już żadnej apelacji ani żadnego wstawiennictwa. Wszyscy buntownicy, zarówno z dziedziny duchowej, jak i ziemskiej, zostaną skazani przez Boga na „drugą śmierć” — wiecznotrwałą zagładę (Obj 20:7-15).

Droga, z której Izraelici obiecali nie zbaczać, jeśli dostaną pozwolenie na przejście przez ziemię Edomitów oraz przez terytorium amoryckiego króla Sychona (Lb 20:17; 21:21, 22; Pwt 2:26, 27). Droga ta musiała prowadzić od zatoki Akaba co najmniej do Jabboku, który najwyraźniej wyznaczał pn. granicę terytorium Sychona, a wielu sądzi nawet, że ciągnęła się na pn. aż do Damaszku i że później mniej więcej odpowiadała jej bita droga rzymska, wybudowana w II w. n.e. przez cesarza Trajana. Niektóre odcinki starożytnej drogi rzymskiej istnieją do dziś i tą samą trasą — oprócz wyjątków wymuszonych potrzebami współczesnego ruchu — biegnie obecnie droga Tarik as-Sultani.

Jak się wydaje, pn. odcinek Drogi Królewskiej, od Cheszbonu do Asztarot, był nazywany „drogą Baszanu” (Lb 21:33; Pwt 3:1).

Żona króla lub samodzielna monarchini sprawująca najwyższą władzę w królestwie. W Biblii tytuł ten najczęściej odnosi się do kobiet spoza królestw Izraela i Judy. Hebrajskie słowo najbliższe dzisiejszemu rozumieniu określenia „królowa” to malkáh. Jednakże w krajach Wschodu kobiety rzadko sprawowały władzę. Do takich wyjątków mogła należeć królowa Szeby (1Kl 10:1; Mt 12:42). W Chrześcijańskich Pismach Greckich „królowa” jest odpowiednikiem słowa basílissa, żeńskiej formy wyrazu tłumaczonego na „król”. Tytułu tego użyto wobec królowej etiopskiej, kandaki (Dz 8:27).

W Pismach Hebrajskich słowo malkáh najczęściej odnosi się do królewskiej małżonki, czyli najważniejszej żony władcy jakiegoś obcego mocarstwa. Na przykład Waszti nie była pełnoprawną władczynią, lecz małżonką perskiego króla Aswerusa. Jej miejsce zajęła później Żydówka Estera, która była nazywana królową, lecz nie miała udziału w rządach (Est 1:9, 12, 19; 2:17, 22; 4:11), a rozporządzenia mogła wydawać jedynie za przyzwoleniem króla (por. Est 8:1-8, 10; 9:29-32).

W Izraelu. Hebrajskie słowo gewiráh, tłumaczone w niektórych przekładach na „królowa”, w zasadzie znaczy „pani” lub „dama”. Tam, gdzie użyto go jako tytułu, na ogół odnosi się do matki lub babki króla, a zatem dotyczy kobiet, którym okazywano szacunek należny członkom rodziny królewskiej, takich jak Jezebel, matka izraelskiego króla Jehorama (2Kl 10:13). Gdy do Salomona przyszła z prośbą jego matka, król się jej pokłonił i kazał postawić dla niej tron po swej prawicy (1Kl 2:19). Władca mógł jednak pozbawić taką „panią” tej godności, jak to uczynił król Asa ze swą babką Maaką, „bo uczyniła przerażającego bożka dla świętego pala” (1Kl 15:13).

Ani w Izraelu, ani w Judzie żadna kobieta nie mogła zgodnie z prawem zostać głową państwa (Pwt 17:14, 15). Niemniej po śmierci judzkiego króla Achazjasza jego matka, Atalia, córka niegodziwego króla izraelskiego Achaba i jego żony Jezebel, zgładziła wszystkich dziedziców królestwa z wyjątkiem Jehoasza, którego ukryła Jehoszeba, siostra jego ojca, Achazjasza. Atalia bezprawnie panowała sześć lat, po czym została stracona na rozkaz arcykapłana Jehojady (2Kl 11:1-3, 13-16).

