Kiedy Ziemię Obiecaną podzielono między 12 plemion, niektóre miasta należące do jednego plemienia znajdowały się na terytorium drugiego. Jak czytamy w Jozuego 16:9, „synowie Efraima mieli miasta-enklawy [miasta „oddzielone”, przyp. w NW] pośród dziedzictwa synów Manassesa”, czyli „miasta wydzielone spośród posiadłości synów Manassesa” (BWP; zob. też Joz 17:8, 9). Niektórzy potomkowie Manassesa mieszkali zaś w miejscowościach leżących na terytoriach Issachara i Aszera (Joz 17:11; 1Kn 7:29).

Dziedzictwem Symeona były miasta na terenie Judy, gdyż „część przypadająca synom Judy była dla nich zbyt duża” (Joz 19:1-9; MAPY, t. 1, ss. 744, 947). Wszystkie 48 miast, którymi zarządzali Lewici, m.in. 6 miast schronienia, było enklawami na terytorium innych plemion (Joz 21:3-41). W ten sposób spełniło się proroctwo wypowiedziane przez Jakuba na łożu śmierci — że Symeon i Lewi zostaną ‛rozdzieleni w Jakubie i rozproszeni w Izraelu’ (Rdz 49:7).

Miasta w Ziemi Obiecanej dane do zamieszkania kapłanom z rodu Aarona oraz ich rodzinom. Spośród 48 miast, które plemieniu Lewiego przekazały pozostałe plemiona izraelskie, 13 przydzielono Kehatytom będącym kapłanami i potomkami Aarona (Joz 21:1-42; 1Kn 6:54-81). Dziewięć miast dały im plemiona Judy i Symeona, a cztery — plemię Beniamina. Tak więc ‛wszystkich miast synów Aarona, kapłanów, było trzynaście, a także ich pastwiska’ (Joz 21:4, 9-19). Oto one: Hebron (miasto schronienia), Libna, Jattir, Esztemoa, Cholon (zapewne Chilen), Debir, Ain (Aszan), Jutta, Bet-Szemesz, Gibeon, Geba, Anatot i Almon (Alemet). Miasta te, z wyjątkiem Jutty i Gibeonu, wymieniono również w 1 Kronik 6:54-60.

Kapłanów z tych miast wezwał do siebie Dawid, gdy zamierzał sprowadzić do Jerozolimy Arkę Jehowy (1Kn 13:1-5). Inna biblijna wzmianka o miastach kapłańskich dotyczy czasów króla Ezechiasza — wyznaczono wtedy mężczyzn, którzy rozprowadzali w tych miastach daniny wśród swoich braci, kapłanów (2Kn 31:11-19).

Lewitom nie przydzielono ziemi, gdyż ‛ich dziedzictwem był Jehowa’ (Lb 18:20; Pwt 18:1, 2). Bóg polecił jednak, by pozostałe plemiona izraelskie dały im w sumie 48 miast wraz z otaczającymi je pastwiskami (Lb 35:1-8). Z czasem miasta te rzeczywiście przyznano Lewitom (Joz 21:1-8), a 13 z nich było miastami kapłanów (Joz 21:19; zob. MIASTA KAPŁANÓW). Sześć spośród 48 miast lewickich wyznaczono na miasta schronienia dla nieumyślnych zabójców (Joz 20:7-9; zob. MIASTA SCHRONIENIA).

Rozproszenie Lewitów wśród innych plemion izraelskich było spełnieniem proroctwa wypowiedzianego przez Jakuba na łożu śmierci (Rdz 49:5-7).

Lewici, którzy w swoich miastach sprzedali dom, mieli prawo w każdej chwili go wykupić albo też odzyskiwali go w roku Jubileuszu. Natomiast pastwisk należących do tych miast w ogóle nie wolno im było sprzedać (Kpł 25:32-34).

Zobacz też hasło LEWICI.

W starożytności były to wydzielone miasta, w których trzymano rydwany, zwłaszcza bojowe (2Kn 1:14; 9:25). Takie miasta posiadał król Salomon (1Kl 9:17-19; 10:26; 2Kn 8:5, 6).

Jehowa sformułował jednoznaczne prawo dotyczące świętości krwi: Przelanie ludzkiej krwi plugawiło ziemię, w której mieszkali synowie Izraela i pośród której przebywał sam Bóg. Przebłagania za taką zbrodnię można było dokonać tylko krwią tego, który przelał krew drugiego człowieka (Rdz 9:5, 6; Lb 35:33, 34). Zgodnie z zasadą „dusza za duszę” mściciel krwi miał ‛bezwarunkowo uśmiercić’ mordercę, aby dokonać pomsty za krew ofiary (Wj 21:23; Lb 35:21). Ale co z nieumyślnym zabójcą, który np. zabił swego bliźniego, gdy podczas rąbania drzewa przypadkiem spadło mu ostrze z siekiery? (Pwt 19:4, 5). Dla takich nieszczęśników Jehowa miłosiernie przewidział sześć miast schronienia, do których mogli uciec przed mścicielem krwi (Lb 35:6-32; Joz 20:2-9).

