o własnych grzechach, jak i o grzechach i błędach swego ludu, w czym naśladują go inni hebrajscy pisarze (Wj 14:11, 12; 32:1-6; Lb 14:1-9; 20:9-12; 27:12-14; Pwt 4:21). Nie kamuflowano nawet grzechów wybitnych postaci, takich jak Dawid i Salomon (2Sm 11:2-27; 1Kl 11:1-13). Jonasz opowiedział o swoim nieposłuszeństwie (Jon 1:1-3; 4:1). Taką samą prostolinijną szczerość przejawiali inni prorocy. Szacunek dla prawdy, widoczny w Pismach Hebrajskich, cechuje też relacje pisarzy Chrześcijańskich Pism Greckich. Paweł mówi o swym dawnym grzesznym postępowaniu, poza tym dowiadujemy się, że Marek nie wytrwał w służbie misjonarskiej i jakie błędy popełnił apostoł Piotr (Dz 15:37-39; 22:19, 20; Gal 2:11-14). Tego rodzaju szczere, otwarte sprawozdania budzą zaufanie do uczciwości i prawdomówności Biblii.

Rzetelność. Fakty poświadczają, że Biblia jest księgą rzetelną. Opisuje wydarzenia ściśle osadzone w realiach historycznych. Podaje bezpośrednie, miarodajne pouczenia w niezwykle prosty sposób. Prostolinijność, żarliwość i wierność jej pisarzy, ich gorliwe oddanie prawdzie i usilne starania o dokładność w szczegółach — wszystkiego tego należałoby się spodziewać po Bożym Słowie prawdy (Jn 17:17).

Proroctwa. Przepowiednie zawarte w Biblii same w sobie dowodzą, że jest ona natchnionym Słowem Jehowy. Spisano w niej mnóstwo dalekosiężnych proroctw, które się spełniły. Część z nich przedstawiono w tabeli zamieszczonej na ss. 343-346 książki „Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne”.

Jak przetrwała. Nie wiadomo dziś o żadnym zachowanym pierwopisie jakiejkolwiek księgi Pisma Świętego. Jehowa jednak dopilnował, by starzejące się oryginały zastępowano odpisami. Prócz tego w miarę jak od czasu niewoli babilońskiej przybywało społeczności żydowskich poza Palestyną, rosło też zapotrzebowanie na dalsze kopie Pism. Zaspokajali je zawodowi przepisywacze, którzy sporządzali odpisy z nadzwyczajną skrupulatnością. Do grona tego należał także Ezdrasz, „biegły przepisywacz w dziedzinie Prawa Mojżeszowego, które dał Jehowa, Bóg Izraela” (Ezd 7:6).

Przez setki lat sporządzano odręczne kopie Biblii, która z czasem powiększyła się o Chrześcijańskie Pisma Greckie. Pojawiały się też przekłady świętych Pism. Pismom Hebrajskim przysługuje zaszczytne miano pierwszego ważnego dzieła przetłumaczonego na inny język. Do dnia dzisiejszego zachowały się tysiące rękopisów biblijnych, zawierających tekst oryginalny lub jego tłumaczenie (zob. PRZEKŁADY BIBLII; RĘKOPISY BIBLIJNE).

Pierwsza drukowana Biblia wyszła spod prasy Jana Gutenberga w r. 1456. Obecnie łączny nakład całej Biblii bądź jej fragmentów przekroczył już cztery miliardy egzemplarzy w przeszło 2000 języków. Przez ten czas atakowano ją z najrozmaitszych stron. Miała chyba więcej wrogów niż jakakolwiek inna książka. Papieże i duchowni zbierający się na soborach zakazywali wiernym ją czytać, i to pod groźbą ekskomuniki. Tysiące miłujących ją ludzi straciło życie, a mnóstwo jej egzemplarzy wydano na pastwę płomieni. Jedną z ofiar w tej walce Biblii o przetrwanie był tłumacz William Tyndale, który w dyskusji z pewnym duchownym oświadczył: „Jeżeli Bóg pozwoli mi jeszcze trochę pożyć, postaram się, by za parę lat parobek za pługiem znał Pismo Święte lepiej od ciebie” (J. Foxe, Actes and Monuments, Londyn 1563, s. 514).

