rozstrzygnie kwestię swej boskości, raz na zawsze wykaże, iż jest jedynym wszechmocnym Bogiem (por. Iz 44:6).

1. Ojciec apostoła Mateusza zwanego też Lewim, poborcy podatkowego (Mt 9:9; Mk 2:14).

2. Ojciec Jakuba Mniejszego, dziewiątego na liście 12 apostołów (Mt 10:3; Mk 3:18; Łk 6:15; Dz 1:13). Wielu uczonych, opierając się na tradycji, utożsamia go z Klopasem (Jn 19:25), co by oznaczało, że był on mężem „drugiej Marii” (Mt 27:56; 28:1; Mk 15:40; 16:1; Łk 24:10). Różnicę w imionach można by wyjaśnić odmienną wymową ich rdzenia lub tym, że Alfeusz miał dwa imiona, co w tamtych czasach było dość częste.

(hebr. ʼalgummím [2Kn 2:8; 9:10, 11]; ʼalmuggím [1Kl 10:11, 12]).

Drewno, które Salomon zamówił u króla Tyru Chirama na belki do budowy świątyni. Wykonano z nich schody, podpory oraz harfy i inne instrumenty strunowe.

Nie da się jednoznacznie zidentyfikować drzewa algumowego. Według tradycyjnie wyznawanego poglądu chodziło o pewien gatunek sandalinu (Pterocarpus santalinus), występującego obecnie w Indiach i na Sri Lance. Niektórzy jednak wskazują na sandałowiec biały (Santalum album), być może dlatego, że według Józefa Flawiusza owo drewno było białe i lśniące (Dawne dzieje Izraela, VIII, VII, 1). Sandalin osiąga wysokość 7,5—9 m i ma twarde, czerwonawobrązowe drewno o wąskich słojach i wysokim połysku. Mogłoby się nadawać na instrumenty muzyczne wymienione w Biblii. Ma słodki zapach i jest bardzo odporne na owady.

Obecnie sandalin nie rośnie w Libanie. Ale Biblia nie podaje, czy drewno algumowe pochodziło stamtąd, czy nie. W każdym razie Chiram uznał później za stosowne sprowadzić je z Ofiru, do którego mogło dotrzeć z jeszcze innego miejsca, gdyż kraina ta stanowiła ośrodek handlu z Indiami, Egiptem i różnymi rejonami Afryki (1Kl 10:11, 22). Drewno dostarczone przez Chirama było rzadko spotykane i cenne, o czym świadczy wzmianka, że „takich belek drewna algumowego nie sprowadzono ani nie widziano po dziś dzień” (1Kl 10:12).

Przybliżona transkrypcja hebrajskiego zwrotu halelu-Jáh, który po raz pierwszy pojawia się w Psalmie 104:35. W Przekładzie Nowego Świata jest tłumaczony na „wysławiajcie Jah”. W Pismach Hebrajskich zwrot ten występuje 24 razy i z wyjątkiem Psalmu 135:3 wprowadza i (lub) kończy psalmy, w których się znajduje (zob. np. Ps 112:1; 115:18; 146:1, 10; 147:1, 20; 148:1, 14; 149:1, 9; 150:1, 6). Razem ze słowem „amen” zamyka czwarty zbiór psalmów (Ps 106:48), a zapisany po grecku występuje czterokrotnie w Objawieniu 19:1-6, gdzie jest mowa o radości, jaką wywoła zniszczenie Babilonu Wielkiego i rozpoczęcie królowania przez Jehowę (zob. JAH).

(„okazałe drzewo”).

Symeonita, potomek Szemajasza (1Kn 4:37).

(„okazałe drzewo płaczu”).

Okazałe drzewo stojące poniżej wzgórza, na którym wznosiło się miasto Betel. Swą nazwę wzięło stąd, że Jakub pogrzebał pod nim „Deborę, mamkę Rebeki” (Rdz 35:8; zob. WIELKIE DRZEWO, OKAZAŁE DRZEWO).

