drapieżcą, ani padlinożercą, został w Prawie Mojżeszowym zaliczony do ptaków ceremonialnie nieczystych, nienadających się do jedzenia (Kpł 11:13, 19; Pwt 14:12, 18).

Dudki można spotkać w pd. Azji, w Afryce i miejscami w Europie. Do Palestyny przylatują na początku marca i pozostają aż do zimy, kiedy to wędrują na pd., do Egiptu i innych krajów pn. Afryki.

Choć w niektórych przekładach obcojęzycznych, np. w Biblii króla Jakuba, utożsamiono tego ptaka z „czajką” (Kpł 11:19; Pwt 14:18), współczesne przekłady odrzucają taką identyfikację. Tłumacze greckiej Septuaginty i łacińskiej Wulgaty rozumieli, że chodzi o „dudka” (épops, LXX; upupa, Vg), co potwierdzają też jego określenia w językach syryjskim i arabskim (odpowiednio kakufa i hudhudu).

Niektórzy sądzą, że hebrajska nazwa dudka (duchifát) miała oddawać jego osobliwy głos, przypominający nieco nawoływanie gołębia — najwyraźniej jest tak w wypadku wspomnianych wyżej języków. Zdaniem innych wywodzi się ona od hebrajskiego czasownika oznaczającego „tłuc” (por. Lb 11:8, BT, Bw) i nawiązuje do tego, że dudek grzebie dziobem w ziemi w poszukiwaniu pokarmu.

Aramejskie słowo sumponjáh występujące w Daniela 3:5, 10, 15 było niegdyś oddawane przez „symfonał” (Bg, Wk), niemniej we współczesnych przekładach tłumaczy się je na „dudy”. Takie znaczenie tego wyrazu zawiera Lexicon in Veteris Testamenti Libros L. Koehlera i W. Baumgartnera (Lejda 1958, s. 1103).

Instrument nazywany sumponjáh mógł przypominać proste dudy używane na Wschodzie po dziś dzień. Ich podstawowym elementem jest szczelny worek ze skóry koźlęcej, pozbawionej nóg, ogona i głowy, choć często z sierścią. Do worka przymocowana jest rurka, przez którą napełnia się go powietrzem, oraz piszczałki sporządzone ze trzciny i koniuszków krowich rogów.

1. Szósty na liście 12 synów Ismaela. Kuzyn i szwagier Ezawa, który ożenił się z jego siostrą Machalat. Zgodnie z obietnicą daną Abrahamowi przez Jehowę Duma został naczelnikiem i głową rodu (Rdz 17:20; 25:14-16; 28:9; 1Kn 1:30).

Od Ismaelity Dumy zapewne powstała nazwa regionu w pn. Arabii, mniej więcej w połowie drogi z Ziemi Obiecanej do pd. Babilonii. Nazwa tej krainy zachowała się w nazwie oazy Dumat al-Dżandal (obecnie Al-Dżauf). Asyryjski król Sancherib wspomina o Adummatu, „leżącym na pustyni”. Asarhaddon donosi, że jego ojciec, Sancherib, podbił Adumu.

2. Miasto wymienione wśród miejscowości przydzielonych plemieniu Judy po podbiciu Ziemi Obiecanej przez Jozuego (Joz 15:52). Leżało w górzystej okolicy i jest utożsamiane z Chirbat Doma ad-Dajr, położonym ok. 15 km na pd. zach. od Hebronu.

3. W Izajasza 21:11 zapisano wypowiedź przeciwko „Dumie”. Ponieważ jednak zaraz potem wspomniano o „Seirze”, więc orędzie to mogło być skierowane bezpośrednio do Edomu (Rdz 32:3). W Septuagincie nie występuje tutaj określenie „Duma”, lecz „Idumea” (kraj Edomitów).

Zobacz PYCHA.

Równina, na której Nebukadneccar postawił złoty posąg (Dn 3:1).

Według relacji biblijnej było to „w prowincji babilońskiej”, czyli zapewne niedaleko miasta Babilon. Dlatego niektórzy uczeni przyjmują, że najbardziej prawdopodobnym z wielu sugerowanych miejsc jest Tulul Dura, leżące 10 km na pd. wsch. od Babilonu. Odkryto tam ruiny podwyższenia z suszonej cegły, mającego w podstawie kwadrat o boku 14 m i uważanego przez niektórych za cokół posągu Nebukadneccara. Jednakże akadyjskie