za pośrednictwem Jozuego okazał jej względy (Joz 6:17; Heb 11:31). Rażącym pogwałceniem niepisanej międzynarodowej zasady poszanowania dla wysłanników było to, co uczynił Chanun, król Ammonu, gdy Dawid w geście przyjaźni wysłał do niego swych sług. Król Ammonu posłuchał swych książąt, którzy niesłusznie uznali tych posłańców za szpiegów, i publicznie ich upokorzył, czym okazał brak szacunku dla Dawida i jego królestwa. Zniewaga ta doprowadziła do wojny (2Sm 10:2 do 11:1; 12:26-31).

Współczesne państwa w wypadku zerwania stosunków dyplomatycznych wycofują swego ambasadora, natomiast w starożytności, gdy narastało napięcie, wysyłano posłańców lub rzeczników w celu przywrócenia pokojowych stosunków. O takich „posłańcach pokoju” wspomniał Izajasz (Iz 33:7). Ezechiasz wysłał do króla Asyrii Sancheriba poselstwo z prośbą o pokój. Chociaż Sancherib walczył wtedy przeciwko warownym miastom Judy, posłańcy ci mogli swobodnie podróżować, gdyż reprezentowali Ezechiasza (2Kl 18:13-15). Inny przykład można znaleźć w sprawozdaniu o Jeftem, który był sędzią w Izraelu. Wysłał on przez posłańców list do króla Ammonitów, by zaprotestować przeciwko jego niesłusznym działaniom i wyjaśnić pewien spór terytorialny. Jefte próbował przez swych wysłanników rozwiązać ten problem na drodze pokojowej. Jego posłańcy mogli swobodnie przechodzić między wojskami (Sdz 11:12-28; zob. POSŁANIEC).

(skrócona forma imienia Amacjasz: „silny jest Jehowa”).

1. Lewita z rodu Merariego i przodek Etana, który należał do śpiewaków w domu Jehowy, ustanowionych przez Dawida (1Kn 6:31, 44-47).

2. Kapłan, syn Zachariasza, a przodek Adajasza, który wymieniony został jako mieszkaniec Jerozolimy i pełnił służbę w świątyni za czasów Nehemiasza (Neh 11:12).

Słowo to, zarówno po polsku, jak i po grecku, jest transkrypcją hebrajskiego określenia ʼamén. Oznacza ono: „niech się tak stanie” lub „zaprawdę; istotnie”, a wywodzi się od hebrajskiego rdzenia ʼamán: „być wiernym, godnym zaufania”.

W Pismach Hebrajskich wykrzyknik „Amen!” stanowi uroczyste potwierdzenie przysięgi lub przymierza i przyjęcia na siebie wynikających z nich zobowiązań (Lb 5:22; Pwt 27:15-26; Neh 5:13), a także uroczystą aprobatę treści modlitwy (1Kn 16:36), wyrazów czci (Neh 8:6) lub oznajmionego zamiaru (1Kl 1:36; Jer 11:5). Słowem tym kończy się każda z czterech pierwszych ksiąg składających się na Psalmy, co może sugerować, że na koniec danej pieśni (psalmu) cały zbór Izraela zwyczajowo mówił „amen” (Ps 41:13; 72:19; 89:52; 106:48).

Hebrajskie ʼamán określa Jehowę jako „wiernego Boga” (Pwt 7:9; Iz 49:7), a Jego przypomnienia i obietnice jako „godne zaufania” i „wierne” (Ps 19:7; 89:28, 37). W Chrześcijańskich Pismach Greckich tytuł „Amen” odnosi się do Chrystusa Jezusa, „świadka wiernego i prawdziwego” (Obj 3:14). On sam w szczególny sposób posługiwał się tym słowem podczas głoszenia i nauczania, gdyż nader często poprzedzał nim jakąś wypowiedź, obietnicę lub proroctwo, podkreślając w ten sposób całkowitą wiarogodność i niezawodność tego, co mówił. W takich wypadkach słowo amén tłumaczone jest na „zaprawdę” (Mt 5:18; 6:2, 5, 16; 24:34). W całej Ewangelii według Jana występuje podwojone amén, oddawane przez „zaprawdę, zaprawdę” (Jn 1:51). Użycie tego słowa przez Jezusa nie znajduje odpowiednika w literaturze religijnej, ale pozostaje w całkowitej harmonii z władzą, jaką otrzymał on od Boga (Mt 7:29).

