nieraz śpiewały i tańczyły, grając na tamburynach (Wj 15:20; Sdz 11:34; 1Sm 18:6). O instrumentach tych wspomniano też w opisie przyszłej radości odrodzonego Izraela (Jer 31:4).

Bóstwo opłakiwane przez odstępcze kobiety w Jerozolimie; scenę taką ujrzał w wizji Ezechiel w szóstym roku pobytu na wygnaniu (612 p.n.e.) (Eze 8:1, 3, 14).

W tekstach sumeryjskich Tammuz jest przedstawiany pod imieniem Dumuzi jako małżonek lub kochanek bogini płodności Inany (babilońska Isztar). Jak się sugeruje, Tammuz był królem, którego po śmierci wyniesiono do rangi bóstwa. Z sumeryjskich tekstów datowanych na XVIII w. p.n.e. wynika, że z Dumuzim identyfikowano władców Sumeru.

W związku z tożsamością Tammuza D. Wolkstein i S. N. Kramer zauważyli: „W starożytnym Sumerze istniało sporo ‚umierających bogów’, ale najlepiej znanym jest Dumuzi, biblijny Tammuz, opłakiwany przez kobiety w Jerozolimie jeszcze za czasów proroka Ezechiela. Początkowo bóg Dumuzi był śmiertelnym sumeryjskim władcą, którego życie i śmierć wywarły ogromny wpływ na sumeryjskich myślicieli i twórców mitów” (Inanna, Queen of Heaven and Earth, Nowy Jork 1983, s. 124). Podobnie napisał O. R. Gurney: „Dumuzi pierwotnie był człowiekiem, królem Erech (...) Co więcej, ludzką naturę Dumuziego potwierdza fragment mitu, w którym mówi on do Inany: ‚Zaprowadzę cię do domu mego boga’. Bóg by się w ten sposób nie wypowiadał” (Journal of Semitic Studies, t. 7, 1962, ss. 150-152).

Nazwa żydowskiego miesiąca księżycowego — czwartego w kalendarzu religijnym, a dziesiątego w świeckim — używana po niewoli babilońskiej. Dlatego w Targumie Jonatana wyrażenie „miesiąc dziesiąty” z Rodzaju 8:5 oddano jako „miesiąc Tammuz”. Tammuzem nazywano też babilońskiego boga (Eze 8:14). Biblia nie odnosi tego miana do omawianego miesiąca, określając go wyłącznie za pomocą liczebników porządkowych (Eze 1:1). Natomiast pojawia się ono w żydowskiej Misznie (Taanit 4:6) oraz w innych dziełach powygnaniowych. Żydzi mogli się posługiwać tą pogańską nazwą — i nie tylko tą — po prostu ze względów praktycznych. Należy pamiętać, że po niewoli babilońskiej podlegali obcym mocarstwom. Skoro musieli utrzymywać z nimi kontakty, to siłą rzeczy przejęli od nich określenia miesięcy. W powszechnym dziś kalendarzu gregoriańskim w wielu językach nazwy niektórych miesięcy pochodzą od imion bogów Janusa i Marsa, bogini Junony oraz Juliusza Cezara i Augusta, a mimo to chrześcijanie się nimi posługują, gdyż są podporządkowani „władzom zwierzchnim” (Rz 13:1).

Miesiąc Tammuz przypadał na część czerwca i część lipca, czyli na okres wzmagających się letnich upałów. Zaczynały wtedy dojrzewać pierwsze winogrona (Lb 13:20).

W 607 r. p.n.e., dziewiątego dnia tego właśnie miesiąca, Nebukadneccar po półtorarocznym oblężeniu Jerozolimy zrobił wyłom w jej murach (2Kl 25:3, 4; Jer 39:2; 52:6, 7). W rocznicę tamtej tragedii przez następne 70 lat niewoli Żydzi urządzali post — każdego dziewiątego dnia miesiąca czwartego (Za 8:19). Po drugim zburzeniu Jerozolimy, w 70 r. n.e., post przeniesiono na 17 dzień czwartego miesiąca — dzień, w którym Rzymianie pod wodzą Tytusa zrobili wyłom w murze świątyni. W miesiącu tym nie wypadało żadne święto nakazane przez Jehowę.

