nowo obdarzy naród swą łaską, uruchamiając ów życiodajny cykl. Proroctwo to zapewnia, że Jehowa tak uczyni.

W 2 Samuela 22:8-15 Dawid najwyraźniej posługuje się obrazem gwałtownej burzy, by przedstawić skutki interwencji Bożej, która uwolniła go od wrogów. Ta symboliczna burza jest tak gwałtowna, że wstrząsa fundamentami niebios, które ‛nachylają się’ pod ciężarem gęstych, niskich chmur. Warto porównać z tym opis literalnej burzy z Wyjścia 19:16-18 oraz poetyckie wyrażenia z Izajasza 64:1, 2.

O Jehowie, „Ojcu świateł niebiańskich” (Jak 1:17), często mówi się, że ‛rozpościera niebiosa’ jak tkaninę namiotową (Ps 104:1, 2; Iz 45:12). Z punktu widzenia ludzi żyjących na ziemi zarówno przestworze atmosferyczne za dnia, jak i rozgwieżdżone niebo nocą wygląda niczym ogromny baldachim. W Izajasza 40:22 przyrównano je nie do grubego płótna namiotowego, lecz do rozpostartej „delikatnej gazy”. Trafnie oddaje to subtelne piękno tego niebiańskiego baldachimu. W pogodną noc tysiące gwiazd rzeczywiście tworzy koronkową siateczkę rozpostartą na aksamitnoczarnym tle kosmosu. Warto też zauważyć, że nawet ogromna galaktyka zwana Drogą Mleczną, w której znajduje się nasz Układ Słoneczny, wygląda z powierzchni naszego globu jak delikatna gaza.

Z powyższych rozważań wynika, że przy ustalaniu sensu takich symbolicznych wypowiedzi zawsze należy uwzględnić kontekst. A zatem gdy Mojżesz powoływał „niebiosa i ziemię” na świadków tego, co oznajmiał Izraelowi, oczywiście nie miał na myśli nieożywionych dzieł stwórczych, tylko rozumnych mieszkańców niebios i ziemi (Pwt 4:25, 26; 30:19; por. Ef 1:9, 10; Flp 2:9, 10; Obj 13:6). To samo można powiedzieć o opisanej w Jeremiasza 51:48 radości nieba i ziemi z powodu upadku Babilonu (por. Obj 18:5; 19:1-3). W Izajasza 45:8, gdzie czytamy, że z nieba „sączy się prawość”, niewątpliwie też chodzi o niebiosa duchowe. W innych miejscach jest mowa o materialnych niebiosach, lecz powiedziano o nich w przenośni, iż się radują lub głośno wykrzykują. W Psalmie 96:11-13 opisano, jak niebiosa wraz z ziemią, morzem i polami radują się z tego, że Jehowa przychodzi sądzić ziemię (por. Iz 44:23). Ponadto fizyczne niebo wysławia swego Stwórcę, tak jak piękne dzieło przysparza chwały rzemieślnikowi, który je wykonał. Niebiosa niejako opowiadają o mocy, mądrości i majestacie Jehowy (Ps 19:1-4; 69:34).

Wstąpienie do nieba. W 2 Królów 2:11, 12 powiedziano, iż prorok Eliasz ‛wstępował w wichrze ku niebiosom’. Nie chodzi tu o niebiosa duchowe, gdzie przebywa Bóg, lecz o atmosferę, w której zdarzają się burze. Eliasz wtedy nie umarł, ale żył jeszcze szereg lat po tym przeniesieniu i rozstaniu z Elizeuszem, swoim następcą. Nawet po śmierci Eliasz nie wstąpił do niebios duchowych, gdyż Jezus podczas pobytu na ziemi wyraźnie oznajmił, iż jeszcze „nikt nie wstąpił do nieba” (Jn 3:13; zob. ELIASZ 1 [Przejęcie obowiązków przez Elizeusza]). Podobnie w dniu Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e. Piotr powiedział o Dawidzie, że „nie wstąpił do niebios” (Dz 2:34). W gruncie rzeczy nic w Piśmie Świętym nie wskazuje na to, iż przed przyjściem Chrystusa Jezusa słudzy Boży mieli nadzieję niebiańską. Po raz pierwszy wspomniał o niej swoim uczniom właśnie Jezus (Mt 19:21, 23-28; Łk 12:32; Jn 14:2, 3), a w pełni zrozumieli ją oni dopiero po Pięćdziesiątnicy (Dz 1:6-8; 2:1-4, 29-36; Rz 8:16, 17).