Wszelka chwała i wszelkie dziękczynienie za to, że mimo tak zaciekłego sprzeciwu Biblia jednak przetrwała, należy się Jehowie, który chronił swe Słowo. Okoliczność ta nadaje jeszcze głębszy sens słowom proroka Izajasza, przytoczonym przez apostoła Piotra: „Wszelkie ciało jest jak trawa, a wszelka jego chwała jest jak kwiecie trawy; trawa usycha i kwiat opada, lecz wypowiedź Jehowy trwa na wieki” (1Pt 1:24, 25; Iz 40:6-8). Również w naszych czasach naprawdę warto ‛zwracać na nie uwagę jak na lampę świecącą w ciemnym miejscu’ (2Pt 1:19; Ps 119:105). Kto ma „upodobanie w prawie Jehowy i jego prawo czyta półgłosem dniem i nocą”, a to, czego się dowiaduje, wprowadza w czyn, temu dobrze się wiedzie i jest szczęśliwy (Ps 1:1, 2; Joz 1:8). Zawarte w Biblii prawa, przypomnienia, rozkazy i sądownicze rozstrzygnięcia Jehowy są mu ‛słodsze niż miód’, a zaczerpnięta z nich mądrość ‛bardziej pożądana niż złoto — niż wiele oczyszczonego złota’, gdyż oznacza dla niego życie (Ps 19:7-10; Prz 3:13, 16-18; zob. KANON).

Beniaminita; ojciec lub przodek nicponia imieniem Szeba, który zbuntował się przeciwko Dawidowi. Do buntu Szeby przyłączyli się Bichryci (Berymczycy, Bg) (2Sm 20:1-22).

Najwyraźniej potomkowie Beniaminity Bichriego lub członkowie jego rodziny. Poparli „Szebę, syna Bichriego”, który wszczął bunt przeciwko Dawidowi (2Sm 20:1, 2, 14, 15).

Zazwyczaj sznur lub rzemień przytwierdzony do trzonka. Od czasów starożytnych narzędziem tym posługiwano się do bicia ludzi (2Kn 10:11, 14), jak również do popędzania zwierząt i kierowania nimi (Prz 26:3; Nah 3:2).

Król Rechoboam chełpił się, że podczas gdy jego ojciec, Salomon, karał Izraelitów „biczami”, on będzie ich smagał „batogami”. Mówił to w sensie przenośnym, ale być może miał przy tym na myśli batogi z rzemieniami, do których przymocowano jakieś ostre przedmioty, gdyż hebrajskie słowo przetłumaczone na „batogi” (ʽakrabbím) dosłownie znaczy „skorpiony” (1Kl 12:11, 14, przyp. w NW; 2Kn 10:11, 14).

Elifaz Temanita wspomniał o „biczu języka” (Hi 4:1; 5:21). Zapewne miał na myśli posługiwanie się językiem w sposób, który wywołuje szkody, np. szerzenie oszczerstw lub rzucanie obelg (por. Prz 12:18; Jak 3:5-10).

Podczas Paschy w 30 r. n.e. Jezus „uczyniwszy (...) bicz z powrozów, wypędził ich wszystkich ze świątyni, a także owce i bydło”. Jezus użył tego bicza tylko na zwierzęta, a nie na ludzi, o czym świadczy okoliczność, że sprzedawców gołębi wypędził słownie, a nie biczem. Ponadto wypędzając biczem bydło, uniemożliwił tym handlarzom prowadzenie interesów, oni zaś zapewne musieli pójść za swymi zwierzętami, by je połapać (Jn 2:13-17).

Zobacz CHŁOSTA.

(prawdopodobnie: „syn Dekera”).

Przyboczny Jehu. „Zgodnie ze słowem Jehowy” rzucił ciało izraelskiego króla Jehorama na pole Nabota (2Kl 9:25, 26).

Ktoś, kto nie posiada dóbr materialnych ani niezbędnych środków do życia; także ktoś godny pożałowania ze względu na braki duchowe.

