3. Córka Absaloma; zapewne nadano jej imię po ciotce (poz. 2) (2Sm 14:27). Podobnie jak ojciec odznaczała się bardzo pięknym wyglądem. Być może została żoną Uriela i matką Maaki, ukochanej żony Rechoboama (2Kn 11:20, 21; 13:1, 2).

4. Jedno z kilku miast wzniesionych (być może odbudowanych lub umocnionych) przez króla Salomona (1Kl 9:17-19). W 1 Królów 9:18 powiedziano o nim, że leżało „w tej krainie”, najwyraźniej na terytorium Izraela. Yohanan Aharoni utożsamia je z ʽAjn Husb (ʽEn Chacewa), położonym ok. 30 km na pd. pd. zach. od Morza Martwego. Lokalizacja ta wynika z porównania opisów granic Kanaanu w Liczb 34:3-6, Jozuego 15:1-4 oraz Ezechiela 47:19 i 48:28.

Chociaż w równoległym sprawozdaniu w 2 Kronik 8:4 wspomniano o mieście „Tadmor”, prawdopodobnie chodzi tu o inną miejscowość, powszechnie utożsamianą z Palmyrą (zob. TADMOR).

(hebr. ʼészel).

Roślina mająca postać krzewu lub drzewa. Z sękatego pnia wyrastają rózgowate pędy, nadające jej pierzasty wygląd. Drobne, łuskowate, wiecznie zielone liście ściśle przylegają do gałązek, dzięki czemu tracą bardzo niewiele wilgoci przez parowanie, co pozwala tamaryszkowi rosnąć w okolicach pustynnych, a nawet na wydmach. Wiosną drzewo pokrywa się gronami drobnych białych lub różowych kwiatów, stanowiąc ozdobę jałowych skądinąd terenów. Ta słonolubna roślina często występuje bardzo blisko morza lub na słonych mokradłach. Tamaryszki porastające brzegi Jordanu tworzą gęste zarośla, zamieszkiwane przez dzikie zwierzęta, a w czasach biblijnych mogły stanowić część „bujnych gęstwin nad Jordanem”, dających schronienie lwom (Jer 49:19; Za 11:3).

Na ogół tamaryszek jest niewysoką rośliną, ale pewien gatunek (Tamarix aphylla) osiąga do 18 m wysokości. Abraham zasadził tamaryszek w Beer-Szebie (Rdz 21:33), król Saul siedział w cieniu tamaryszka w Gibei (1Sm 22:6), a kości jego i jego synów zostały pochowane pod wielkim tamaryszkiem w Jabesz-Gilead (1Sm 31:13; por. 1Kn 10:12, gdzie użyto hebr. słowa ʼeláh [„wielkie drzewo”]).

Doktor Joseph Weitz, izraelski specjalista w dziedzinie zalesiania, napisał: „Pierwszym drzewem, które Abraham zasadził w Beer-Szebie, był tamaryszek. Idąc za jego przykładem, cztery lata temu posadziliśmy w tej okolicy dwa miliony tych drzew. Abraham miał rację. Tamaryszek to jedno z niewielu drzew, które, jak się przekonaliśmy, dobrze rosną na południu, gdzie roczne opady nie przekraczają 150 mm” (The Reader’s Digest, marzec 1954, s. 30).

Inny gatunek tamaryszka (Tamarix mannifera) po nakłuciu przez owady z rodziny czerwców wydziela krople soku przypominającego miód, które po zebraniu bywają sprzedawane pielgrzymom jako „manna”. Roślina ta nie ma jednak związku z pokarmem spożywanym przez Izraelitów na pustkowiu, gdyż tamta manna była dostarczana w cudowny sposób i zbierano ją z ziemi (Wj 16:13-15).

Instrument perkusyjny używany już w czasach patriarchalnych. Hebrajskie słowo tof w polskich przekładach najczęściej jest tłumaczone na „bęben” (Rdz 31:27, Bg, Bp, BT, Bw). Chodzi o niewielki przenośny bębenek zbudowany z drewnianej lub metalowej obręczy o średnicy ok. 25 cm, obciągniętej z jednej albo z obu stron pergaminem bądź inną skórą zwierzęcą. Ponieważ niektórych odmian używano podczas świąt, mogły mieć przymocowane z boku blaszki lub dzwoneczki, a grano na nich tak jak na współczesnych tamburynach. Inne bardziej przypominały tam-tamy i uderzano w nie obiema rękami.

Tamburyny nie zostały wymienione w związku z obrzędami w świątyni, niemniej były używane przez kobiety i mężczyzn do wysławiania Jehowy oraz przy innych radosnych okazjach, takich jak uczty czy wesela (1Sm 10:5; 2Sm 6:5; Ps 150:4; Iz 5:12). Zwłaszcza kobiety nieraz śpiewały i tańczyły, grając na tamburynach (Wj 15:20; Sdz 11:34; 1Sm 18:6). O instrumentach tych wspomniano też w opisie przyszłej radości odrodzonego Izraela (Jer 31:4).

Bóstwo opłakiwane przez odstępcze kobiety w Jerozolimie; scenę taką ujrzał w wizji Ezechiel w szóstym roku pobytu na wygnaniu (612 p.n.e.) (Eze 8:1, 3, 14).