(od rdzenia oznaczającego: „pocieszenie”).

Netofatyta, ojciec Serajasza, dowódcy wojsk żydowskich, które pozostały w Jerozolimie po deportacji Żydów do Babilonu (2Kl 25:23; Jer 40:8).

Rytmiczne ruchy ciała wykonywane w różnym tempie, od wolnego do szaleńczego, na ogół przy akompaniamencie muzyki. Taniec to sposób wyrażania uczuć i nastroju, zwykle radości i zachwytu, rzadziej nienawiści i chęci zemsty (np. tańce wojenne). Emocje uzewnętrzniane tańcem są podkreślone przez odpowiednio dobrane kolorowe stroje i przedmioty o znaczeniu symbolicznym.

Sztuka tańca znana jest od starożytności i od najdawniejszych czasów przedstawiciele niemal wszystkich ludów wyrażali nią swe emocje, zwłaszcza w ramach kultu religijnego. W Pismach Hebrajskich występuje kilka określeń tłumaczonych na „taniec”, „kręgi taneczne”, „pląsanie” i „podskakiwanie”. Odpowiednikiem słowa „tańczyć” jest hebrajski czasownik chul, którego podstawowe znaczenie to „wirować; obracać” (Sdz 21:21; por. Jer 30:23). Od tego czasownika pochodzą dwa rzeczowniki tłumaczone na „taniec; krąg taneczny”: machòl (Ps 150:4; Jer 31:4) i mecholáh (Sdz 21:21; PnP 6:13).

Tańce z okazji zwycięstw i świąt. Kiedy Izraelici na własne oczy ujrzeli, jak Jehowa zgładził Egipcjan, dając w ten sposób krzepiący wiarę przejaw swej mocy, w pochwalnym tańcu wyrazili Mu szczerą wdzięczność. Mężczyźni razem z Mojżeszem śpiewali pieśń zwycięstwa, a Miriam i wszystkie kobiety tańczyły przy akompaniamencie tamburynów (Wj 15:1, 20, 21). Inny taniec zwycięstwa był wyrazem głębokich uczuć religijnych córki Jeftego, która wyszła naprzeciw ojca, by wychwalać Jehowę za to, że wydał w jego rękę Ammonitów (Sdz 11:34). Kiedy Saul i Dawid wracali po zwycięstwie odniesionym dzięki Jehowie nad Filistynami, kobiety izraelskie witały ich tańcem przy wtórze lutni i tamburynów (1Sm 18:6, 7; 21:11; 29:5). Taniec towarzyszył również corocznym świętom ku czci Jehowy (Sdz 21:19-21, 23). O tym, że w ten sposób można wychwalać Jehowę i przysparzać Mu czci, wspomniano w Psalmach. „Wysławiajcie Jah! (...) Niech imię jego wysławiają tańcem. Niech mu grają na tamburynie i harfie”. „Wysławiajcie go tamburynem i tańcem w krąg” (Ps 149:1, 3; 150:4).

Sprowadzenie Arki Przymierza do Jerozolimy było wielkim wydarzeniem, zwłaszcza dla króla Dawida, który wyraził swe uczucia w żywiołowym tańcu. ‛I Dawid ze wszystkich sił pląsał przed Jehową, skakał i pląsał przed Jehową’ (2Sm 6:14-17). W równoległym sprawozdaniu powiedziano o Dawidzie, że ‛podskakiwał’ (1Kn 15:29).

