i jego towarzyszy, lecz zanim doszło do wykonania wyroku, Daniel dostał się przed oblicze króla i rzekł: „Jest Bóg w niebiosach — Ten, który wyjawia tajemnice (...) Mnie zaś wyjawiono tę tajemnicę nie dzięki jakiejś mądrości, którą bym się odznaczał bardziej niż inni żyjący” (Dn 2:28, 30).

Kim byli magowie, którzy odwiedzili małego Jezusa?

Gdy Jezus był małym dzieckiem, otrzymał dary od astrologów (gr. mágoi; „magowie”, Bp; „mędrcy”, Bw) (Mt 2:1-16). Na temat tego, kim byli ludzie określeni słowem mágoi, w dziele The Imperial Bible-Dictionary (red. P. Fairbairn, Londyn 1874, t. II, s. 139) powiedziano: „Według Herodota Magowie byli jednym z plemion Medów (Dzieje, I, 101). Twierdzili oni, że potrafią tłumaczyć sny, i oficjalnie sprawowali pieczę nad świętymi obrzędami (...) była to więc, mówiąc w skrócie, klasa wykształconych kapłanów, którzy jak mniemano, potrafili na podstawie ksiąg i obserwacji gwiazd uzyskać nadprzyrodzony wgląd w przyszłe wydarzenia (...) Późniejsze odkrycia sugerują, że ośrodkiem w pełni rozwiniętej magii był raczej Babilon, a nie Media i Persja. ‚Pierwotnie Medowie nie nazywali swych kapłanów magami (...) Nazwę tę dla kasty kapłanów przejęli jednak od Chaldejczyków i to wyjaśnia, dlaczego Herodot uważał Magów za jedno z plemion medyjskich’ (...) (J. C. Müller w Herzog’s Encl.)”.

Tak więc Justyn Męczennik, Orygenes i Tertulian trafnie rozumieli, że słowo mágoi w Mateusza 2:1 odnosi się do astrologów. Tertulian napisał: „Znamy wzajemne powiązanie magii i astrologii. Czytający z gwiazd byli pierwszymi (...), którzy przynieśli Mu [Jezusowi] ‚dary’” (De idolatria, IX). Nazwa „magowie” przyjęła się „jako ogólne określenie astrologów na Wschodzie” (The New Funk & Wagnalls Encyclopedia, 1952, t. 22, s. 8076).

Dowody pośrednie wskazują zatem, że mágoi, którzy odwiedzili małego Jezusa, byli astrologami. Dlatego C. B. Williams w swoim przekładzie Chrześcijańskich Pism Greckich używa określenia „obserwatorzy gwiazd”, a w przypisie wyjaśnia: „Chodzi o ludzi analizujących związek gwiazd z wydarzeniami na ziemi”. Tak więc w niektórych współczesnych przekładach w Mateusza 2:1 słusznie występuje słowo „astrolodzy” (AT, NE, NŚ, Ph).

Biblia nie mówi, ilu astrologów „ze stron wschodnich” przyniosło małemu Jezusowi „złoto i wonną żywicę, i mirrę” — nie ma zatem dowodów, że było ich trzech, jak głosi tradycja (Mt 2:1, 11). Skoro zajmowali się astrologią, to czcili fałszywe bóstwa i dali się prowadzić czemuś, co uznali za wędrującą „gwiazdę”. To od nich Herod dowiedział się o przyjściu na świat „króla Żydów”, wskutek czego usiłował zabić Jezusa. Nie zdołał jednak tego dokonać. Jehowa interweniował i okazał się potężniejszy od demonicznych bogów, których czcili astrolodzy. Ci po otrzymaniu „we śnie Boskiego ostrzeżenia” nie wrócili do Heroda, lecz udali się do domu inną drogą (Mt 2:2, 12).

