’ (Prz 3:8). Dobra wieść „tuczy kości” (niejako napełnia je szpikiem) — a więc wlewa w człowieka nowe siły (Prz 15:30). „Przyjemne wypowiedzi są (...) lekarstwem dla kości” (Prz 16:24). Natomiast negatywne emocje mogą źle wpływać na organizm: „Duch przygnębiony wysusza kości” (Prz 17:22). Żonę postępującą haniebnie nazwano ‛zgnilizną w kościach’ męża (Prz 12:4). „Zgnilizną dla kości” jest też zazdrość — wyniszczająca człowieka fizycznie i duchowo (Prz 14:30).

W Przysłów 25:15 nawiązano do mocnej struktury kości, by ukazać potęgę cierpliwości i życzliwych słów w przezwyciężaniu silnego, zaciętego oporu: „Cierpliwością zostaje przekonany dowódca, a język łagodny potrafi złamać kość”.

Znaczenie prorocze. Ustanawiając Paschę, Jehowa nakazał upiec baranka (lub koziołka) w całości i zabronił „złamać w nim kość” (Wj 12:46). Była to prorocza zapowiedź, która spełniła się na Jezusie Chrystusie — „Baranku Bożym”, symbolicznej ofierze paschalnej (Jn 1:29; 1Ko 5:7). Jezus umierał na palu męki. Żołnierze mieli zwyczaj przyśpieszać śmierć skazańców przez połamanie im nóg. Kiedy uczynili to dwom złoczyńcom powieszonym tego samego dnia, podeszli też do Jezusa, ponieważ jednak stwierdzili, że już nie żyje, zrezygnowali ze swego zamiaru. Zamiast tego, jeden z nich dźgnął go w bok włócznią (Jn 19:31-36; zob. Ps 34:20).

Gdy Ezechiel przebywał w Babilonie, Jehowa ukazał mu wizję, w której przyrównał Izraela do suchych kości pokrywających równinę. W widzeniu Ezechiel prorokował tym kościom, wskutek czego w cudowny sposób się połączyły i pokryły ciałem. Potem prorokował wiatrowi, a ten sprawił, że w ciała te wstąpił dech i powstały niczym wielkie wojsko. Jehowa wyjaśnił, że owa wizja odnosi się do położenia narodu izraelskiego, który będąc na wygnaniu w Babilonie, stracił wszelką nadzieję na odzyskanie niezależności (Eze 37:1-11). Warto pamiętać, że króla Asyrii, który wziął do niewoli dziesięcioplemienne królestwo, oraz babilońskiego władcę Nebukadneccara (Nebukadreccara), odpowiedzialnego za uprowadzenie Judy, Jeremiasz przyrównał do lwów, które pożarły lud Boży i ogryzły jego kości (Jer 50:17). Bóg pozwolił na to z powodu odstępstwa Izraelitów. Ale zamierzał o nich pamiętać i ‛umieścić w nich swego ducha’, by ożyli, nabrali sił i na nowo osiedlili się w Ziemi Obiecanej (Eze 37:12-14).

Kiedy Gog i jego hordy wystąpią przeciw ludowi Jehowy i zostaną unicestwieni, przez całe „siedem miesięcy” będzie trwać nieustanna praca przy oznaczaniu miejsc z kośćmi ‛tłumu Goga’ i grzebaniu tych kości, aby oczyścić ziemię z wszelkiego skalania (Eze 39:14-16).

Jehowa nawiązał do szpiku kostnego, przedstawiając przenośnie obfite błogosławieństwa, jakie zapewni swym sługom, gdy usunie śmierć — zapowiedział, iż wyprawi dla nich ucztę z „potraw obficie nasączonych oliwą, pełnych szpiku” (Iz 25:6; zob. też SZPIK).

Kremowobiała zębina ciosów słonia oraz kłów hipopotama, morsa i innych zwierząt. Chociaż kość słoniowa jest twarda i ma trzy i pół razy większą gęstość od suszonego drewna cedrowego, to jest bardzo elastyczna, łatwo też daje się ciąć i obrabiać. Dzięki swej jednorodności jest przyjemna w dotyku i bardzo trwała. Krzyżujące się warstwy zębiny o różnych odcieniach dodatkowo nadają jej charakterystyczne piękno. Hebrajskim odpowiednikiem wyrażenia „kość słoniowa” są słowa szen (dosł. „ząb”) i szenhabbím (tłumaczone w gr. Septuagincie na „zęby słoni”). Greckie określenie elefántinos znaczy „wykonany z kości słoniowej”.