Z Pisma Świętego wynika, że do niebios będących miejscem przebywania Boga pierwszy wstąpił z ziemi Chrystus (1Ko 15:20; Heb 9:24). Wstępując tam i przedstawiając wartość swej ofiary okupu, ‛otworzył drogę’ tym, którzy mieli pójść za nim — zrodzonym z ducha członkom jego zboru (Jn 14:2, 3; Heb 6:19, 20; 10:19, 20). Aby znaleźć się w niebiańskiej dziedzinie duchowej, muszą oni po zmartwychwstaniu „nosić wyobrażenie tego niebiańskiego”, Chrystusa Jezusa, gdyż „ciało i krew” nie mogą odziedziczyć Królestwa Niebios (1Ko 15:42-50).

Jak to możliwe, żeby osoby będące jeszcze na ziemi przebywały „w miejscach niebiańskich”?

W Liście do Efezjan apostoł Paweł pisał o chrześcijanach żyjących wtedy na ziemi, jakby już zajmowali określoną pozycję w niebie, zostali wyniesieni i ‛posadzeni razem w miejscach niebiańskich w jedności z Chrystusem Jezusem’ (Ef 1:3; 2:6). Z kontekstu wynika, że Bóg właśnie tak patrzy na namaszczonych chrześcijan, ponieważ ‛ustanowił ich dziedzicami’, którzy wraz z Jego Synem otrzymają niebiańskie dziedzictwo. Chociaż przebywają jeszcze na ziemi, zostali takim przydziałem wielce wywyższeni (Ef 1:11, 18-20; 2:4-7, 22). Rzuca to sporo światła na symboliczną wizję z Objawienia 11:12. Stanowi również klucz do zrozumienia proroczego obrazu z Daniela 8:9-12, gdzie o czymś przedstawionym wcześniej jako mocarstwo polityczne oznajmiono, iż ‛rosło aż do zastępu niebios’, a nawet sprawiło, że część tego zastępu i gwiazd spadła na ziemię. W Daniela 12:3 o tych sługach Bożych przebywających na ziemi w przepowiedzianym czasie końca czytamy, iż mieli jaśnieć „jak gwiazdy — po czas niezmierzony”. Warto też zwrócić uwagę na symboliczne znaczenie gwiazd w rozdz. 1-3 Objawienia; z kontekstu wyraźnie wynika, że owe „gwiazdy” to osoby, które żyją na ziemi, doświadczają ziemskich przeżyć i pokus, a przy tym są odpowiedzialne za zbory powierzone ich pieczy (Obj 1:20; 2:1, 8, 12, 18; 3:1, 7, 14).

Droga do życia w niebie. Aby wstąpić do nieba, nie wystarczy po prostu wierzyć w Chrystusową ofiarę okupu oraz zgodnie z pouczeniami Bożymi zdobywać się na uczynki wiary. Natchnione pisma apostołów i uczniów pokazują, że ktoś taki musi ponadto być powołany i wybrany przez Boga za pośrednictwem Jego Syna (Mt 22:14; 2Tm 1:9, 10; 1Pt 2:9). Zaproszenie to łączy się z szeregiem kroków, które trzeba przedsięwziąć, aby dana osoba nadawała się do objęcia dziedzictwa niebiańskiego. Część z nich podejmuje Bóg, inne zaś ci, których On powołuje. Do kroków tych należy m.in.: uznanie powoływanego chrześcijanina za prawego (Rz 3:23, 24, 28; 8:33, 34), ‛zrodzenie go’, czyli zaliczenie w poczet duchowych synów Bożych (Jn 1:12, 13; 3:3-6; Jak 1:18), ochrzczenie w śmierci Chrystusa (Rz 6:3, 4; Flp 3:8-11), namaszczenie (2Ko 1:21; 1Jn 2:20, 27) i uświęcenie (Jn 17:17). Powołany musi aż do śmierci wytrwać w niezłomnej lojalności (2Tm 2:11-13; Obj 2:10), a gdy dochowa wierności swemu powołaniu i wybraniu (Obj 17:14), zostaje w końcu wskrzeszony do życia duchowego (Jn 6:39, 40; Rz 6:5; 1Ko 15:42-49; zob. NAMASZCZANIE; UŚWIĘCENIE; UZNANIE ZA PRAWEGO; ZMARTWYCHWSTANIE).

