perskiego Dariusza. Powiadamiali go o pracach budowlanych oraz o twierdzeniach Żydów, iż postępują zgodnie z prawem, i prosili o sprawdzenie, czy poświadczają to dokumenty przechowywane w archiwach królewskich (Ezd 5:3-17). Żydzi w swoich wyjaśnieniach przeciwstawili poczynania Chaldejczyka Nebukadneccara, który zburzył świątynię, stanowisku Cyrusa Persa, który zezwolił na jej odbudowę. Niewątpliwie miało to pożądany, pozytywny wpływ na Dariusza, skoro w pierwszych latach swych rządów musiał on uśmierzyć dwa bunty, których przywódcy podawali się za synów Nabonida, przybrali imię Nebukadneccara (historycy opatrzyli ich numerami III i IV) i usiłowali uniezależnić Babilonię od imperium perskiego.

Po oficjalnych poszukiwaniach w archiwach Ekbatany, starodawnej stolicy Medów, odnaleziono dokument Cyrusa. Wówczas Dariusz polecił namiestnikowi Tattenajowi, by wraz z innymi urzędnikami nie tylko nie przeszkadzał w budowie, ale nawet dostarczał na nią funduszów „z królewskiego skarbca podatku zza Rzeki”, jak również zwierząt i innych artykułów niezbędnych do składania ofiar. Każdego, kto by naruszył rozkaz króla, czekała śmierć przez zawieszenie na palu, a jego dom miał być „zamieniony w ustęp publiczny” (Ezd 6:1-12).

Dzięki takiemu poparciu czynników oficjalnych i dalszym zachętom proroków (Za 7:1; 8:1-9, 20-23) kontynuowano prace przy świątyni i szczęśliwie ukończono ją „do trzeciego dnia miesiąca księżycowego Adar, to jest w szóstym roku panowania króla Dariusza” (6 marca 515 p.n.e.; Ezd 6:13-15). Ponieważ z inskrypcji Dariusza wynika, że był on żarliwym czcicielem Ahura Mazdy, więc jego poczynania wynikały zasadniczo z szacunku dla nieodwołalnych praw medo-perskich i harmonizowały z tolerancyjną polityką, o której świadczą pewne dokumenty sporządzane w jego imieniu. Rzecz jasna, służyło to zamierzeniu Jehowy Boga i niewątpliwie było przez Niego kierowane.

Późniejsze wyprawy do Grecji. Na przełomie VI i V w. różne greckie miasta w Jonii podniosły bunt przeciw panowaniu perskiemu i chociaż został on zdławiony, Dariusz postanowił ukarać Ateny i Eretrię za udzielenie pomocy rebeliantom. Persja dokonała inwazji na Grecję, jednakże w 490 r. p.n.e. armia Dariusza została pokonana w bitwie pod Maratonem. Dariusz zaczął starannie przygotowywać następną wyprawę do Grecji, ale już nie zdążył jej poprowadzić, gdyż umarł w 486 r. p.n.e. Tron po nim objął jego syn Kserkses.

3. W Nehemiasza 12:22 wspomniano o zapiskach obejmujących naczelników lewickich domów patriarchalnych „za dni Eliasziba, Jojady i Jochanana oraz Jaddui (...) aż do królowania Dariusza Persa”. Eliaszib był arcykapłanem, gdy Nehemiasz pojawił się w Jerozolimie (Neh 3:1), gdy zaś przybył tam po raz drugi (po 32 roku panowania Artakserksesa [443 p.n.e.]), Jojada miał żonatego syna (Neh 13:28), a zatem wymieniony tu król to najprawdopodobniej Dariusz Ochos (Notos), który panował w latach 423-405 p.n.e.

Wśród papirusów z Elefantyny znaleziono list datowany na końcowe lata V w. p.n.e., w którym znajduje się wzmianka, iż arcykapłanem w Jerozolimie był wówczas „Jochanan”.

Mężczyzna, którego potomkowie znaleźli się wśród „synów sług Salomona” powracających z Zerubbabelem z niewoli babilońskiej (Ezd 2:1, 2, 55, 56; Neh 7:6, 7, 57, 58).

Zobacz DARY OFIARNE.

Zobacz DARY OFIARNE.

Środki przekazywane osobom znajdującym się w potrzebie w celu poprawienia ich sytuacji. Choć Pisma Hebrajskie nie wspominają bezpośrednio o „darach miłosierdzia” (w innych przekładach: „jałmużna” lub „uczynek miłosierdzia”), Prawo Mojżeszowe precyzowało, jak Izraelici mają traktować swych ubogich braci. Mieli być wobec nich szczodrzy, a nie skąpi (Pwt 15:7-10).