Położenie. Mojżesz jeszcze przed śmiercią wyznaczył trzy takie miasta po wsch. stronie Jordanu. Pierwsze z nich, Becer, było usytuowane na wsch. od pn. krańca Morza Martwego, na płaskowyżu należącym do plemienia Rubena. Drugie, Ramot w Gileadzie, znajdowało się na terenie przydzielonym plemieniu Gada, mniej więcej pośrodku wsch. części kraju zamieszkanego przez Izraelitów. Trzecie, Golan w Baszanie, leżało dalej na pn., na terytorium Manassesa (Pwt 4:43; Joz 21:27, 36, 38). Kiedy Izraelici zajęli już zach. stronę Jordanu, Jozue wyznaczył trzy dalsze miasta schronienia: Hebron na pd. kraju, na terytorium Judy; Szechem w centralnym, górzystym regionie przydzielonym plemieniu Efraima, a na pn. Kedesz na terytorium Naftalego, znanym później jako Galilea (Joz 21:13, 21, 32). Wszystkie te miasta należały do Lewitów, a jedno z nich, Hebron, było miastem kapłańskim. Poza tym wszystkie, jako specjalne miasta schronienia, otrzymały „status miejsca uświęconego” (Joz 20:7).

Procedura prawna. Po dotarciu do miasta schronienia uciekinier musiał w bramie przedstawić swą sprawę starszym, którzy mieli go przyjąć gościnnie. Aby jednak dowieść, że nie jest rozmyślnym zabójcą, musiał jeszcze stanąć przed sądem zasiadającym w bramie miasta, którego jurysdykcji podlegało miejsce zabójstwa. Jeśli został uznany za niewinnego, był odsyłany do miasta schronienia. Gwarantowano mu bezpieczeństwo tylko pod takim warunkiem, że pozostanie tam do końca swego życia lub do śmierci arcykapłana. Żaden okup nie mógł zmienić tego wymogu (Lb 35:22-29, 32; Joz 20:4-6). Natomiast mordercom nie gwarantował ochrony nawet święty ołtarz Jehowy, o czym świadczy przykład Joaba (Wj 21:14; 1Kl 1:50; 2:28-34; zob. MŚCICIEL KRWI).

Te miasta dające schronienie nieumyślnym zabójcom, ustanowione na polecenie Jehowy, odgrywały więc zupełnie inną rolę niż starożytne świątynie pogańskie i późniejsze kościoły chrześcijaństwa, w których mogli się ukrywać również przestępcy. Izraelskie miasta schronienia zapewniały ochronę wyłącznie nieumyślnym zabójcom, i to tylko na określonych warunkach, co niewątpliwie zachęcało do poszanowania świętości życia.

Miasta służące za państwowe składy żywności. Budowano w nich spichrze i magazyny, w których przechowywano zboże i inne zapasy.

W okresie niewoli egipskiej Izraelici byli zmuszani do pracy przy wznoszeniu „miast na spichlerze dla faraona, mianowicie Pitom oraz Raamses” (Wj 1:11). Miasta-spichlerze zakładał również Salomon (1Kl 9:17-19; 2Kn 8:4-6). W późniejszych czasach król Jehoszafat, gdy zaczęło mu się dobrze powodzić, także budował „w Judzie warownie oraz miasta-spichlerze” (2Kn 17:12; zob. SPICHRZ).

Zwarty, zamieszkany obszar o większej powierzchni niż wieś, a także większej liczbie ludności i znaczeniu. Hebrajskie słowo ʽir, tłumaczone na „miasto”, występuje w Biblii prawie 1100 razy. Czasami jego synonimem lub określeniem używanym równolegle jest słowo kirjáh („miasto; gród; miejscowość”) — np.: „Potem będziesz nazwane Miastem [ʽir] Prawości, Grodem [kirjáh] Wiernym” albo: „Jak to się stało, że nie opuszczono miasta [ʽir] chwały, grodu [kirját] radosnego uniesienia?” (Iz 1:26; Jer 49:25).

Pisma Hebrajskie wspominają też o „osadach” (chacerím), „zależnych miejscowościach” (banòt) i „wsiach” (kefarím), które różniły się od miast tym, że nie były otoczone murem, lecz znajdowały się na otwartym terenie (1Sm 6:18). Jeśli takie osiedla leżały w bezpośrednim sąsiedztwie obwarowanego miasta, nazywano je „zależnymi miejscowościami”, dosłownie „córkami” miasta