W Babilonie. Na tronie babilońskim zasiadali mężczyźni. W Daniela 5:10 określenie „królowa” (aram. malkáh) najwyraźniej odnosi się nie do żony, ale do matki Belszaccara, na co wskazuje okoliczność, iż dobrze znała ona wydarzenia związane z jego dziadkiem, Nebukadneccarem. Jako królowa matka, cieszyła się ogromnym szacunkiem Belszaccara i wszystkich jego poddanych.

W Egipcie. Od najdawniejszych czasów władcami Egiptu byli mężczyźni. Tytułu „królowa” używano w stosunku do małżonki króla. Tachpenes, żonę faraona, nazwano w 1 Królów 11:19 „damą”. Królowa Hatszepsut sprawowała rządy tylko dlatego, że po okresie regencji nie chciała oddać władzy prawowitemu dziedzicowi tronu, Totmesowi III, gdy ten osiągnął pełnoletność. Kiedy umarła, Totmes III kazał zniszczyć jej pomniki lub usunąć z nich jej imię i wizerunki. Niemniej w późniejszym okresie, za rządów macedońskiej dynastii Ptolemeuszów, Egiptem rządziły królowe.

Religia fałszywa. Za czasów Jeremiasza odstępczy Izraelici porzucili Jehowę, swego rzeczywistego Króla, i dopuszczali się bałwochwalstwa, składając w ofierze placki i płyny oraz wznosząc dym ofiarny dla „królowej [hebr. meléchet] niebios” (Jer 7:18; 44:17, 18; zob. KRÓLOWA NIEBIOS).

W Księdze Objawienia przedstawiono Babilon Wielki jako kobietę, która panuje nad „ludami i rzeszami, i narodami, i językami” i chełpliwie oznajmia: „Siedzę jako królowa [gr. basílissa]” (Obj 17:15; 18:7). Podobnie jak wiele dawnych królowych utrzymuje się przy władzy dzięki niemoralnym związkom z władcami ziemi (Obj 17:1-5; 18:3, 9; zob. BABILON WIELKI).

Niebiańska „małżonka królewska”. Ponieważ w Hebrajczyków 1:8, 9 słowa z Psalmu 45:6, 7 odniesiono do Chrystusa Jezusa, wydaje się prawdopodobne, że „córka królewska” z Psalmu 45:13 to prorocze określenie klasy oblubienicy Chrystusa. W takim wypadku „małżonka królewska” (hebr. szegál) wspomniana w Psalmie 45:9 oznaczałaby symboliczną żonę Wielkiego Króla, Jehowy. Ale to nie owa „małżonka królewska”, lecz Jezus Chrystus i 144 000 jego towarzyszy wykupionych z ziemi otrzymują od Jehowy władzę królewską (Dn 7:13, 14, 27; Obj 20:4, 6).

Tytuł bogini czczonej przez odstępczych Izraelitów w czasach Jeremiasza (Jer 44:17-19).

Chociaż kult „królowej niebios” praktykowały przede wszystkim kobiety, najwyraźniej w pewnym stopniu była weń zaangażowana cała rodzina. Kobiety piekły placki ofiarne, synowie zbierali drewno, a ojcowie rozpalali ogień (Jer 7:18). O głębokim zakorzenieniu się tego kultu wśród Żydów świadczy rozumowanie tych, którzy uciekli do Egiptu, gdy zamordowano namiestnika Gedaliasza. Przypisali swe nieszczęścia temu, że ‛przestali sprawiać, by wznosił się dym ofiarny dla „królowej niebios”, i wylewać dla niej ofiary płynne’. Ale prorok Jeremiasz dobitnie wykazał, że ich rozumowanie jest błędne (Jer 44:15-30).

Pismo Święte nie identyfikuje dokładnie „królowej niebios”. Niektórzy utożsamiają ją z sumeryjską boginią płodności Inaną, babilońską Isztar. Imię Inana dosłownie znaczy „królowa nieba”. Jej babilońska odpowiedniczka, bogini Isztar, jest w akadyjskich tekstach określana mianem „królowej niebios” oraz „królowej niebios i gwiazd”.