Trzecie niebo. W 2 Koryntian 12:2-4 apostoł Paweł opisuje kogoś, kto został „porwany do trzeciego nieba” i „do raju”. Ponieważ Pismo Święte nie wspomina, by ktokolwiek inny przeżył coś podobnego, wydaje się, że chodzi tu o samego Pawła. Wprawdzie niektórzy próbują powiązać tę wzmiankę o trzecim niebie z dawnym poglądem rabinicznym, że niebiosa są podzielone na poziomy i że w sumie jest „siedem niebios”, lecz pogląd taki nie znajduje poparcia w Piśmie Świętym. Biblia nie wspomina, jakoby niebo było podzielone na płaszczyzny lub poziomy, natomiast z dotychczasowych rozważań wynika, że aby ustalić, czy w danym wypadku niebo należy rozumieć jako atmosferę ziemską, przestrzeń kosmiczną, niebiosa duchowe czy jeszcze coś innego, zawsze trzeba uwzględnić kontekst. Wydaje się więc, że wzmianka o „trzecim niebie” wskazuje na stan najwyższego uniesienia, w jakim Paweł oglądał tę wizję. Warto zwrócić uwagę, w jaki sposób pewne słowa i zwroty są trzykrotnie powtórzone w Izajasza 6:3, Ezechiela 21:27, Jana 21:15-17 i Objawieniu 4:8 — najwyraźniej chodzi o uwypuklenie jakiejś cechy lub myśli.

Zobacz ZWIERZĘTA.

Zobacz CZYSTOŚĆ.

Zobacz NIEDOZWOLONY OGIEŃ.

Określenie występujące w Kapłańskiej 10:1 jako tłumaczenie hebrajskiego słowa zar (rodzaj żeński zaráh, dosł. „obcy”). W wersecie tym odnosi się do „niedozwolonego ognia”, który synowie Aarona, Nadab i Abihu, zaczęli ofiarować przed Jehową, „czego on im nie polecił” i za co zgładził ich ogniem (Kpł 10:2; Lb 3:4; 26:61). Jehowa oznajmił potem Aaronowi: „Gdy przychodzicie do namiotu spotkania, nie pijcie wina ani odurzającego napoju, ty i twoi synowie z tobą, żebyście nie pomarli. Jest to ustawa po czas niezmierzony dla waszych pokoleń, aby odróżnić to, co święte, od tego, co nie jest święte, oraz to, co nieczyste, od tego, co czyste, i aby uczyć synów Izraela wszystkich przepisów, które Jehowa przekazał im przez Mojżesza” (Kpł 10:8-11). Można stąd wysnuć wniosek, że Nadab i Abihu znajdowali się pod wpływem alkoholu, co ośmieliło ich do ofiarowania nieprzepisowego ognia. Był on „niedozwolony” najprawdopodobniej dlatego, że zapalono go w złym czasie, w niewłaściwym miejscu lub w niestosowny sposób, albo dlatego, że kadzidło miało inny skład niż nakazany w Wyjścia 30:34, 35. Odurzenie alkoholem nie usprawiedliwiało ich grzechu.

Wyrazu zar użyto także w Wyjścia 30:9, gdzie wspomniano o paleniu „niedozwolonego kadzidła” na ołtarzu w Miejscu Świętym (zob. przyp. w NW).

(hebr. dow; gr. árkos).

W Palestynie występował kiedyś niedźwiedź syryjski (Ursus arctos syriacus), którego wciąż można spotkać w pn. Syrii, pn.-zach. Iranie i pd. Turcji. Ma on zazwyczaj jasnobrązowe ubarwienie i waży ok. 140 kg. Pomimo pozornej niezdarności niedźwiedzie potrafią bardzo szybko się poruszać