egzemplarzy w czasach antycznych. Starożytni Egipcjanie stosowali turkusy w jubilerstwie; występowały one na półwyspie Synaj jako grudki w czerwonym piaskowcu.

Ponieważ turkus jest stosunkowo miękki, łatwo się go graweruje. Taki wygrawerowany kamień został umieszczony w „napierśniku sądu”, noszonym przez arcykapłana Aarona. Znajdował się na początku drugiego rzędu klejnotów i była na nim wypisana nazwa jednego z 12 plemion izraelskich (Wj 28:2, 15, 18, 21; 39:11). Symboliczne „okrycie” króla Tyru było ozdobione turkusem oraz innymi drogocennymi kamieniami (Eze 28:12, 13). Edom był „kupcem” dostarczającym turkusy Tyrowi, który chętnie je wymieniał na różne towary ze swoich zasobów (Eze 27:2, 16).

Hebrajskie i greckie słowa oznaczające „twarz” lub „oblicze” (hebr. panéh; gr. pròsopon) mogą mieć różny sens, podobnie jak ich polskie odpowiedniki.

Często występują w znaczeniu dosłownym — gdy mowa o przedniej stronie głowy (Rdz 50:1; Mt 6:16, 17; Jak 1:23). Nieraz jednak chodzi o przednią stronę albo przód czegokolwiek (jak to oddano w Wj 26:9; 2Sm 10:9; Eze 2:9, 10), o powierzchnię czegoś (Hi 38:30; Iz 14:21; Dz 17:26), a także o wygląd (Łk 12:56; Jak 1:11).

Czyjeś nastawienie, zachowanie lub stan. Z wyrazu twarzy można się wiele dowiedzieć o czyimś nastawieniu i uczuciach. Dlatego wzmianki o twarzy i obliczu są charakterystyczne dla tekstów, w których opisano nastawienie bądź zachowanie Boga i człowieka w różnych sytuacjach albo też czyjś stan z punktu widzenia Boga czy ludzi. Oto kilka częściej występujących sformułowań:

‛Szukanie czyjegoś oblicza’ to zabieganie o to, by ktoś — np. Bóg czy jakiś ziemski władca — wysłuchał błagań o poświęcenie uwagi lub udzielenie pomocy (Ps 24:6; 27:8, 9; 105:4; Prz 29:26; Oz 5:15). Podniesienie czyjegoś oblicza oznaczało w języku hebrajskim ‛okazanie komuś względów’ (1Sm 25:35; zob. BEZSTRONNOŚĆ).

‛Łagodzić czyjeś oblicze’ to rozpraszać czyjś gniew albo pozyskiwać czyjąś przychylność (Wj 32:11; Ps 119:58).

‛Rozjaśnienie nad kimś oblicza’ świadczy o okazaniu mu łaski (Lb 6:25; Ps 80:7), a ‛postawienie kogoś przed swym obliczem’ oznacza życzliwe skierowanie na kogoś uwagi (Ps 41:12; por. 140:13).

Wyrażenie „twarzą w twarz” może nawiązywać do bliskich stosunków lub poufnej rozmowy. Dlatego Mojżesz został nazwany prorokiem, „którego Jehowa znał twarzą w twarz”, miał bowiem zaszczyt utrzymywać z Bogiem niezwykle bliską więź i był wyjątkowo użytecznym narzędziem w Jego rękach (Pwt 34:10-12). Wspomniano nawet, że widział „postać Jehowy” i że Bóg mówił do niego „usta w usta”, co jednak nie oznacza, że Mojżesz kiedykolwiek ujrzał Jego oblicze literalnie. Omawiane wyrażenie zostało użyte dlatego, iż — jak wskazują inne fragmenty Biblii — Bóg zwracał się do niego za pośrednictwem aniołów w normalnej rozmowie, a nie przez wizje lub sny (Wj 33:20; Lb 12:6-8; Dz 7:35, 38; Gal 3:19; por. Rdz 32:24-30; Oz 12:3, 4). Mojżesz przypomniał Izraelitom, że z nimi też Bóg rozmawiał „twarzą w twarz”, bo — choć nikt z nich nie ujrzał Jehowy — słyszeli przy górze Synaj donośny głos (Pwt 5:4; 4:11-15; Heb 12:19).

Natomiast Jezus w bycie przedludzkim osobiście przebywał ze swym Ojcem. I wskazał, że także aniołowie — duchowi synowie Boga usługujący na niebiańskich dziedzińcach — wpatrują się w Jego „oblicze” (Mt 18:10; Jn 1:18; 8:57, 58; por. Łk 1:19). A zatem również osoby powołane na współdziedziców Chrystusa w niebie w odpowiednim czasie mogą oglądać Jehowę Boga (1Jn 3:1-3).

Gdy apostoł Paweł porównywał zrozumienie zamierzenia Bożego, jakim cieszyli się pierwsi chrześcijanie, z dokładniejszym, jakiego mieli dostąpić po otrzymaniu nagrody niebiańskiej — a także z późniejszym zrozumieniem wszystkich szczegółów tego zamierzenia w czasie jego ostatecznej realizacji — oświadczył: „Gdyż obecnie widzimy w mglistym zarysie za pomocą metalowego zwierciadła, ale później — twarzą w twarz” (1Ko 13:12; por. 2Ko 3:18; 4:6).

Powiedzenie lub uczynienie komuś czegoś „w twarz” wskazuje na otwarte działanie, bezpośrednią konfrontację (Pwt 7:10; Hi 21:31), a w sensie ujemnym może wyrażać zuchwałość i lekceważenie (Hi 1:11; Iz 65:3). Pokrewne określenie to ‛zgromienie obliczem’ (Ps 80:16).

‛Skierować (zwrócić) swe oblicze’ to skupić uwagę na jakimś celu, planie bądź pragnieniu (Rdz 31:21; 1Kl 2:15; 2Kl 12:17). Sformułowanie to kryje w sobie myśl o stanowczym zamiarze i determinacji (2Kn 20:3; Dn 11:16-19; Łk 9:51-53). Daniel ‛zwrócił swe oblicze ku Jehowie’ w tym sensie, że szczerze Go szukał, zabiegając o Jego pomoc (Dn 9:3; por. 2Ko 1:11). Niezłomne postanowienie często widać na twarzy po zaciśniętych ustach i szczęce oraz po skupionym