Astrologia a wróżenie z wątroby. Wydaje się, że szczególną formą astrologii było ‛przyglądanie się wątrobie’ (Eze 21:21). Na terenie pewnej szkoły świątynnej w Babilonie odnaleziono gliniany model wątroby, datowany na czasy Hammurabiego. Z jednej strony był podzielony na obszary oznaczające „dzień” i „noc”, ponadto wzdłuż krawędzi zaznaczono 16 części i każdej z nich przypisano nazwę jakiegoś boga nieba. A zatem podobnie jak dla celów wróżebnych umownie dzielono niebo, tak dzielono na części wątrobę ofiar. Podczas składania ofiary oglądano wątrobę, którą uważano za miniaturowe wyobrażenie nieba, i szukano na niej znaków od bogów (zob. WRÓŻBIARSTWO).

Moloch i astrologia w Izraelu. Wiele przemawia za tym, że ścisły związek z astrologią miał kult Molocha, boga ukazywanego czasem z głową byka. Byk był przedmiotem kultu wśród Babilończyków, Kananejczyków, Egipcjan i innych narodów jako symbol bóstw — Marduka, Molocha, Baala itd. Należał też do najważniejszych znaków zodiaku. Pod postacią byka często przedstawiano boga słońca; rogi oznaczały promienie, a potężna siła rozrodcza tego zwierzęcia — życiodajną moc słońca. Podobną czcią otaczano również krowę, symbol bogini Isztar, inaczej Asztarte. Tak więc wprowadzenie w Izraelu kultu byka (cielca) przez Aarona, a potem Jeroboama było w oczach Jehowy naprawdę wielkim grzechem (Wj 32:4, 8; Pwt 9:16; 1Kl 12:28-30; 2Kl 10:29).

Odstępcze dziesięcioplemienne królestwo izraelskie potępiono za przyłączenie się do tego kultu mającego związek z astrologią: „Odstępowali od wszystkich przykazań Jehowy, swego Boga, a uczynili sobie lane posągi, dwa cielce, i uczynili święty pal, i zaczęli się kłaniać całemu zastępowi niebios oraz służyć Baalowi; i swoich synów oraz swe córki przeprowadzali przez ogień, i uprawiali wróżbiarstwo, i wypatrywali znaków wróżebnych” (2Kl 17:16, 17).

W dwuplemiennym królestwie południowym niegodziwy król Achaz i jego wnuk Manasses przewodzili w kulcie bóstw astralnych (gwiezdnych) i okrutnym składaniu ofiar z dzieci, palonych żywcem w ogniu (2Kl 16:3, 4; 21:3, 6; 2Kn 28:3, 4; 33:3, 6). Ale dobry król Jozjasz „pozbawił urzędu kapłanów cudzoziemskich bogów (...), za sprawą których wznosił się dym ofiarny dla Baala, dla słońca i dla księżyca, i dla gwiazdozbiorów zodiaku, i dla całego zastępu niebios”. Zburzył także wyżyny i sprawił, że Tofet „przestało się nadawać do oddawania czci, by nikt nie przeprowadzał swego syna ani swej córki przez ogień dla Molocha” (2Kl 23:5, 10, 24). Za pośrednictwem proroków Sofoniasza i Jeremiasza Jehowa potępił praktyki astrologiczne „tych, którzy na dachach kłaniają się zastępowi niebios” oraz tych, którzy ‛przysięgają na Malkama [Molocha]’ (Sof 1:5; Jer 8:1, 2; 19:13).

Na związek kultu Molocha z kultem cielca i astrologią wskazuje też wypowiedź Szczepana o buncie na pustkowiu. Gdy Izraelici wołali do Aarona: „Uczyń nam bogów, aby szli przed nami”, Jehowa „zdał ich na pełnienie świętej służby dla zastępu nieba, tak jak jest napisane w księdze proroków: ‚Czyż to mnie przez czterdzieści lat składaliście na pustkowiu zwierzęta ofiarne i inne ofiary (...)? Lecz wy podnieśliście namiot Molocha i gwiazdę boga Refana’” (Dz 7:40-43).

