ułomnego od urodzenia, tłumy uznały, że on i Barnabas to bogowie w ludzkiej postaci, Hermes i Zeus. Z trudem zdołali powstrzymać ludzi od złożenia im ofiary. Później jednak mieszkańcy Listry, podburzeni przeciwko Pawłowi przez Żydów z Ikonium i Antiochii Pizydyjskiej, ukamienowali go i wywlekli za miasto, mniemając, że umarł. Gdy potem otoczyli go uczniowie, Paweł wstał i wszedł do Listry, a następnego dnia udał się z Barnabasem do Derbe (Dz 14:1, 5-20).

Zakończywszy służbę w Derbe, Paweł z Barnabasem wrócili do Listry, Ikonium i Antiochii. Umacniali i zachęcali uczniów w tych nowo założonych zborach chrześcijańskich, a także ustanowili tam starszych (Dz 14:21-23).

Po rozstrzygnięciu przez apostołów i starszych w Jerozolimie kwestii obrzezania (ok. 49 n.e.) Paweł ponownie odwiedził Derbe oraz Listrę. Ze wzmianki w Dziejach 16:1 można by wnioskować, że młody Tymoteusz mieszkał albo w Listrze, albo w pobliskim Derbe. Jednakże dowody wskazują raczej na Listrę. Derbe nie wymieniono już nigdzie w związku z Tymoteuszem, natomiast w Dziejach 16:2 powiedziano, że „cieszył się on dobrą opinią u braci w Listrze oraz Ikonium” (zob. też 2Tm 3:10, 11). Tymoteusz zrobił tak piękne postępy, że Paweł wybrał go na swego towarzysza podróży (Dz 16:3).

Paweł mógł też zatrzymać się w Listrze podczas swej trzeciej podróży misjonarskiej, gdy odwiedzał różne miejsca w „krainie galackiej” (Dz 18:23).

W czasach starożytnych powszechnie porozumiewano się za pośrednictwem listów — pisano je i wysyłano w sprawach urzędowych, handlowych i osobistych (2Sm 11:14; 2Kl 5:5-7; 10:1, 2; 2Kn 30:1; Ezd 4:7; Iz 37:14; Jer 29:1; Dz 9:1, 2; 28:21; 2Ts 2:2; Heb 13:22).

Hebrajskie słowo séfer odnosi się do wszelkiego rodzaju tekstów pisanych i może znaczyć: „księga; list; pismo; świadectwo; akt; pisemny dokument”. Grecki wyraz grámma może oznaczać literę alfabetu lub jakiś dokument (Dz 28:21; 2Ko 3:7). Natomiast grecki termin epistolé używany jest wyłącznie w odniesieniu do pisemnej wiadomości (1Ko 5:9).

Listy poufne były na ogół pieczętowane (1Kl 21:8). Arogancki postępek Sanballata, który wysłał do Nehemiasza list otwarty, mógł mieć na celu upowszechnienie zawartych w nim fałszywych oskarżeń (Neh 6:5).

W starożytności listy pisano na papirusie, a także na ostrakach (skorupkach ceramicznych) i tabliczkach glinianych. Tysiące takich tabliczek znaleziono m.in. w Babilonii. Miękkiej glinie, oczyszczonej i przemytej wodą, nadawano kształt gładkiej tabliczki i zanim wyschła, odciskano na niej rylcem znaki w postaci małych klinów. Często umieszczano ją potem w glinianej osłonce. Gdy chodziło o umowę, jej treść czasem powtarzano na tej „kopercie”, którą następnie pieczętowano i wypalano w piecu lub suszono na słońcu, dzięki czemu twardniała i nabierała trwałości (zob. ARCHEOLOGIA).

Później pisaniem listów nierzadko zajmowali się zawodowi pisarze. Na przykład na dworze perskim zawsze byli w pogotowiu sekretarze prowadzący oficjalną korespondencję państwową (Ezd 4:8; Est 8:9). Pisarza można też było znaleźć na rynku w pobliżu bramy miejskiej i wynająć do napisania listu lub sporządzenia umowy handlowej.

Listy dostarczano za pośrednictwem posłańców (2Kl 19:14), gońców (2Kn 30:6) albo kurierów (Est 3:13; 8:14). Do czasów rzymskich usługi poczty jako takiej były najwyraźniej zarezerwowane dla korespondencji urzędowej. Jeśli przeciętny człowiek chciał doręczyć komuś list, musiał zdać się na życzliwość podróżujących znajomych lub kupców.

W starożytności znano również listy polecające. Jednakże apostoł Paweł dla udowodnienia, iż jest sługą Bożym, nie potrzebował takich listów — ani skierowanych do współwyznawców w Koryncie, ani też od nich. Wcześniej osobiście pomógł im zostać chrześcijanami, toteż mógł oświadczyć: „Wy sami jesteście naszym listem, napisanym na naszych sercach, a znanym i czytanym przez całą ludzkość” (2Ko 3:1-3).

W I w. n.e. listy od Pawła, Jakuba, Piotra, Jana, Judy i od ciała kierowniczego z Jerozolimy przyczyniały się do rozrostu zboru chrześcijańskiego, a także do zachowania w nim jedności i czystości (Dz 15:22-31; 16:4, 5; 2Ko 7:8, 9; 10:8-11).

Wykwit skórny powstały w wyniku zmian chorobowych. W Przekładzie Nowego Świata słowem tym oddano hebrajski wyraz jalléfet występujący w Kapłańskiej 21:20 i 22:22. Niewykluczone, że chodzi tutaj o grzybicę, atakującą zwierzęta i człowieka. U ludzi choroba ta może zająć owłosione części ciała, zwłaszcza głowę u dzieci i brodę u dorosłych. W grzybicy skóry nieowłosionej tworzą się okrągłe, różowe plamy, które zazwyczaj mają na brzegach niewielkie pęcherzyki. W miarę powiększania się plamy jej środek blednie i zmiana przyjmuje kształt obrączki.