Taniec był elementem kultu również dla ludów pogańskich. Procesje urządzane przez starożytnych Babilończyków i inne narody miały na ogół charakter religijny i często obejmowały rytualne tańce. W Grecji zazwyczaj odgrywano jakąś legendę o bogach, a ich samych często przedstawiano na malowidłach właśnie w tańcu. Tańce płodności miały rozbudzać namiętność zarówno uczestników, jak i obserwatorów. Ku czci reproduktywnych sił przyrody Kananejczycy tańczyli wokół swych bożków i świętych pali. Kult Baala wiązał się z dzikimi, wyuzdanymi tańcami. W czasach Eliasza kapłani Baala w demonicznym tańcu ranili się nożami, „utykając” wokół ołtarza (1Kl 18:26-29). Inne przekłady mówią, że „zaczęli więc tańczyć [przyklękając]” (BT), „wykonywali przy tym taniec kultowy” (Bw) albo „taniec rytualny” (Bp; zob. też przyp.). Kiedy Izraelici uczynili sobie złotego cielca, również urządzili przed nim jakieś pogańskie tańce, czym ściągnęli na siebie gniew Jehowy (Wj 32:6, 17-19).

Inne biblijne wzmianki o tańcu. W Izraelu na ogół tańczono w grupie, a czyniły to zwłaszcza kobiety. Mężczyźni najwyraźniej tańczyli osobno. Tancerze szli do przodu lub zataczali kręgi (Sdz 21:21; 2Sm 6:14-16), ale ich ruchy nie przypominały pogańskich tańców. Przy porównywaniu różnych stylów tańca i ustalaniu między nimi podobieństw warto zwrócić uwagę na jego powody, cel i przesłanie, na ruchy ciała oraz na to, jaki wpływ wywiera on na obserwatorów.

W Chrześcijańskich Pismach Greckich odpowiednikiem wyrazu „tańczyć” jest słowo orchéomai. Według W. E. Vine’a „prawdopodobnie początkowo oznaczało ono podnieść, np. stopy; stąd: miarowo skakać” (An Expository Dictionary of New Testament Words, 1962, t. 1, s. 266). Herodowi tak się podobał taniec Salome na jego przyjęciu urodzinowym, że zgodził się spełnić jej prośbę i kazał ściąć Jana Chrzciciela (Mt 14:6-11; Mk 6:21-28; zob. SALOME 2). Jezus Chrystus przyrównał współczesne mu pokolenie do małych dzieci bawiących się i tańczących na rynkach (Mt 11:16-19; Łk 7:31-35). W przykładzie o synu marnotrawnym użyto jednak innego greckiego słowa, choròs, od którego wywodzi się polski wyraz „chór”. To greckie określenie odnosi się do grupy tancerzy najwyraźniej wynajmowanych dla zapewnienia rozrywki przy takich szczególnych okazjach (Łk 15:25).

(„jabłko; jabłoń”).

1. Jeden z czterech synów Hebrona, potomek Kaleba (1Kn 2:42, 43). Niektórzy łączą jego imię z Bet-Tappuach, nazwą miasta w pobliżu Hebronu (zob. BET-TAPPUACH).

2. Miejscowość przydzielona plemieniu Judy leżąca na terenie Szefeli (Joz 15:20, 33, 34), a więc nie ta sama, co Bet-Tappuach z okolic Hebronu. Bywa utożsamiana z Chorbat Bet Natif, znajdującym się na terenie opuszczonej wioski Bajt Natif, ok. 20 km na zach. od Betlejem.

3. Miasto na granicy terytoriów Efraima i Manassesa (Joz 16:8). „Ziemia Tappuach” (tj. okoliczny teren) przypadła Manassesowi, natomiast samo miasto należało do Efraima (Joz 17:8). Określenie En-Tappuach (Joz 17:7) zapewne odnosi się do pobliskiego źródła (hebr.ʽájin albo en, użyte tu jako przedrostek, znaczy: „źródło”) i mogło stanowić pełniejszą nazwę miejscowości Tappuach.

„Króla Tappuachu” wymieniono wśród władców pokonanych przez Jozuego podczas podboju Kanaanu (Joz 12:17), a sam „Tappuach” to prawdopodobnie wspomniane miasto efraimskie. Utożsamia się je z Tall Szajch Abu Zarad (Tel ʼAbu Zarad), leżącym ok. 13 km w kierunku pd.-pd.-zach. od Szechem, tuż pod miejscowością Jasuf.

Miasto Beniaminitów, którego położenie jest dziś nieznane. Wymieniono je wraz z innymi miastami leżącymi w górzystym regionie na pn. od Jerozolimy (Joz 18:25-28).