Nie ma pewności, gdzie dokładnie leżało Ramot-Gilead. Jednym z wielu domniemanych miejsc jest Tall Ramith, położone ok. 45 km na pd. wsch. od pd. krańca Jeziora Galilejskiego. Nazwa Tall Ramith może się wywodzić z nazwy Ramot-Gilead. Miejsce to znajduje się na wzniesieniu górującym nad równiną, co harmonizowałoby z przypuszczalnym znaczeniem słowa „Ramot” („wzgórza; wzniesienia”; od rdzenia oznaczającego: „wznosić się”). Byłoby to także dogodne miejsce dla pełnomocnika odpowiadającego za Gilead i Baszan (1Kl 4:13).

Zobacz BIBLIA (Rasy i języki); CZŁOWIEK.

1. Czerwonawa, porowata, krucha warstwa pokrywająca żelazo, zwłaszcza na skutek kontaktu z wilgotnym powietrzem; w Biblii może też odnosić się do nalotu powstającego w wyniku korozji na innych metalach. Rdzewieje nie tylko żelazo — korozji ulegają też miedź i srebro; nawet złoto może być zaatakowane przez pewne kwasy lub pierwiastki. Hebrajskie określenie chelʼáh, tłumaczone na „rdza”, pochodzi od słowa oznaczającego „zacząć niedomagać” (2Kn 16:12), a zatem w odniesieniu do metali wskazuje na rdzę (Eze 24:6, 11, 12). Greckie słowo bròsis oznacza „jedzenie” (Mt 6:19, 20), natomiast iòs — zarówno „jad” (Rz 3:13; Jak 3:8), jak i „rdzę” (Jak 5:3).

Ezechiel przyrównał Jerozolimę do szerokiego kotła miedzianego, „którego rdza jest w nim”. Ta rdza symbolizowała nieczystość, rozpasanie i przelew krwi, za które Jerozolima była odpowiedzialna. Po ugotowaniu mięsa w tym kotle polecono go postawić „pustym na węglach, żeby się rozpalił; i jego miedź ma się rozżarzyć, a jego nieczystość ma się w nim stopić. Niech jego rdza się wypali [„niech się rozpali jego miedź, aby się jego nieczystość roztopiła w nim i zniszczała jego rdza”, Bw]” (Eze 24:3-12).

Jezus Chrystus w Kazaniu na Górze powiedział: „Przestańcie gromadzić sobie skarby na ziemi, gdzie mól i rdza [bròsis] niszczą i gdzie złodzieje włamują się i kradną. Raczej gromadźcie sobie skarby w niebie, gdzie ani mól, ani rdza nie niszczy i gdzie złodzieje nie włamują się i nie kradną” (Mt 6:19, 20). Nagromadzone bogactwa materialne są bezużyteczne; jeśli nikt z nich nie korzysta, mogą w końcu zardzewieć i nawet właściciel nie będzie miał z nich pożytku. Jakub ostrzegł bogaczy pokładających ufność w dobrach materialnych: „Wasze bogactwo zgniło (...). Wasze złoto i srebro przerdzewiało, a ich rdza [iòs] będzie świadectwem przeciw wam i strawi wasze ciała. To, coście zgromadzili w dniach ostatnich, jest jak ogień. Oto zapłata należna pracownikom, którzy zebrali plony z waszych pól, zatrzymana przez was, wciąż woła, a wołania żniwiarzy o pomoc doszły do uszu Jehowy Zastępów” (Jak 5:2-4). Zamiast robić właściwy użytek ze swych bogactw, tacy ludzie zatrzymują je dla siebie. Im dłużej tak czynią i im bardziej są one zardzewiałe i skorodowane, tym większe jest świadectwo przeciwko nim przed sędziowskim tronem Boga. Przeciwieństwem takiego niewłaściwego korzystania z dóbr materialnych jest to, co zalecił Jezus: „Czyńcie sobie przyjaciół za pomocą nieprawego bogactwa, żeby — gdy go zabraknie — przyjęli was do wiecznotrwałych miejsc zamieszkania” (Łk 16:9).

2. Choroba roślin wywoływana przez grzyby. Zniszczenie plonów wskutek rdzy należało do nieszczęść, które spadały na niewiernych Izraelitów (Pwt 28:22; 1Kl 8:37-39; 2Kn 6:28-30; Am 4:9; Ag 2:17). Uważa się, że mogła to być rdza źdźbłowa (Puccinia graminis). Ta groźna choroba pasożytnicza utrudnia roślinom pobieranie wody oraz potrzebnych składników odżywczych, co może prowadzić do usychania ziaren zbóż. Na łodygach i liściach chorych roślin występują małe rdzawe plamy.

(„Jah zobaczył”).

1. Syn Szobala, potomek Judy (1Kn 4:1, 2). Być może tożsamy z Haroem wymienionym w 1 Kronik 2:52. Po hebrajsku oba imiona zapisuje się dość podobnie.

2. Rubenita, przypuszczalnie przodek osób uprowadzonych na wygnanie przez Tiglat-Pilesera III (1Kn 5:5, 6).

3. Przodek części netynejczyków, którzy wrócili do Jerozolimy po niewoli babilońskiej (Ezd 2:1, 43, 47; Neh 7:6, 46, 50).

(prawdopodobnie: „ćwierć”).

Jeden z pięciu królów midianickich zabitych podczas wywierania pomsty na Midianitach za nakłonienie Izraela do niemoralności (Lb 31:2, 8). W tamtym czasie królowie ci zapewne podlegali Amorytom, gdyż zostali również nazwani „książętami Sychona” (Joz 13:21).

(prawdopodobnie: „krowa”).

Córka Betuela, syna Nachora, a zatem wnuczka brata Abrahama. Jej brat miał na imię Laban (Rdz 22:20-23).

Gdy w 1878 r. p.n.e. Abraham wysłał zarządcę swego domu, zapewne Eliezera, by znalazł odpowiednią żonę dla Izaaka (który miał wtedy 40 lat), sługa ten przybył do „miasta Nachora” w pn.