Jeszcze inne ceremonialnie nieczyste stworzenie, którego Izraelici nie mogli spożywać, określono w Kapłańskiej 11:30 hebrajskim słowem chòmet. W niektórych nowszych przekładach oddano je jako „jaszczurka piaskowa” (NŚ). Prawdopodobnie chodzi o scynka.

(hebr. chòmet).

Nie wiadomo dokładnie, które z „rojących się stworzeń” zostało określone hebrajskim terminem chòmet (Kpł 11:30, 31). Grecka Septuaginta i łacińska Wulgata wskazują na jakiś rodzaj jaszczurki; w innych przekładach termin ten oddano bardzo różnie, np.: „ślimak” (Bg, Bp), „skolopendra” (BT, Bw), „jaszczurka zielona” (Kr), „jaszczurka piaskowa” (NŚ) i „jaszczurka” (Wk). Być może chodzi o scynka (zob. JASZCZURKA).

(prawdopodobnie: „śpiący; zasypiający”).

Wyrażenie „synowie Jaszena” pojawia się w spisie mocarzy Dawida (2Sm 23:32). Na równoległej liście z 1 Kronik 11:34 występuje Haszem Gizonita.

(prawdopodobnie: „lud powrócił”).

1. Jeden z wojowników, którzy dołączyli do Dawida w Ciklag; Korachita (1Kn 12:1, 6). Zapewne tożsamy z omówionym poniżej (poz. 2).

2. Dowódca trójki wojowników należących do najwybitniejszych mocarzy Dawida. Kiedyś za pomocą włóczni pokonał kilkuset wrogów; był też jednym z trzech, którzy przedarli się do obozu Filistynów, by naczerpać dla Dawida wody z cysterny betlejemskiej (1Kn 11:11, 15-19). Z czasem Jaszobeam został dowódcą oddziału 24 000 żołnierzy, pełniącego służbę w pierwszym miesiącu (1Kn 27:1, 2). Był synem Zabdiela Chachmonity. W 2 Samuela 23:8 występuje jako Joszeb-Baszszebet (zob. JOSZEB-BASZSZEBET).

(prawdopodobnie: „on powrócił”).

1. Trzeci z wymienionych synów Issachara, a zarazem założyciel rodziny Jaszubitów, jednej z gałęzi jego plemienia (Lb 26:23, 24; 1Kn 7:1). Jest również nazwany imieniem Job (Rdz 46:13).

2. Jeden z „synów Baniego”, którzy po powrocie z niewoli babilońskiej wzięli cudzoziemskie żony, ale je potem odprawili (Ezd 10:29, 44).

(„[od; należący do] Jaszuba”).

Potomkowie Jaszuba (Joba), syna Issachara, tworzący jeden z czterech głównych rodów plemienia Issachara (Rdz 46:13; Lb 26:23-25).

Określenie pojawiające się w rodowodach Judy, mogące być imieniem potomka Szeli. Jednakże zdaniem niektórych tłumaczy oznacza ono „powrócili do Lechem”, czyli „do Betlejem” (1Kn 4:21, 22, BT, Bp, Bw).

Opisowe określenie „króla Babilonu” (Iz 14:4, 12). Hebrajski termin oddany przez „jaśniejący” (NŚ, BT) pochodzi od rdzenia oznaczającego „świecić; jaśnieć” (Hi 29:3). Słowo „Lucyfer” (Wk, przyp. w Bp) bywa używane za łacińską Wulgatą.

„Jaśniejący” miał powiedzieć w swym sercu: „Wyniosę swój tron ponad gwiazdy Boże i zasiądę na górze spotkania” (Iz 14:13). Dowody biblijne poświadczają, iż ową „górą spotkania” była góra Syjon (zob. GÓRA SPOTKANIA). A ponieważ gwiazdy mogą symbolizować królów (Lb 24:17; Obj 22:16), „gwiazdy Boże” muszą tu oznaczać królów z linii rodowej Dawida, którzy sprawowali władzę z Syjonu. „Król Babilonu” (dynastia władców babilońskich) — przejawiając usposobienie Szatana, boga tego systemu rzeczy — dał wyraz ambitnemu pragnieniu wyniesienia swego tronu „ponad gwiazdy Boże”, gdyż dążył do podporządkowania sobie królów z dynastii Dawidowej, a w końcu położył kres ich panowaniu. Błyszczał w starożytnym świecie niczym jasne gwiazdy i dlatego mógł zostać nazwany „jaśniejącym”.

