ziemię z niebem i na to, że aniołowie służą w roli pośredników między Bogiem a ludźmi, których darzy On uznaniem.

Kiedy Jezus powiedział uczniom: „Zaprawdę, zaprawdę wam mówię: Ujrzycie niebo otwarte oraz aniołów Bożych wstępujących i zstępujących do Syna Człowieczego”, być może nawiązał do wizji Jakuba (Jn 1:51).

Drabiny należały do wyposażenia wojsk oblężniczych i często pojawiają się na zabytkach egipskich i asyryjskich. Na pewnej płaskorzeźbie z Niniwy widać Asyryjczyków korzystających z drabin podczas ataku na Lachisz.

W starożytności drabiny wykorzystywano też do innych celów, m.in. związanych z budownictwem. Na przykład Stela Urnammu ukazuje, że używano ich przy budowie zigguratu. A na asyryjskiej płaskorzeźbie z Tall Halaf, pochodzącej z IX w. p.n.e., widać mężczyznę wchodzącego po drabinie na palmę daktylową.

Srebrna moneta grecka będąca wciąż w obiegu w I w. n.e. (Łk 15:8, 9). Na awersie drachmy attyckiej widniała głowa bogini Ateny, a na rewersie — wizerunek sowy. Podczas ziemskiej służby Jezusa drachma najprawdopodobniej straciła już na wartości i ważyła ok. 3,4 g; taka ilość srebra jest dziś warta 65 centów. W I w. n.e. Grecy uważali drachmę za równą denarowi, lecz władze rzymskie oficjalnie wyceniały ją na trzy czwarte denara. Dwie drachmy (didrachmę) wynosił doroczny podatek świątynny płacony przez Żydów (Mt 17:24).

Srebrnej drachmy greckiej nie należy mylić ze złotą „drachmą” (darkemòn) wymienianą w Pismach Hebrajskich, którą na ogół uznaje się za równą perskiemu darejkowi (8,4 g złota, warte dziś 94,5 dolara) (Ezd 2:69; Neh 7:70-72).

Wśród luksusowych towarów, które kupcy sprowadzali dla symbolicznego „Babilonu Wielkiego”, były m.in. przedmioty z „drewna pachnącego” („drewna tujowego”, Bp, BT, Bw; „drewna sandarakowego”, przyp. w NW) (Obj 17:5; 18:11, 12). Drewno to, importowane zapewne z pn. Afryki, wysoko cenili Rzymianie jako surowiec do wyrobu luksusowych mebli. Najcenniejsze drewno pochodziło z dolnej części pnia, z której można było uzyskać szerokie deski o różnorodnym układzie słoi. Drewno to było twarde, wonne i po wypolerowaniu nabierało wysokiego połysku. Ze względu na falisty lub spiralny wzór słoi niektóre wyrabiane z niego stoły nazywano „tygrysimi” lub „lamparcimi”. Grecy używali tego balsamicznego drewna w swych świątyniach, a jego nazwa pochodzi od greckiego słowa oznaczającego składanie ofiar całopalnych.

Na ogół uważa się, że chodzi o drewno cyprzyka czteroklapowego (Tetraclinis articulata). To drzewo iglaste z rodziny cyprysowatych pochodzi z pn. Afryki i osiąga zwykle wysokość ok. 4—8 m. Jego drewno ma intensywny czerwonobrunatny odcień i ładny układ słoi.

Hebrajskie słowa mesilláh („gościniec”) i dérech („droga”) oraz greckie hodòs („droga”) odnoszą się do publicznej drogi, traktu lub ścieżki zazwyczaj między miastami lub osadami.

Od starożytnych czasów na terenie Palestyny istniały drogi, gościńce i ważne szlaki handlowe łączące miasta i królestwa (Lb 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Joz 2:22; Sdz 21:19; 1Sm 6:9, 12; 13:17, 18; zob. KRÓLEWSKA, DROGA). Uważa się, że najważniejsza droga prowadziła z Egiptu do filistyńskich miast Gaza i Aszkelon, a potem nieco skręcała na pn. wsch. w kierunku Megiddo. Dalej biegła do Chacoru, na pn. od Jeziora Galilejskiego, a następnie do Damaszku. Ten szlak przez Filisteę był najkrótszą drogą z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Ale Jehowa życzliwie poprowadził Izraelitów inną drogą, by oszczędzić im walki z Filistynami (Wj 13:17).

W Ziemi Obiecanej utrzymanie dróg w dobrym stanie było ważne dla Izraelitów z jeszcze jednego powodu — w kraju był tylko jeden ośrodek wielbienia Boga. Prawo wymagało, by każdy Izraelita uczestniczył w trzech dorocznych świętach, dlatego wielu mężczyzn co roku musiało pokonywać duże odległości (Pwt 16:16). Poza tym dziesięciny, daniny i dary ofiarne — zarówno dobrowolne, jak i obowiązkowe — należało składać w miejscu wybranym przez Jehowę (Pwt 12:4-7). Po wybudowaniu świątyni Salomona tym miejscem była Jerozolima. Gdy więc Izraelici podróżowali do Jerozolimy i z powrotem, ojcowie mieli wiele dogodnych okazji, by uczyć swych synów Prawa Bożego (Pwt 6:6, 7).

Trzeba też było dbać o drogi prowadzące do sześciu miast schronienia. Musiały one być dobrze oznakowane i wolne od przeszkód, które mogłyby utrudnić ucieczkę nieumyślnemu zabójcy (Pwt 19:3). Według żydowskiej tradycji na każdym skrzyżowaniu znajdował się znak wskazujący kierunek do miasta schronienia (Talmud Babiloński, Makkot 10b).

Chociaż Biblia nie opisuje dokładnie starożytnych dróg, zawiera wzmianki dotyczące ich budowy i utrzymania. Czasami niwelowano różne