Opieka nad ubogimi w Izraelu. Według Prawa można było wejść do czyjejś winnicy lub na czyjeś pole i najeść się do syta, ale niczego nie wolno było ze sobą zabrać (Pwt 23:24, 25). Zbierając plony, Izraelici mieli zostawiać niezżęty skraj pola oraz pokłosie, jak również resztki z drzew oliwnych i winorośli; przeznaczone były „dla osiadłego przybysza, dla chłopca nie mającego ojca i dla wdowy” (Pwt 24:19-21; Kpł 19:9, 10).

Co trzeci rok Izraelici mieli wynieść całą dziesięcinę z tego, co zebrali w danym roku, i złożyć ją w bramach dla Lewitów, osiadłych przybyszów, sierot i wdów (Pwt 14:28, 29; zob. DZIESIĘCINA).

W każdym roku 7 (sabatowym) i 50 (jubileuszowym) ziemię zostawiano odłogiem, by odpoczęła, i nie przeprowadzano zwykłych zbiorów. To, co samo wyrosło, służyło za pokarm dla ubogich, choć mogli też z tego korzystać właściciele pola, ich niewolnicy i najemnicy. Najwyraźniej jednak podczas roku sabatowego Izraelici na ogół żyli z zapasów nagromadzonych wcześniej (Wj 23:10, 11; Kpł 25:1-7, 11, 12, 20-22).

Uwypuklone w Prawie zasady dotyczące dbania o ubogich powtórzono w innych częściach Pism Hebrajskich (Hi 31:16-22; Ps 37:21; 112:9; Prz 19:17; Kzn 11:1, 2). Każdego, kto ma wzgląd na maluczkich, uznano za szczęśliwego i błogosławionego (Ps 41:1, 2; Prz 22:9). W czasach Izajasza Bóg wezwał niewiernych Izraelitów, by podzielili się chlebem z głodnym, wprowadzili do swego domu bezdomnych i okryli nagich — takim postępowaniem zjednaliby sobie Jego uznanie (Iz 58:6, 7). Za pośrednictwem Ezechiela Jehowa powiedział o człowieku prawym: „Dawał głodnemu swój chleb, a nagiego okrywał szatą” (Eze 18:7-9).

W zasadzie wśród Izraelitów nie powinno być ubogich, gdyż Jehowa obiecał błogosławić swemu ludowi. Ale uzależnił to od przestrzegania Prawa. Tak więc z powodu ludzkiej niedoskonałości oraz łamania praw Bożych wśród Izraelitów zawsze byli ubodzy (Pwt 15:4, 5, 11). Jednakże w starożytnym Izraelu żebractwo najwyraźniej nie było zjawiskiem powszechnym, gdyż wśród nieszczęść, jakie miały spaść na niegodziwego, wymieniono i to, że jego synowie będą zmuszeni żebrać (Ps 109:10; por. 37:25; zob. BIEDNY).

Niewłaściwe poglądy na dawanie. Z czasem Żydzi zaczęli uznawać, że dawanie darów miłosierdzia nie tylko jest czymś godnym pochwały, ale ma też moc gładzenia grzechów. Wypowiedź z Przysłów 11:4: „Majętności na nic się nie zdadzą w dzień strasznego gniewu, natomiast prawość wyzwoli od śmierci”, zaczęto tłumaczyć zgodnie z poglądem wyrażonym w Talmudzie: „Jak woda gasi płonący ogień, tak jałmużna gładzi grzechy” (The Jewish Encyclopedia, 1976, t. I, s. 435). W czasach ziemskiej działalności Jezusa niektórzy najwyraźniej dawali jałmużny na pokaz i dlatego w Kazaniu na Górze potępił on takie postępowanie (Mt 6:2-4).

Chrześcijańskie dary miłosierdzia. Jezus polecił członkom „małej trzódki”: „Sprzedajcie to, co do was należy, i dawajcie dary miłosierdzia” (Łk 12:32, 33). Podobnej rady udzielił pewnemu młodemu, bogatemu władcy, dodając: „I chodź, bądź moim naśladowcą” (Mt 19:16-22; Łk 18:18-23; zob. też Jn 13:29). Jezus zachęcał, by dawać „jako dary miłosierdzia to, co wewnątrz”. Mógł mieć na myśli przymioty serca, gdyż zaraz potem podkreślił znaczenie sprawiedliwości i miłości (Łk 11:39-42).