Wygląda na to, że kult Isztar upowszechnił się w różnych krajach. Na jednej z tabliczek z Amarny, w liście Tuszratty do Amenhotepa III, jest mowa o „Isztar, pani nieba”. Egipska inskrypcja faraona Horemheba, który przypuszczalnie panował w XIV w. p.n.e., zawiera wzmiankę o „Asztarte [Isztar], pani nieba”. Na znalezionym w Memfis fragmencie steli pochodzącej z czasów faraona Merenptaha (prawdopodobnie XIII w. p.n.e.) widnieje wizerunek podpisany „Asztarte, pani nieba”. W okresie perskim w Syene (współczesny Asuan) Asztarte była nazywana „królową niebios”.

Kult „królowej niebios” praktykowano jeszcze w IV w. n.e. Około r. 375 Epifaniusz napisał w rozprawie Panarion (79, 1, 7): „Niektóre kobiety przyozdabiają jakiś wózek lub czworokątną ławkę, rozpościerają kawałek płótna i podczas pewnego dorocznego święta kładą tam bochenek chleba, ofiarując go w imię Marii. Następnie wszystkie kobiety jedzą ten chleb”. Epifaniusz (79, 8, 1, 2) powiązał te praktyki z kultem „królowej niebios” opisanym przez Jeremiasza i zacytował Jeremiasza 7:18 oraz 44:25 (Epiphanius, red. Karl Holl, Lipsk 1933, t. 3, ss. 476, 482, 483).

Księgi Pisma Świętego relacjonujące dzieje Izraela od ostatnich dni życia króla Dawida aż do uwolnienia króla Jehojachina z więzienia w Babilonie.

Pierwotnie obie księgi Królów stanowiły jeden zwój noszący nazwę Królowie (hebr. Melachím), a w Biblii hebrajskiej po dziś dzień są jedną księgą, czwartą wśród tzw. proroków wcześniejszych. W greckiej Septuagincie występują jako 3 i 4 Królestw — pierwszą i drugą są księgi Samuela. Łacińska Wulgata określa je mianem czterech ksiąg Królów, ponieważ Hieronim wolał nazwę Regum (Królów), zgodną z tytułem hebrajskim, od Regnorum (Królestw), będącą dosłownym tłumaczeniem tytułu z Septuaginty. Oddzielenie ksiąg Samuela od Królów, dokonane w Septuagincie, było wygodne, gdyż przekład grecki, zawierający samogłoski, zajmował niemal dwukrotnie więcej miejsca niż tekst hebrajski, w którym aż do drugiej połowy I tysiąclecia n.e. nie występowały samogłoski. W rękopisach greckich podział między tymi księgami nie zawsze przebiegał w tym samym miejscu. Na przykład Lucjan z Antiochii w swym opracowaniu Septuaginty uznaje za początek Księgi 1 Królów zdanie, któremu w naszych Bibliach odpowiada 1 Królów 2:12.

Spisywanie ksiąg Królów. Chociaż żadna z nich nie wymienia swego pisarza, przesłanki biblijne oraz tradycja żydowska wskazują na Jeremiasza. W obu użyto wielu słów i wyrażeń hebrajskich, które poza tym występują w Biblii wyłącznie w jego proroctwie. Księgi Królów i Księga Jeremiasza wzajemnie się uzupełniają — gdy te pierwsze relacjonują jakieś wydarzenie szczegółowo, to ta druga na ogół tylko o nim nadmienia (i na odwrót). Jeżeli więc księgi Królów istotnie zostały napisane przez Jeremiasza, nie dziwi okoliczność, że choć był bardzo znanym prorokiem, ani razu o nim nie wspominają — jego działalność bowiem wyczerpująco przedstawiono w księdze noszącej jego imię. Księgi Królów ukazują sytuację w Jerozolimie już po rozpoczęciu niewoli babilońskiej, z czego wynika, że ich pisarz do niej nie trafił, a właśnie tak było z Jeremiaszem (Jer 40:5, 6).