Pierwszy z 13 synów Joktana; żył w piątym pokoleniu po Semie; bratanek Pelega, który należał do linii rodowej prowadzącej do Mesjasza. Almodad został przodkiem jednego z 70 rodów istniejących po potopie; jego potomkowie osiedlili się na Półwyspie Arabskim (Rdz 10:26, 32; 1Kn 1:20). Według tradycji arabskiej był naczelnikiem plemienia Dżurham i ojcem żony Ismaela.

Miasto lewickie na terytorium Beniamina, przydzielone synom Aarona za czasów Jozuego i kapłana Eleazara (Joz 21:1, 18). W 1 Kronik 6:60 występuje jako Alemet. Utożsamiane jest z ruinami wioski Chirbat ʽAlmit (Chorbat ʽAlmit), leżącej ok. 6 km na pn. wsch. od Jerozolimy i ok. 2 km na wsch. pn. wsch. od innego miasta lewickiego — Anatot.

Miejsce, w którym Izraelici obozowali w 40 roku po wyjściu z Egiptu (1473 p.n.e.), leżące między Dibon-Gad a górami Abarim. Było to jedno z ostatnich obozowisk podczas tej wędrówki (Lb 33:46, 47). Lokalizacja nie jest pewna, ale niektórzy uczeni utożsamiają je z Chirbat Dulajlat asz-Szarkija, ok. 16 km na pn. pn. wsch. od Dibonu (Dibanu). Być może jest to inna nazwa miasta Bet-Diblataim (Jer 48:22).

(hebr. ʼahalím [lm.] i ʼahalòt [lm.]; gr. alòe).

Nazwa pewnego rodzaju drzew zawierających aromatyczną substancję wykorzystywaną w czasach biblijnych jako perfumy (Ps 45:8; Prz 7:17; PnP 4:14). Większość komentatorów uważa, że wspomniany w Biblii aloes to drzewo o nazwie Aquilaria agallocha, rosnące dziś głównie w Indiach i sąsiednich regionach. Jest ono duże i rozłożyste, czasem osiąga wysokość 30 m. Wnętrze pnia i gałęzi zawiera żywicę i wonny olejek, z którego wyrabia się bardzo cenione perfumy. Drewno nabiera intensywniejszego zapachu wtedy, gdy butwieje, toteż dla przyśpieszenia tego procesu niekiedy zakopuje się je w ziemi. Starte na drobny proszek, jest sprzedawane jako aloes.

Kiedy prorok Balaam przyrównał namioty Izraelitów do ‛aloesów, które zasadził Jehowa, do cedrów nad wodami’, być może nawiązał do rozłożystego kształtu tych wysokich drzew i do tego, że ich skupisko przypominało obóz (Lb 24:6). Ale werset ten wywołuje pewne dyskusje, ponieważ drzewa z gatunku Aquilaria agallocha nie występują obecnie w Palestynie. Rzecz jasna niekoniecznie to dowodzi, że nie było ich tam 3500 lat temu. Z drugiej strony wzmianka Balaama o tych drzewach nie musi oznaczać, że rosły tam, gdzie przemawiał. Jeśli wymienionymi w tym samym wersecie „cedrami” były cedry Libanu, to znajdowały się one zupełnie gdzie indziej i podobnie mogło być z aloesami. W innych wersetach nawiązano jedynie do ich aromatu, co pozwala wnioskować, że sprowadzano je z zagranicy.

Aby przygotować ciało Chrystusa Jezusa do pochowania, Nikodem przyniósł „rulon mirry i aloesu” ważący ok. 100 funtów rzymskich (33 kg) (Jn 19:39). Chociaż nie podano, ile w tym rulonie było mniej kosztownej mirry, zapewne sporo za to zapłacił. Zdaniem niektórych wspomniany tu „aloes” to aloes zwyczajny (Aloe vera) z rodziny liliowatych. Gęsty sok uzyskiwany z jego liści jest wykorzystywany nie ze względu na aromat, lecz jako środek przeczyszczający i w innych celach leczniczych. Nikodem przyniósł chyba produkt z tego samego aloesu, o którym wspomniano w Pismach Hebrajskich.

Miejsce obozowania Izraelitów na półwyspie Synaj, między Dofka a Refidim. Lokalizacja nieznana (Lb 33:13, 14).