Jak jednak wykazał Paweł w 2 Koryntian 1:19, 20, tytuł „Amen” odnosi się do Jezusa nie tylko dlatego, że głosił prawdę i że był prawdziwym prorokiem i rzecznikiem Boga, ale również dlatego, że za jego sprawą spełniają się wszystkie Boże obietnice. Swą wiernością i posłuszeństwem aż do ofiarnej śmierci potwierdził wszelkie obietnice i oświadczenia związane z zamierzeniem Bożym i umożliwił ich spełnienie. Jezus był żywym dowodem prawdziwości objawionego zamierzenia, które Bóg przysiągł urzeczywistnić (por. Jn 1:14, 17; 14:6; 18:37).

Słowo „amen” często występuje też w listach, zwłaszcza Pawła, gdy pisarz w jakiś sposób wysławia Boga (Rz 1:25; 16:27; Ef 3:21; 1Pt 4:11) lub życzy adresatom, by okazał im swą łaskę (Rz 15:33; Heb 13:20, 21). Niekiedy stanowi też potwierdzenie, że pisarz całkowicie zgadza się z daną wypowiedzią (Obj 1:7; 22:20).

Modlitwy utrwalone w 1 Kronik 16:36 i w niektórych psalmach (Ps 41:13; 72:19; 89:52; 106:48), jak również wzmianki zamieszczone w natchnionych listach potwierdzają stosowność wypowiadania słowa „amen” na koniec modlitw. To prawda, że nie wszystkie zapisane w Biblii modlitwy tak się kończą, czego przykładem może być ostatnia modlitwa Dawida za Salomona (1Kn 29:19) lub modlitwa Salomona podczas uroczystości oddania do użytku świątyni (1Kl 8:53-61), ale niewykluczone, iż również wtedy powiedziano „amen” (zob. 1Kn 29:20). Słowo to nie występuje na końcu modlitw Jezusa zanotowanych w Mateusza 26:39, 42 czy w Jana 17:1-26 ani modlitwy jego uczniów w Dziejach 4:24-30. Niemniej podane wyżej argumenty uzasadniają mówienie „amen” na koniec modlitwy, a wypowiedź Pawła z 1 Koryntian 14:16 jednoznacznie dowodzi, iż taki zwyczaj panował na zebraniach chrześcijańskich. Również z Objawienia 5:13, 14; 7:10-12 i 19:1-4 wynika, że istoty niebiańskie mówiły „Amen!” na potwierdzenie modlitwy lub uroczystych oświadczeń, wyrażając w ten sposób głębokie przekonanie, gorącą aprobatę i żywą nadzieję.

Półszlachetna odmiana krystalicznego kwarcu o barwie purpurowej lub fioletowej, stosowana w jubilerstwie. Występuje w postaci kryształów heksagonalnych, a swój kolor zawdzięcza domieszkom manganu lub żelaza. Jeden typ ametystu (zachodni) jest odmianą kwarcu, natomiast ametyst szlachetny (orientalny) to odmiana korundu lub szafiru. Nazwa „ametyst” pochodzi od greckiego słowa améthystos („chroniący przed upiciem się”), które występuje w Septuagincie w Wyjścia 28:19 i 39:12 jako odpowiednik hebrajskiego słowa ʼachlamáh.

Ametyst był trzecim kamieniem w trzecim rzędzie haftowanego „napierśnika sądu”, noszonego w Izraelu przez arcykapłana (Wj 28:2, 15, 19, 21; 39:12). W wizji „Nowej Jerozolimy” Jan ujrzał ametyst jako dwunasty fundament muru tego świętego miasta (Obj 21:2, 10, 19, 20).

(„wokół miasta”).