W tekstach sumeryjskich Tammuz jest przedstawiany pod imieniem Dumuzi jako małżonek lub kochanek bogini płodności Inany (babilońska Isztar). Jak się sugeruje, Tammuz był królem, którego po śmierci wyniesiono do rangi bóstwa. Z sumeryjskich tekstów datowanych na XVIII w. p.n.e. wynika, że z Dumuzim identyfikowano władców Sumeru.

W związku z tożsamością Tammuza D. Wolkstein i S. N. Kramer zauważyli: „W starożytnym Sumerze istniało sporo ‚umierających bogów’, ale najlepiej znanym jest Dumuzi, biblijny Tammuz, opłakiwany przez kobiety w Jerozolimie jeszcze za czasów proroka Ezechiela. Początkowo bóg Dumuzi był śmiertelnym sumeryjskim władcą, którego życie i śmierć wywarły ogromny wpływ na sumeryjskich myślicieli i twórców mitów” (Inanna, Queen of Heaven and Earth, Nowy Jork 1983, s. 124). Podobnie napisał O. R. Gurney: „Dumuzi pierwotnie był człowiekiem, królem Erech (...) Co więcej, ludzką naturę Dumuziego potwierdza fragment mitu, w którym mówi on do Inany: ‚Zaprowadzę cię do domu mego boga’. Bóg by się w ten sposób nie wypowiadał” (Journal of Semitic Studies, t. 7, 1962, ss. 150-152).

Nazwa żydowskiego miesiąca księżycowego — czwartego w kalendarzu religijnym, a dziesiątego w świeckim — używana po niewoli babilońskiej. Dlatego w Targumie Jonatana wyrażenie „miesiąc dziesiąty” z Rodzaju 8:5 oddano jako „miesiąc Tammuz”. Tammuzem nazywano też babilońskiego boga (Eze 8:14). Biblia nie odnosi tego miana do omawianego miesiąca, określając go wyłącznie za pomocą liczebników porządkowych (Eze 1:1). Natomiast pojawia się ono w żydowskiej Misznie (Taanit 4:6) oraz w innych dziełach powygnaniowych. Żydzi mogli się posługiwać tą pogańską nazwą — i nie tylko tą — po prostu ze względów praktycznych. Należy pamiętać, że po niewoli babilońskiej podlegali obcym mocarstwom. Skoro musieli utrzymywać z nimi kontakty, to siłą rzeczy przejęli od nich określenia miesięcy. W powszechnym dziś kalendarzu gregoriańskim w wielu językach nazwy niektórych miesięcy pochodzą od imion bogów Janusa i Marsa, bogini Junony oraz Juliusza Cezara i Augusta, a mimo to chrześcijanie się nimi posługują, gdyż są podporządkowani „władzom zwierzchnim” (Rz 13:1).

Miesiąc Tammuz przypadał na część czerwca i część lipca, czyli na okres wzmagających się letnich upałów. Zaczynały wtedy dojrzewać pierwsze winogrona (Lb 13:20).

W 607 r. p.n.e., dziewiątego dnia tego właśnie miesiąca, Nebukadneccar po półtorarocznym oblężeniu Jerozolimy zrobił wyłom w jej murach (2Kl 25:3, 4; Jer 39:2; 52:6, 7). W rocznicę tamtej tragedii przez następne 70 lat niewoli Żydzi urządzali post — każdego dziewiątego dnia miesiąca czwartego (Za 8:19). Po drugim zburzeniu Jerozolimy, w 70 r. n.e., post przeniesiono na 17 dzień czwartego miesiąca — dzień, w którym Rzymianie pod wodzą Tytusa zrobili wyłom w murze świątyni. W miesiącu tym nie wypadało żadne święto nakazane przez Jehowę.

(od rdzenia oznaczającego: „pocieszenie”).

Netofatyta, ojciec Serajasza, dowódcy wojsk żydowskich, które pozostały w Jerozolimie po deportacji Żydów do Babilonu (2Kl 25:23; Jer 40:8).

Rytmiczne ruchy ciała wykonywane w różnym tempie, od wolnego do szaleńczego, na ogół przy akompaniamencie muzyki. Taniec to sposób wyrażania uczuć i nastroju, zwykle radości i zachwytu, rzadziej nienawiści i chęci zemsty (np. tańce wojenne). Emocje uzewnętrzniane tańcem są podkreślone przez odpowiednio dobrane kolorowe stroje i przedmioty o znaczeniu symbolicznym.

Sztuka tańca znana jest od starożytności i od najdawniejszych czasów przedstawiciele niemal wszystkich ludów wyrażali nią swe emocje, zwłaszcza w ramach kultu religijnego. W Pismach Hebrajskich występuje kilka określeń tłumaczonych na „taniec”, „kręgi taneczne”, „pląsanie” i „podskakiwanie”. Odpowiednikiem słowa „tańczyć” jest hebrajski czasownik chul, którego podstawowe znaczenie to „wirować; obracać” (Sdz 21:21; por. Jer 30:23). Od tego czasownika pochodzą dwa rzeczowniki tłumaczone na „taniec; krąg taneczny”: machòl (Ps 150:4; Jer 31:4) i mecholáh (Sdz 21:21; PnP 6:13).

Tańce z okazji zwycięstw i świąt. Kiedy Izraelici na własne oczy ujrzeli, jak Jehowa zgładził Egipcjan, dając w ten sposób krzepiący wiarę przejaw swej mocy, w pochwalnym tańcu wyrazili Mu szczerą wdzięczność. Mężczyźni razem