Szejk Edomu i potomek Ezawa (Rdz 36:40, 43; 1Kn 1:51). Być może była to również nazwa miejsca i plemienia (zob. TIMNA 3).

Pierwszy z wymienionych synów szejka Szobala, potomek Seira (Rdz 36:20, 23, 29; 1Kn 1:40).

(„silny jest Jehowa”).

1. Lewita z rodu Merariego; syn Chilkiasza i ojciec Chaszabiasza. Jeden z jego potomków za czasów Dawida brał udział w kierowaniu śpiewem przed przybytkiem (1Kn 6:31, 32, 45).

2. Król Judy, który po zamachu na jego ojca, Jehoasza, objął tron w r. 858 p.n.e. Miał wtedy 25 lat, a panował 29 lat. Jego matką była Jehoaddin (Jehoaddan), a żoną Jecholia (2Kl 14:1, 2; 15:2; 2Kn 25:1; 26:3). Po umocnieniu swej władzy Amacjasz zgładził morderców ojca, jednak zgodnie z Prawem Mojżeszowym oszczędził ich synów (Pwt 24:16; 2Kl 14:5, 6). Do pewnego stopnia żywił zapał do czystego wielbienia, ale nie popierał go „sercem niepodzielnym” (2Kn 25:2). Nie ustrzegł się też poważnych błędów, które sprowadziły nieszczęścia zarówno na niego, jak i na mieszkańców Judy. Opis jego rządów obejmuje głównie dwie kampanie militarne.

Najpierw Amacjasz wyruszył na czele wojska liczącego 300 000 mężczyzn z Judy i Beniamina przeciwko Edomowi, czyli Seirowi, i odniósł sukces. Zebrał również 100 000 najemników z Izraela, ale za radą męża Bożego zapłacił im i odesłał ich do domu. Jehowa dał Amacjaszowi wspaniałe zwycięstwo w Dolinie Soli — pozwolił mu zabić 20 000 nieprzyjaciół i zająć Selę, którą nazwano Jokteel. Ponieważ jednak Amacjasz sprowadził ze sobą bogów Seiru i zaczął im oddawać cześć, Jehowa zapałał na niego gniewem: „Dlaczego szukasz bogów tego ludu, którzy nie wyzwolili swego ludu z twojej ręki?” Amacjasz zmusił do milczenia proroka Jehowy, czym tylko powiększył swą winę (2Kn 25:5-16; 2Kl 14:7).

Druga kampania Amacjasza była tragiczna od początku do końca. Kiedy 100 000 odesłanych najemników z Izraela wracało na pn., splądrowało judzkie miasta. Być może właśnie to skłoniło Amacjasza, by rzucić Jehoaszowi, królowi silnego królestwa północnego, nierozsądne wyzwanie: „Chodź. Spójrzmy sobie w twarz”. Jehoasz odpowiedział: ‛Jakże głupio postępuje ciernisty chwast, który chce się zmierzyć z potężnym cedrem tylko po to, żeby zostać zdeptanym przez dzikie zwierzę!’ Ale Amacjasz, który po ostatnim zwycięstwie najwyraźniej stał się zarozumiały, nie usłuchał tych słów, a Jehowa za jego bałwochwalstwo skazał go na porażkę. Gdy koło Bet-Szemesz doszło do bitwy, Judejczycy uciekli, Amacjasza pojmano, a w murze Jerozolimy zrobiono wyłom na blisko 180 m i sporą część skarbów ze świątyni, jak również wielu zakładników zabrano do Samarii (2Kl 14:8-14; 2Kn 25:13, 17-24).

Odkąd Amacjasz przestał wielbić Jehowę, zaczęto przeciw niemu spiskować i w końcu musiał uciekać do Lachisz. Tam zginął z rąk spiskowców. Tron po nim objął jego 16-letni syn Azariasz (Uzzjasz) (2Kl 14:17-21; 2Kn 25:25-28).

3. Kapłan kultu cielca w Betel; oskarżył przed Jeroboamem II proroka Amosa o działalność wywrotową. Próbował też osobiście go zastraszyć