kilka otworów do czerpania wody. Do wielkich, głęboko położonych cystern prowadziły schody, o długości nawet 30 lub więcej metrów.

Inne zastosowania. Cysterny wykorzystywano też czasem do innych celów niż przechowywanie wody. Jeśli znajdowały się na suchym terenie i były zabezpieczone przed wilgocią, szczurami i owadami, dobrze nadawały się do przechowywania zboża; można je również było łatwo zamaskować przed złodziejami. Niektóre cysterny znalezione w okolicach, gdzie brak naturalnych źródeł wody, najwyraźniej wybudowano jako spichlerze. Pusta cysterna mogła też służyć jako więzienie (Za 9:11). Bracia wrzucili Józefa do takiego dołu na wodę (Rdz 37:20-24), a później w Egipcie trafił on od więziennego dołu (dosł. „cysterny”) (Rdz 40:15, przyp. w NW; 41:14). Dziesiąta plaga zesłana na Egipt dotknęła nawet „pierworodnego potomka jeńca, który był w więziennym dole [dosł. „w domu cysterny”]” (Wj 12:29). Jeremiasza uwięziono w „domu cysterny”, a potem wrzucono do błotnistego dołu (Jer 37:16; 38:6-13). Uciekając przed Filistynami, niektórzy Izraelici chowali się w cysternach; pewnego razu wielka cysterna Asy stała się grobowcem dla 70 ciał (1Sm 13:6; Jer 41:4-9). Jako obiekty trwałe, cysterny stanowiły nieraz punkty orientacyjne (1Sm 19:22; 2Sm 3:26; 2Kl 10:14).

Znaczenie przenośne. W dwóch ciekawych fragmentach słowa „cysterna” użyto w znaczeniu przenośnym. Jehowa powiedział, że ludzie, którzy Go opuścili, szukając ochrony gdzie indziej, porzucili „źródło wody żywej, by wykuć sobie cysterny, popękane cysterny, które nie mogą zatrzymać wody” (Jer 2:13, 18). A Salomon zachęcał do wierności małżeńskiej słowami: „Pij wodę z własnej cysterny” (Prz 5:15).

Instrument określony aramejskim słowem katròs. Biblia nie podaje bliższych szczegółów, lecz najprawdopodobniej chodziło o instrument strunowy. Wyraz katròs może być spokrewniony z greckim kithára, od którego wywodzi się szereg polskich nazw instrumentów, m.in. właśnie „cytra”. Wobec tego można przyjąć, że „cytra” jest przybliżoną transkrypcją owego aramejskiego terminu. Katròs był jednym z instrumentów używanych w orkiestrze Nebukadneccara (Dn 3:5, 7, 10, 15).

(hebr. ʼanafáh).

Ptak, którego Prawo Mojżeszowe zabraniało spożywać (Kpł 11:13, 19; Pwt 14:12, 18). Niektórzy uważają, że jego hebrajska nazwa wywodzi się od rdzenia oznaczającego „ciężko oddychać” lub „prychać”, np. w gniewie. Zdaniem innych bardziej wiąże się ona z hebrajskim słowem ʼaf („nos”) i zapewne określa dziób tego ptaka. Ponieważ Biblia wspomina o ‛czapli według jej rodzaju’ („wszelkiego gatunku czaplach”, BWP), hebrajska nazwa może się odnosić do różnych ptaków z rodziny czaplowatych (Ardeidae). Czaplowate mają długie, spiczaste dzioby, a niektóre są znane z tego, że zaniepokojone lub podniecone, wydają charakterystyczne chrypliwe dźwięki.

Czaplowate należą do ptaków brodzących i można je spotkać w pobliżu bagien, mokradeł, strumieni i jezior. Mają długie, smukłe szyje oraz długie, nagie i niezwykle cienkie nogi, zakończone długimi palcami, z których jeden jest skierowany