Obłęd a opętanie przez demona. Obłąkanie czy szaleństwo nie musi być wynikiem działania demonów, ale opętane przez nie osoby zwykle wykazują brak równowagi psychicznej. W krainie Gerazeńczyków Jezus spotkał obłąkanego, który był opętany przez demony. Miał legowisko między grobowcami i choć często był wiązany, „łańcuchy rozrywał, a pęta wręcz kruszył; i nikt nie miał siły go poskromić”. Poza tym „ciągle, nocą i dniem, wołał w grobowcach i w górach i sam siebie tłukł kamieniami”. Kiedy Jezus wypędził demony, człowiek ten odzyskał „zdrowe zmysły” (Mk 5:1-17; Łk 8:26-39). Chrześcijanie są chronieni przed demonicznymi atakami powodującymi zaburzenia psychiczne, jeśli zawsze mają na sobie „całą zbroję od Boga” (Ef 6:10-17).

Symulowane obłąkanie. Pewnego razu Dawid, wyjęty spod prawa przez Saula, szukał schronienia u Achisza, władcy Gat. Kiedy Filistyni rozpoznali Dawida, zasugerowali Achiszowi, że jest on niebezpieczny. Dawid się przestraszył i postanowił udać obłąkanego. „Na wrotach bramy kreślił krzyżyki i pozwalał, by ślina spływała mu po brodzie”. Ponieważ Achisz uznał, że ma do czynienia z nieszkodliwym szaleńcem, Dawid uszedł z życiem. Później pod natchnieniem napisał Psalm 34, w którym podziękował Jehowie za pobłogosławienie jego starań i ocalenie (1Sm 21:10 do 22:1).

Sprzeciwianie się Jehowie — szaleństwem. Prorok Balaam niemądrze usiłował prorokować przeciwko Izraelowi, by otrzymać zapłatę od moabskiego króla Balaka, ale Jehowa pokrzyżował jego zamiary. Apostoł Piotr napisał w związku z tym: „Nieme zwierzę juczne, przemówiwszy ludzkim głosem, przeszkodziło szaleńczemu postępowaniu proroka”. Szaleńcze postępowanie Balaama apostoł określił greckim słowem parafronía, które kryje w sobie myśl o „postradaniu zmysłów” (2Pt 2:15, 16; Lb 22:26-31).

Ozeasz tak napisał o fałszywych prorokach Izraela: „Prorok będzie głupi, mąż natchnionej wypowiedzi zostanie doprowadzony do szaleństwa z powodu obfitości twego przewinienia — nawet wrogość będzie w obfitej mierze” (Oz 9:7). Jehowa sprowadza szaleństwo na swych wrogów oraz na tych, którzy odrzucają Jego mądrość. Powiedział np., iż ‛przywodzi wróżbitów do szaleńczego postępowania’, tzn. sprawia, że ich przepowiednie okazują się fałszywe (Iz 44:24, 25). A Hiob oświadczył, że Jehowa świeckich „sędziów doprowadza do szaleństwa” (Hi 12:17).

Paweł przyrównał ludzi, którzy sprzeciwiali się prawdzie i próbowali skazić zbór chrześcijański, do Jannesa i Jambresa, oponentów Mojżesza. Zapewnił: „Nie zrobią jednak dalszych postępów, bo ich szaleństwo będzie bardzo wyraźne dla wszystkich, tak jak się stało z szaleństwem tamtych dwóch mężczyzn” (2Tm 3:8, 9).

Szaleńcze postępowanie spowodowane uciskiem. Obłęd został wymieniony wśród nieszczęść, jakie miały spaść na Izraelitów za nieposłuszeństwo wobec Jehowy. Z powodu okrutnego traktowania przez najeźdźców mieli oszaleć — popaść w rozgoryczenie i zacząć postępować nierozsądnie (Pwt 28:28-34). Król Salomon przyznał, że „ucisk może przywieść mędrca do szaleńczego postępowania” (Kzn 7:7).