Zorganizowana pomoc dla potrzebujących. Gdy w dniu Pięćdziesiątnicy do zboru chrześcijańskiego przyłączyło się jakieś 3000 Żydów i prozelitów, a w następnych dniach kolejni, wyłoniła się szczególna sytuacja wymagająca zorganizowania doraźnej zbiórki pieniędzy. Chodziło o udzielenie pomocy osobom, które przybyły na to święto z daleka i chciały zostać dłużej, niż pierwotnie zamierzały — pragnęły bowiem ugruntować się w wierze. Dlatego niektórzy sprzedawali swoje mienie i przekazywali uzyskane środki apostołom, a ci rozdzielali je między potrzebujących. „Wszyscy, którzy uwierzyli, byli razem, mieli też wszystko wspólne”. Jednakże wszystko to odbywało się na zasadzie dobrowolności, na co wskazuje pytanie, które Piotr skierował do Ananiasza: „Dopóki pozostawało u ciebie, czyż nie pozostawało twoim i czy po sprzedaniu nie mogłeś dalej tym rozporządzać?” (Dz 2:41-47; 4:4, 34, 35; 5:4).

Wydaje się, że z czasem w zborze ograniczono zakres takiej pomocy, choć np. przydzielano żywność ubogim wdowom. W związku z tym Żydzi mówiący po grecku zaczęli szemrać przeciwko Żydom mówiącym po hebrajsku, „ponieważ przy codziennym podziale przeoczano ich wdowy”. Apostołowie postanowili rozwiązać ten problem i w tym celu zaproponowali, by zbór wybrał siedmiu mężczyzn „pełnych ducha i mądrości”, którzy zajęliby się rozdzielaniem żywności. Wybranych mężczyzn postawiono przed apostołami, a oni, pomodliwszy się, powierzyli im to zadanie. Obowiązki tych mężczyzn zapewne obejmowały dysponowanie pieniędzmi, dokonywanie zakupów i prowadzenie zapisków związanych z rozdzielaniem zapasów (Dz 6:1-6). Kiedy Paweł pisał swój pierwszy list do Tymoteusza, w zborze dalej udzielano pomocy wdowom, o czym świadczą udzielone Tymoteuszowi wskazówki co do tego, które kobiety zasługują na wsparcie finansowe (1Tm 5:3-16).

W zborze wczesnochrześcijańskim troszczono się nie tylko o wdowy, lecz także o innych współwyznawców będących w potrzebie. Zbieraniem pieniędzy kierowali wyznaczeni przez zbór mężczyźni, ale dawanie datków było całkowicie dobrowolne (Dz 11:28-30; Rz 15:25-27; 1Ko 16:1-3; 2Ko 9:5, 7; zob. POMOC DLA POTRZEBUJĄCYCH).

Ograniczone znaczenie dawania pod względem materialnym. Chrześcijańskie Pisma Greckie zachęcają do okazywania gościnności i dzielenia się z drugimi oraz ukazują, że dbanie o członków własnej rodziny i pomaganie braciom znajdującym się w potrzebie jest obowiązkiem chrześcijanina (Rz 12:13; 1Tm 5:4, 8; Jak 2:15, 16; 1Jn 3:17, 18). Szczera troska o biednych stanowi cechę charakterystyczną religii prawdziwej (Jak 1:27; 2:1-4). Jezus wskazał, że czynienie dobra ‛najmniejszemu z jego braci’ pozwala odróżnić „owce” od „kóz” (Mt 25:31-46). Jednakże pomoc udzielana przez „owce” nie jest przejawem zwykłej dobroczynności, lecz wynika z uznania pozycji naśladowców Chrystusa (Mt 10:40-42).

Prawdziwego szczęścia zaznaje ten, kto daje bez ociągania się i nie pod przymusem. „Bóg miłuje dawcę rozradowanego” (2Ko 9:7; Dz 20:35; 1Pt 4:9). Jezus Chrystus wykazał, że materialne dary miłosierdzia nie są najważniejsze i że same w sobie nie wystarczą do zdobycia życia wiecznego (Jn 12:1-8; 17:3).

Dary udostępniane ludziom przez Boga świadczą o Jego niezasłużonej życzliwości. Samo słowo chárisma (dosł. „łaskawy dar”), występujące w Chrześcijańskich Pismach Greckich 17 razy, oznacza dar będący wyrazem „niezasłużonej życzliwości” (cháris) Bożej (Rz 6:23, przyp. w NW; 1Ko 12:4; 2Tm 1:6; 1Pt 4:10). Dlatego dary od Jehowy należy spożytkowywać wyłącznie ku Jego chwale i dla dobra bliźnich, a nie dla własnych samolubnych korzyści (1Pt 4:10, 11). Kto ‛darmo otrzymał’, ma też ‛darmo dawać’ (Mt 10:8).