Miasto w Macedonii, położone ok. 5 km od Morza Egejskiego i portu Eion. Paweł przechodził przez Amfipolis podczas swej drugiej podróży misjonarskiej (Dz 17:1). Wybudowano je na wzgórzu, które z trzech stron (pn., zach. i pd.) opływa rzeka Strymon (dziś Struma), co niewątpliwie przyczyniło się do nadania miastu właśnie takiej nazwy. Leżało ono ok. 50 km na zach. pd. zach. od Filippi i dzięki temu, że znajdowało się przy słynnej rzymskiej Drodze Egnatyjskiej (Via Egnatia) oraz strzegło mostu na rzece Strymon, miało duże znaczenie strategiczne i handlowe. Zostało założone jako kolonia ateńska w V w. p.n.e., ale potem przeszło pod władzę Macedonii. Później kontrolę nad Amfipolis przejęli Rzymianie i ustanowili je stolicą okręgu zwanego Macedonią Pierwszą. Pozostałości miasta znajdują się obok współczesnej wioski, która także nosi nazwę Amfipolis (Amfipoli).

Zobacz LUD ZIEMI.

Zobacz AMON 3.

Ojciec proroka Jonasza; mieszkał w Gat-Chefer na terytorium Zebulona (2Kl 14:25; Jon 1:1).

(prawdopodobnie: „łokieć [miara długości]”).

Wzgórze „naprzeciw Giach, przy drodze na pustkowie Gibeonu”. Miejsce, gdzie Abner, wcześniej dowódca wojska Saula, teraz walczący dla Isz-Boszeta, syna i dziedzica Saula, po raz ostatni bronił się przez ścigającymi go wojskami Joaba i Abiszaja, które pokonały jego wojska w bitwie przy sadzawce gibeońskiej. Na wzgórzu tym Abner przekonał Joaba, by przestał go ścigać, toteż zaprzestano walk (2Sm 2:12-32). Amma prawdopodobnie leżała na wsch. od Gibeonu, ale nie wiadomo dokładnie, które z okolicznych wzgórz nosiło tę nazwę.

(„lud Boga”).

1. Syn Gemalliego z plemienia Dana, jeden z 12 zwiadowców wysłanych przez Mojżesza do ziemi Kanaan (Lb 13:12). Należał do dziesięciu tych, którzy ‛rozpuścili złą wieść’ o Ziemi Obiecanej; zginął wskutek plagi zesłanej przez Jehowę (Lb 14:36, 37).

2. Ojciec Machira z Lo-Debar, leżącego po wsch. stronie Jordanu. To w domu Machira mieszkał Mefiboszet, syn Jonatana, gdy Dawid zapragnął ‛okazać mu lojalną życzliwość’ (2Sm 9:4, 5, 7; 17:27).

3. Ojciec Batszeby, żony Uriasza odebranej mu przez Dawida (1Kn 3:5). W 2 Samuela 11:3 został nazwany Eliamem. Imię Eliam („Bóg ludu”) powstało przez przestawienie członów imienia Ammiel. Przypuszczalnie był on synem Achitofela Gilonity, królewskiego doradcy, który potem zdradził Dawida (2Sm 15:31; 23:34).

4. Lewita, szósty syn Obed-Edoma. Był jednym z odźwiernych odpowiedzialnych za magazyny domu Jehowy w czasach Dawida (1Kn 26:4, 5, 12-15).

(„mój lud jest dostojeństwem”).

1. Efraimita, ojciec Eliszamy, będącego naczelnikiem plemienia Efraima w drugim roku po wyjściu Izraelitów z Egiptu (1512 p.n.e.) (Lb 1:10; 2:18). Przodek Jozuego (Jehoszui) (1Kn 7:26, 27).

2. Symeonita, ojciec Szemuela — naczelnika plemienia Symeona, jednego z mężów wyznaczonych do podzielenia Kanaanu między plemiona izraelskie (ok. 1467 p.n.e.) (Lb 34:20).

3. Członek plemienia Naftalego; jego syn Pedahel należał do naczelników, którym krótko przed śmiercią Mojżesza polecono podzielić ziemię kananejską między poszczególne plemiona Izraelitów (Lb 34:28).