Problem ubóstwa istnieje od najdawniejszych czasów. W ciągu wieków ludzi biednych na ogół było więcej niż bogatych. Jezus z docenianiem wypowiedział się kiedyś o pewnym przejawie szczodrości, po czym przyznał, że wśród niedoskonałych ludzi ubóstwo jest nieuniknione. Do swych uczniów rzekł: „Biednych bowiem zawsze macie u siebie i kiedy tylko chcecie, zawsze możecie im wyświadczać dobro, ale mnie nie zawsze macie” (Mk 14:7). Biblia przedstawia zrównoważony pogląd na tę sprawę: wyraża współczucie dla uciśnionych, ale potępia tych, którzy z powodu lenistwa niejako ‛zjadają własne ciała’ (Kzn 4:1, 5; Prz 6:6-11). Poza tym podkreśla przewagę pomyślności duchowej nad materialną (1Tm 6:17-19). Apostoł Paweł oznajmił: „Nic nie przynieśliśmy na świat, nic też nie możemy wynieść. Mając więc wyżywienie i odzież oraz schronienie, będziemy z tego zadowoleni” (1Tm 6:7, 8). Jednakże Pismo Święte nie uczy, że ubóstwo samo w sobie jest cnotą; ostrzega też przed pokusą do kradzieży, do której prowadzi skrajna nędza (Prz 6:30, 31; 30:8, 9; por. Ef 4:28).

Biedni w Izraelu. Jehowa nie chciał, by ktokolwiek wśród Izraelitów cierpiał ubóstwo. Dał im na własność ziemię (Lb 34:2-12). Z wyjątkiem Lewitów, którzy za swą służbę w przybytku dostawali dziesiątą część wszystkich plonów, każda rodzina w Izraelu otrzymała dziedziczną posiadłość, dzięki czemu miała środki na utrzymanie (Lb 18:20, 21). Prawa własności były dobrze zabezpieczone. Przepisy dotyczące dziedziczenia gwarantowały, że dana posiadłość pozostanie w rodzinie lub w plemieniu, do którego należała (Lb 27:7-11; 36:6-9; Pwt 21:15-17; zob. DZIEDZICTWO). Ponadto ziemi nie wolno było sprzedać na zawsze (Kpł 25:23). W roku jubileuszowym wszelkie sprzedane posiadłości dziedziczne wracały do swych prawowitych właścicieli (Kpł 25:13). A zatem nawet jeśli ktoś roztrwonił majątek, jego potomstwo nie traciło swego dziedzictwa bezpowrotnie.

Gdyby Izraelici wiernie trzymali się prawa Bożego, w dużym stopniu zapobiegałoby to ubóstwu (Pwt 15:4, 5). Niestety, wskutek nieposłuszeństwa pozbawiali się błogosławieństwa Jehowy i ubożeli w wyniku takich nieszczęść, jak najazdy wrogów czy dotkliwe susze (Pwt 28:22-25; por. Sdz 6:1-6; 1Kl 17:1; 18:17, 18; Jak 5:17, 18). Poszczególne osoby sprowadzały nędzę na siebie i swoje rodziny przez lenistwo (Prz 6:10, 11; 10:4; 19:15; 20:13; 24:30-34), pijaństwo, obżarstwo (Prz 23:21) lub pogoń za przyjemnościami (Prz 21:17). Czasami do ubóstwa doprowadzały nieprzewidziane okoliczności. Gdy w rodzinie umarł ojciec, zostawiał osieroconą żonę i dzieci. Wypadek lub choroba mogły uniemożliwić komuś wykonywanie pracy okresowo lub na stałe. Dlatego Jehowa oznajmił Izraelitom: „Ubogiego (...) nigdy nie zabraknie w tej ziemi” (Pwt 15:11).

Jednakże Prawo Mojżeszowe zapewniało ubogim konkretną pomoc. W okresie żniw mogli zbierać to, co pozostało na polach, w sadach i winnicach, więc nie musieli żebrać ani uciekać się do kradzieży (Kpł 19:9, 10; 23:22; Pwt 24:19-21). Inni Izraelici mieli być wobec nich szczodrzy i pożyczać im pieniądze, nie żądając odsetek (Wj 22:25; Kpł 25:35-37; Pwt 15:7-10; zob. DŁUG, DŁUŻNIK). W celu zdobycia środków finansowych osoba będąca w potrzebie mogła na jakiś czas sprzedać swą ziemię lub nawet zaprzedać siebie w niewolę (Kpł 25:25-28, 39-54). Żeby nie nakładać na ubogich zbyt ciężkiego brzemienia, Prawo pozwalało im składać mniej kosztowne ofiary (Kpł 12:8; 14:21, 22; 27:8).