Lewita, jeden z odźwiernych strzegących domu Jehowy; czwarty syn Meszelemiasza, Korachity (1Kn 26:1, 2).

(od rdzenia oznaczającego: „nadmiar”).

Miasto kapłańskie w górzystym rejonie Judy (Joz 15:20, 48; 21:9, 10, 14; 1Kn 6:54, 57). Dawid po zwycięstwie nad amalekickimi najeźdźcami wysłał tam część łupów. Być może chciał się w ten sposób odwdzięczyć za gościnność i przyjaźń, jaką okazali mu mieszkańcy tego miasta, mimo że był ścigany przez króla Saula (1Sm 30:17-20, 26, 27, 31).

Jattir na ogół utożsamia się z Chirbat ʽAttir (Chorbat Jattir), leżącym ok. 21 km na pd. pd. zach. od Hebronu.

Czwarty na liście synów Jafeta. Synami Jawana byli: Elisza, Tarszisz, Kittim i Dodanim (lub Rodanim). Owi potomkowie Noego, narodzeni po potopie, zaliczeni zostali do mieszkańców „wysp narodów”, przy czym określenie to może się odnosić nie tylko do lądu otoczonego wodą, lecz także do wybrzeży (Rdz 10:2, 4, 5; 1Kn 1:5, 7). Dowody historyczne wskazują, że potomkowie Jawana i jego czterech synów osiedlili się na wyspach i wybrzeżach Morza Śródziemnego — od Cypru (Kittim) po zach. rejony tego morza (zob. DODANIM; ELISZA; KITTIM; TARSZISZ 1).

Jawan (hebr. Jawán) utożsamiany jest z protoplastą dawnych Jonów, nazywanych niekiedy „praplemieniem Greków” (C. F. Keil, Biblischer Commentar über das Alte Testament: Genesis und Exodus, Lipsk 1878, s. 133). Określenia Iáones używał Homer (żyjący przypuszczalnie w VIII w. p.n.e.), mówiąc o starożytnych Grekach, a od czasów Sargona II (VIII w. p.n.e.) w inskrypcjach asyryjskich pojawia się nazwa Jawanu.

Z czasem nazwy Jonia zaczęto używać wyłącznie w odniesieniu do Attyki (krainy wokół Aten) i do zach. wybrzeży Azji Mniejszej (należących później do prowincji Lidii oraz Karii) wraz z przyległymi wyspami Morza Egejskiego. Akwen oddzielający pd. Grecję od Włoch dalej nosi nazwę Morze Jońskie, którą uznaje się za bardzo starą, co stanowi potwierdzenie poglądu, iż ta forma określenia Jawan odnosiła się kiedyś nie tylko do niewielkiego regionu nazywanego później Jonią, lecz także do Grecji kontynentalnej.

Po Księdze Rodzaju pierwszym pisarzem biblijnym, który wspomniał o potomkach Jawana, był prorok Joel, żyjący ok. drugiej połowy IX w. p.n.e. Potępił on Tyryjczyków, Sydończyków i Filistynów, uprawiających handel niewolnikami, za sprzedawanie synów Judy i Jerozolimy „synom Greków” (dosł. „Jawanitom” lub „Jonom”) (Jl 3:4-6). W VIII w. p.n.e. Izajasz przepowiadał, że część Żydów, którzy przeżyją wylanie gniewu Bożego, wyruszy opowiadać o chwale Jehowy do wielu krajów, m.in. do „Jawanu” (Iz 66:19).