„Każdy dobry dar i każdy doskonały podarunek pochodzi z góry” (Jak 1:17). Jehowa, szczodry Dawca, pozwala prawym oraz niegodziwym korzystać ze słońca i deszczu. To On „daje wszystkim życie i dech, i wszystko”. Dary Boże, takie jak jedzenie, picie i zbieranie owoców swego trudu, przysparzają ludziom radości (Dz 17:24, 25; Kzn 3:12, 13; 5:19; Mt 5:45; 1Tm 6:17). Również stan wolny i małżeństwo są darami od Boga, którymi można się cieszyć w wyznaczonych przez Niego granicach. Pierwszy z tych darów ma przewagę nad drugim, ponieważ osoba w stanie wolnym posiada większą swobodę i może poświęcić niepodzielną uwagę służbie Bożej (Prz 18:22; Mt 19:11, 12; 1Ko 7:7, 17, 32-38; Heb 13:4).

Ofiara złożona przez Jezusa. Kierując się niezasłużoną życzliwością, Jehowa udostępnił poprzez swego Syna bezcenny dar w postaci ofiary okupu, dzięki czemu osoby pokładające w niej wiarę mogą dostąpić daru życia wiecznego (Jn 3:16; Rz 6:23). „Nieopisany wspaniałomyślny dar” Boga najwyraźniej obejmuje wszystkie przejawy Jego dobroci i lojalnej miłości udostępniane ludziom za pośrednictwem Jezusa Chrystusa (2Ko 9:15; por. Rz 5:15-17).

Duch święty. Innym darem od Boga jest Jego święty duch, który uzdalnia sług Bożych do unikania upadlających uczynków ciała, a pielęgnowania owoców ducha, takich jak: miłość, radość, pokój, wielkoduszna cierpliwość, życzliwość, dobroć, wiara, łagodność i panowanie nad sobą (Dz 2:38; Rz 8:2-10; Gal 5:16-25). Duch Jehowy zapewnia też chrześcijanom niezawodne przewodnictwo i dodaje im mocy wykraczającej poza to, co normalne, dzięki czemu pomimo różnych przeciwności mogą się wywiązywać z zadań powierzonych im przez Boga (Jn 16:13; 2Ko 4:7-10). Poza tym Jezus obiecał uczniom, że duch Boży nauczy ich wszystkiego, przywiedzie im na pamięć to, co słyszeli od Mistrza, i pomoże im się bronić nawet przed władcami (Mk 13:9-11; Jn 14:26).

Mądrość i wiedza. Darami od Boga są również prawdziwa mądrość i wiedza. Jehowa zachęca swych sług, by tak jak Salomon modlili się o te przymioty (2Kn 1:8-12; Jak 1:5). Żeby jednak posiąść wiedzę, czyli poznanie, trzeba się zdobyć na wysiłek związany ze studiowaniem Pisma Świętego, które także jest darem Bożym (Prz 2:1-6; 2Tm 2:15; 3:15). Ale samo zgłębianie Słowa Bożego nie gwarantuje otrzymania daru wiedzy i mądrości. Prawdziwe poznanie i rzeczywista mądrość dostępne są tylko za pośrednictwem Jezusa Chrystusa i dzięki pomocy ducha Bożego (1Ko 2:10-16; Kol 2:3).

Zbożna mądrość stanowi ochronę i zapewnia w życiu kierownictwo (Prz 4:5-7; Kzn 7:12). Zdecydowanie różni się ona od mądrości ludzkiej, która z punktu widzenia Boga jest głupstwem, a na dodatek przynosi szkodę, gdyż skłania do nieliczenia się z Nim (1Ko 1:18-21). „Mądrość z góry jest przede wszystkim nieskalanie czysta, następnie usposobiona pokojowo, rozsądna, gotowa okazać posłuszeństwo, pełna miłosierdzia i dobrych owoców, nie czyni stronniczych wyróżnień, nie jest obłudna” (Jak 3:17).

Dokładne poznanie woli Bożej pozwala ‛upewniać się co do rzeczy ważniejszych’, unikać gorszenia innych oraz postępować „w sposób godny Jehowy, aby mu się w pełni podobać” (Flp 1:9-11; Kol 1:9, 10). Poza tym wiedza jest jednym z czynników, które pomagają chrześcijaninowi pełnić aktywną i owocną służbę dla Boga (2Pt 1:5-8). Ten dar Boży oznacza coś więcej niż samą znajomość faktów. Obejmuje też ich rozumienie oraz umiejętność ich wykorzystania, by ‛każdemu właściwie odpowiedzieć’ (Kol 4:6).

Dary służby i „dary w ludziach”. Darem od Jehowy jest także przydział służby w Jego ziemskiej organizacji (Lb 18:7; Rz 12:6-8; Ef 3:2, 7). Mężczyźni, którzy dzięki niezasłużonej życzliwości Boga otrzymali w służbie dla Niego różne zadania, zostali nazwani „darami w ludziach”, danymi zborowi przez Jezusa Chrystusa jako przedstawiciela