Babiloński król Nebukadneccar został proroczo przyrównany do ‛kielicha wina złości’ Jehowy. Bóg zapowiedział, że narody będą musiały z niego wypić i w rezultacie ‛chwiać się i postępować jak szalone z powodu miecza, który między nie pośle’ (Jer 25:15, 16). Później szaleństwo miało ogarnąć również Babilon — mieszkający w nim czciciele bożków mieli ‛z powodu swych przerażających wizji postępować jak szaleni’ (Jer 50:35-38). Babilon także musiał wypić z kielicha gniewu Jehowy (Jer 51:6-8).

Niepohamowany gniew. W Biblii mianem szaleństwa określa się czasem niepohamowany gniew. Na przykład w pewien sabat Jezus uzdrowił człowieka z uschłą ręką. Ujrzawszy to, uczeni w piśmie i faryzeusze, „ogarnięci szaleństwem, zaczęli między sobą omawiać, co uczynić z Jezusem” (Łk 6:6-11). Opisując ich stan psychiczny, Łukasz użył greckiego słowa ánoia, które dosłownie znaczy „głupota; nierozsądek” (wiąże się z nim polski wyraz „paranoja”). A gdy Paweł przyznał, że kiedyś „szaleńczo” sprzeciwiał się chrześcijanom, zapewne mówił właśnie o swej niepohamowanej złości (Dz 26:11).

Szaleństwo przeciwstawione mądrości. Salomon w Księdze Kaznodziei wyjawił, że oddał się „poznawaniu mądrości oraz poznawaniu szaleństwa” (Kzn 1:17). Nie ograniczył się więc do badania mądrości, ale wziął pod uwagę także przeciwne jej cechy (Kzn 7:25). W Kaznodziei 2:12 ponownie wspomniał, że zastanawiał się nad mądrością oraz szaleństwem i głupotą. W ten sposób mógł sobie uzmysłowić, jaka przepaść je dzieli. „Szaleństwem” nazwał też bezmyślny śmiech, który w przeciwieństwie do mądrości nie przynosi pożytku i nie daje prawdziwego szczęścia (Kzn 2:2).

Na temat stanu umysłu głupca Salomon powiedział: „Początkiem słów jego ust jest głupota, potem zaś końcem jego ust jest nieszczęsne szaleństwo” (Kzn 10:13). Głupota niekiedy przejawia się w podstępnym działaniu, które może wyrządzić taką szkodę, że osoba posługująca się podstępem została przyrównana do obłąkanego wyposażonego w zabójczą broń (Prz 26:18, 19).

Według ludzi, którzy nie wierzą w zmartwychwstanie, śmierć stanowi kres wszystkiego. Ich nierozsądny pogląd znajduje odzwierciedlenie w tym, że dążą jedynie do zaspokojenia cielesnych pragnień i nie dbają o spełnianie woli Bożej. Salomon napisał o takich osobach: „Ponieważ wszystkim się jedno przytrafia, serce synów ludzkich pełne jest zła; i dopóki żyją, jest w ich sercu szaleństwo, a potem — do zmarłych!” (Kzn 9:3).

Znaczenie przenośne. Niektórzy chrześcijanie w Koryncie, sarkastycznie nazwani „prześwietnymi apostołami”, podważali autorytet i apostolstwo Pawła (2Ko 11:5). Paweł, broniąc swej pozycji wobec członków tamtejszego zboru, którym chciał pomóc trzeźwo spojrzeć na sprawy, powołał się na błogosławieństwa i przeżycia, jakich doświadczył w służbie dla Jehowy. Co prawda chrześcijaninowi nie przystoi chlubić się swymi osiągnięciami, ale w tej sytuacji Paweł czuł się zmuszony tak postąpić. Właśnie dlatego nazwał siebie szaleńcem, gdy powiedział o owych prześwietnych apostołach: „Sługami Chrystusa są? Odpowiadam jak szaleniec — ja jestem wybitniejszym” (2Ko 11:21-27).

„Ziemia” lub okręg na drodze Saula szukającego oślic swego ojca (1Sm 9:3, 4); przypuszczalnie obszar, na którym znajdowało się Baal-Szalisza (2Kl 4:42). To ostatnie miejsce utożsamia się z Kafr Thulth, położonym ok. 20 km na pn. zach. od Gilgal (zob. BAAL-SZALISZA).