Bóg potępia astrologię. Biblia w prosty sposób wyraża pewną doniosłą prawdę: „Na początku Bóg stworzył niebiosa i ziemię”, a więc także planety naszego Układu Słonecznego oraz gwiazdy i gwiazdozbiory (Rdz 1:1, 16; Hi 9:7-10; Am 5:8). Ale nie stworzył ich po to, by ludzie czynili sobie z nich bogów. Wyraźnie zabronił swemu ludowi oddawania czci „postaci podobnej do czegokolwiek, co jest w niebiosach w górze” (Wj 20:3, 4). Praktykowanie wszelkich form astrologii zostało oficjalnie zakazane (Pwt 18:10-12).

Zobacz ASENAPPAR.

Imię bądź tytuł odnoszący się w Pismach Hebrajskich do trzech różnych władców.

1. Ojciec Dariusza Meda, wymieniony w Daniela 9:1. W chwili obecnej nie można go jednoznacznie utożsamić z żadną postacią występującą w historii świeckiej.

2. Aswerus wymieniony w Ezdrasza 4:6. Na początku jego panowania wrogowie napisali oskarżenie przeciwko Żydom. Może chodzić o Kambyzesa, następcę Cyrusa — zdobywcy Babilonu i oswobodziciela Żydów. Kambyzes panował w latach 529-522 p.n.e.

3. Aswerus z Księgi Estery to prawdopodobnie Kserkses I, syn króla perskiego Dariusza I Wielkiego. Ukazano go jako władcę nad 127 prowincjami — od Indii po Etiopię. Przez większą część panowania jego rezydencją była Suza (Est 1:1, 2).

W Księdze Estery lata rządów tego króla najwyraźniej liczone są od momentu, gdy został współwładcą u boku swego ojca, Dariusza Wielkiego. Oznaczałoby to, że wstąpił na tron w 496 r. p.n.e., a pierwszym pełnym rokiem jego panowania był 495 r. p.n.e. (zob. PERSJA, PERSOWIE). W trzecim roku rządów podczas wystawnej uczty polecił pięknej królowej Waszti, by stawiła się przed nim i ukazała ludowi i książętom swą urodę. Gdy odmówiła, zapłonął gniewem i pozbawił ją godności małżonki (Est 1:3, 10-12, 19-21). W siódmym roku swego panowania spośród wielu dziewic proponowanych mu jako następczynie Waszti wybrał Żydówkę Esterę (Est 2:1-4, 16, 17). W 12 roku rządów zezwolił swemu pierwszemu ministrowi Hamanowi opieczętować królewskim sygnetem dekret mający doprowadzić do wytępienia Żydów. Plan ten został udaremniony przez Esterę i jej kuzyna Mardocheusza: Hamana powieszono i opublikowano nowy dekret, który zezwalał Żydom walczyć z napastnikami (Est 3:1-11; 7:9, 10; 8:3-14; 9:5-10).

Wkrótce potem „król Aswerus nałożył pracę przymusową na kraj i wyspy morskie” (Est 10:1). Wzmianka ta dobrze pasuje do poczynań Kserksesa, który dokończył większą część prac budowlanych w Persepolis, rozpoczętych przez jego ojca, Dariusza.

Kserkses I zapewne jest też ‛czwartym królem’ wspomnianym w Daniela 11:2. Trzej poprzedni to Cyrus Wielki, Kambyzes II oraz Dariusz I Wielki. Chociaż na tronie imperium zasiadało po nim jeszcze siedmiu królów, Kserkses był ostatnim władcą Persji toczącym wojnę na terenie Grecji, której wyrośnięcie do rangi czołowej potęgi światowej opisano zaraz w następnym wersecie (Dn 11:3).

(„niezrównany”).

Chrześcijanin z Rzymu. Apostoł Paweł przesłał mu pozdrowienia w natchnionym Liście do Rzymian, napisanym w Koryncie ok. 56 r. n.e. (Rz 16:14). Biblia nie udziela o nim żadnych innych informacji. Jednak znaleziska archeologiczne w postaci inskrypcji i papirusów wskazują, że imię Asynkryt było w tym czasie dość popularne.

Nazwa starożytnego kraju leżącego w pn. części Mezopotamii, czyli na pn. krańcach współczesnego Iraku. W zasadzie Asyria zajmowała trójkątny obszar pomiędzy Tygrysem i Małym Zabem; rzeki te tworzyły jej zachodnią i południową