Pod koniec VII lub na początku VI w. p.n.e. wspomniano, że „Jawan, Tubal i Meszech [te dwie ostatnie krainy leżały najwyraźniej we wsch. lub pn. Azji Mniejszej]” wysyłały do bogatego ośrodka handlowego, jakim był Tyr, niewolników oraz wyroby z miedzi (Eze 27:13). W wersecie 19 tego samego proroctwa ponownie pojawia się Jawan, ale ponieważ inne wymienione miejsca znajdują się w Syrii, Palestynie i Arabii, niektórzy sądzą, że mamy tu do czynienia z błędem kopisty. Grecka Septuaginta oddaje w tym fragmencie Jawan przez „wino”; toteż zamiast „i Jawan z Uzalu” czytamy: „i winem. Z Aselu [Uzalu]” (LXX, Thomson). W Revised Standard Version napisano: „i winem z Uzalu”. Inni jednak sugerują, że Jawan może się tu odnosić do greckiej kolonii w Arabii lub że było to plemię bądź miasto arabskie.

W Księdze Daniela „Jawan” często jest tłumaczony na „Grecja”, co jest oczywiste w świetle faktów historycznych stanowiących spełnienie spisanych w niej proroctw (Dn 8:21; 10:20; 11:2). Podobnie uczyniono w proroctwie Zachariasza (520-518 p.n.e.), zapowiadającym zwycięską wyprawę wojenną ‛synów Syjonu’ przeciw Jawanowi (Grecji) (Za 9:13).

(„oby [Bóg] pomógł”).

Amoryckie miasto z miejscowościami zależnymi, położone na wsch. od Jordanu. Za czasów Mojżesza Jazer i jego okolice zdobyli Izraelici (Lb 21:25, 32). Początkowo dostał się potomkom Gada, którzy go obwarowali, później przeszedł w ręce Lewitów (Lb 32:1, 3-5, 34, 35; Joz 13:24, 25; 21:34, 38, 39; 1Kn 6:77, 81). Jazer wymieniono wśród miejscowości, do których dotarł Joab z dowódcami wojsk, gdy na rozkaz Dawida — wydany bez upoważnienia Bożego — przeprowadzano spis ludności (2Sm 24:4, 5). Pod koniec rządów Dawida pewni mocarze spośród Hebronitów zamieszkujących Jazer otrzymali funkcje administracyjne dotyczące całego terytorium Izraela po wsch. stronie Jordanu (1Kn 26:31, 32).

W VIII w. p.n.e. Jazer znajdował się w rękach Moabitów. Tamtejsze ziemie przypuszczalnie słynęły wtedy, jeśli nawet nie wcześniej, z uprawy winorośli. W myśl przepowiedni zarówno Jazer, jak i inne miasta moabskie czekała klęska (Iz 16:8-10; Jer 48:32, 33).

Jeżeli chodzi o położenie starożytnego Jazeru, sugerowano już różne możliwości, ale dotąd nie udało się go precyzyjnie zlokalizować.

Hagryta; zwierzchnik czuwający nad trzodami króla Dawida (1Kn 27:31).

(prawdopodobnie od rdzenia oznaczającego: „uzdrowić”).

Chrześcijanin z Tesaloniki, który ‛przyjął gościnnie Pawła i Sylasa’, przebywających po raz pierwszy w Macedonii. Żydzi, ‛uniesieni zazdrością’, gromadnie przyszli do jego domu, by wywlec stamtąd Pawła i Sylasa, ale ponieważ ich nie znaleźli, zabrali Jazona i oskarżyli go o działalność wywrotową przeciw Cezarowi. Jazon i inni bracia zostali zwolnieni dopiero po złożeniu „wystarczającego zabezpieczenia” — być może po zapłaceniu jakiejś kaucji (Dz 17:5-10).

W czasie następnej podróży do Macedonii i Grecji Paweł napisał z Koryntu list do Rzymian, w którym przesłał pozdrowienia również od Jazona (Rz 16:21). Jeśli był to Jazon z Tesaloniki, najwyraźniej znajdował się wtedy w Koryncie — niewykluczone, że dotarł tam razem z Pawłem.