Brama znajdująca się na zach. od sanktuarium w Jerozolimie (1Kn 26:16).

(od rdzenia oznaczającego: „zawrzeć pokój; dać odszkodowanie; odpłacić”).

1. Ostatni z wymienionych synów Naftalego (1Kn 7:13). Gdzie indziej nosi imię Szillem (Rdz 46:24; Lb 26:49; zob. SZILLEM).

2. Syn Szaula, wnuk Symeona, ojciec Mibsama (1Kn 4:24, 25).

3. Syn Sismaja i ojciec Jekamiasza w rodzie Jerachmeelitów w plemieniu Judy (1Kn 2:4, 5, 9, 25, 40, 41).

4. Potomek Koracha, główny odźwierny sanktuarium, który swego czasu otrzymał przydział służby w bramie królewskiej po stronie wsch. Imię to pojawia się przeważnie w wykazach osób, które powróciły z Babilonu i zamieszkały w Jerozolimie (1Kn 9:2, 3, 17-19, 31, 34; Ezd 2:1, 42; Neh 7:45). Jednak pewne wypowiedzi — takie jak wzmianka o „jadalni Maasejasza, syna odźwiernego Szalluma” za dni Jeremiasza (Jer 35:4) — mogą wskazywać, że imię „Szallum” występujące w spisach powygnaniowych odnosi się do całego domu patriarchalnego odźwiernych, którzy byli potomkami jakiegoś wcześniejszego Szalluma. Za takim wnioskiem zdaje się też przemawiać okoliczność, iż Szallum to być może Szelemiasz — utożsamiany także z Meszelemiaszem — odźwierny usługujący na wsch. od sanktuarium w czasach Dawida (1Kn 26:1, 2, 9, 14).

5. Syn Jabesza, szesnasty władca królestwa dziesięcioplemiennego. Uknuł spisek i zabił Zachariasza, ostatniego panującego potomka Jehu. Zasiadał na tronie w Samarii przez jeden miesiąc księżycowy ok. 791 r. p.n.e., po czym zginął z ręki Menachema (2Kl 15:8, 10-15).

6. Efraimita, którego syn Jechizkiasz razem z innymi naczelnikami plemienia sprzeciwił się trzymaniu w niewoli współbraci z Judy (2Kn 28:12, 13).

7. Potomek Aarona w linii rodowej arcykapłanów. Za panowania Jozjasza urząd ten sprawował jego syn, lub dalszy potomek, imieniem Chilkiasz (1Kn 6:12, 13; 2Kn 34:9). Pochodził od niego także Ezdrasz (Ezd 7:1, 2). Gdzie indziej występuje jako Meszullam (1Kn 9:11; Neh 11:11; zob. MESZULLAM 4).

8. Mąż prorokini Chuldy, do której udali się wysłannicy króla Jozjasza; syn Tikwy. Był „opiekunem szat” — przypuszczalnie kapłańskich albo królewskich (2Kl 22:14; 2Kn 34:22). Być może ten sam, co omówiony w poz. 10.

9. Syn Jozjasza. Królował nad Judą przez trzy miesiące, po czym faraon Necho uprowadził go na wygnanie (2Kl 23:30-34; 1Kn 3:15; Jer 22:11, 12). Nazywany też Jehoachazem (zob. JEHOACHAZ 3).

10. Stryj Jeremiasza. W 608 r. p.n.e. Jeremiasz kupił pole od jego syna Chanamela (Jer 32:1, 7-9). Skoro żył w tym okresie, można by go utożsamić z Szallumem, o którym mowa w poz. 8.

11. Jeden z odźwiernych, którzy po powrocie Ezdrasza do Jerozolimy zgodzili się odprawić cudzoziemskie żony wraz z synami (Ezd 10:24, 44). Przypuszczalnie w jakiś sposób spokrewniony z opisanym w poz. 4.

12. Jeden z synów Binnuja, którzy odesłali cudzoziemskie żony oraz ich synów (Ezd 10:38-42, 44).