słodkiego wina”. Ale Piotr wyjaśnił: „Ci ludzie wcale nie są pijani, jak przypuszczacie, jest bowiem trzecia godzina dnia” — czyli mniej więcej 9 rano, licząc od wschodu słońca ok. godziny 6 (Dz 2:1-4, 13-15). Obecni na święcie Pięćdziesiątnicy mogli przeczytać w zwoju z proroctwem Izajasza: „Biada tym, którzy wstają wczesnym rankiem, aby szukać odurzającego napoju” (Iz 5:11). Tak wcześnie na ogół nie wyprawiano uczt i raczej trudno podejrzewać, by o tej porze aż ok. 120 osób było pijanych. Również Paweł nadmienił, że „ci, którzy się upijają, zazwyczaj są pijani w nocy” (1Ts 5:7).

Symboliczne pijaństwo. Przywódcy dziesięcioplemiennego królestwa, w którym dominowało plemię Efraima, byli pijani „winem” w sensie duchowym. Wręcz z pijackim uporem dążyli do niezależności, zawierając sojusze z wrogami Judy, której władcy zasiadali przecież na „tronie Jehowy” (1Kn 29:23). Niewątpliwie ludzie ci brali też udział w literalnych pijatykach. Byli związani z Jehową Bogiem przymierzem, lecz niczym butni pijacy bezczelnie je deptali i w ten sposób Go znieważali (Iz 28:1-4).

Również kapłani i przywódcy Judy stali się duchowymi pijakami. Jako przewodnicy religijni głosili tradycje ludzkie; o świętym narodzie Bożym opowiadali fałszywe rzeczy, które rzekomo widzieli. Zamiast szukać pomocy u Boga, zwracali się ku Asyrii (2Kl 16:5-9; Iz 29:1, 9-14). Zgodnie z proroczą zapowiedzią duchowo pijany Izrael został w r. 740 p.n.e. pokonany przez Asyrię. Później, w r. 607 p.n.e., mieszkańcy odstępczej Judy musieli wypić kielich gniewu Jehowy, a potem — niejako zataczając się — pójść do niewoli w Babilonie (Iz 51:17-23). Ponieważ jednak Babilon (którego władcę symbolizuje „król Szeszaku”) traktował lud Boży okrutnie, 68 lat później sam musiał wypić ten kielich (Jer 25:15-29).

Symboliczny „Babilon Wielki” ukazano w Biblii jako pijaną nierządnicę, trzymającą w ręku „złoty kielich pełen obrzydliwości i nieczystości swej rozpusty”. Mieszkańcy ziemi zostali upici „winem jej rozpusty”, a ona sama jest „pijana krwią świętych i krwią świadków Jezusa”. Za swą rozwiązłość poniesie karę wiecznej zagłady (Obj 14:8; 17:1-6, 16; 18:8; zob. BABILON WIELKI).

(hebr. ʽalukáh).

Żywiące się krwią stworzenie o spłaszczonym, pierścieniowatym ciele, szerszym w części tylnej i zwężonym na końcach. Pijawki osiągają długość od 1 do przeszło 10 cm. Na obu końcach ciała mają przyssawki, przy czym przednia wyposażona jest w szczęki.

Pijawki licznie występują w wielu strumieniach i rzekach Bliskiego Wschodu. Młoda pijawka nilowa (Limnatis nilotica), połknięta z wodą, przyczepia się do jamy nosowej, krtani lub nagłośni gospodarza. Szybko rośnie i ciężko ją usunąć. Utrudnia oddychanie i powoduje utratę krwi, co może doprowadzić do śmierci ofiary.

W Biblii jedyna wzmianka o pijawkach pojawia się w Przysłów 30:15, gdzie nawiązano do nienasyconej chciwości i powiedziano, że „pijawki mają dwie córki, które wołają: ‚Daj! Daj!’”. W komentarzu biblijnym pod red. F. C. Cooka zasugerowano, że ‛córką pijawki’ jest jej chciwość, a liczba mnoga podkreśla nasilenie tej cechy. Zdaniem innych „dwie córki” odnoszą się do dwóch krawędzi przyssawki. Pijawka potrafi wessać trzy razy więcej krwi, niż sama waży, a obecna w jej ślinie substancja zapobiega krzepnięciu krwi wypływającej z ciała ofiary.

Dowódca wojska króla filistyńskiego Abimelecha. Pikol towarzyszył Abimelechowi podczas zawierania przymierzy zarówno z Abrahamem, jak i Izaakiem (Rdz 21:22, 32; 26:26, 31). Ponieważ oba te wydarzenia dzieliło ponad 75 lat, określenie „Pikol” może być tytułem lub nazwą stanowiska, a nie imieniem własnym człowieka, który by tak długo sprawował tę funkcję. Z tych samych powodów tytułem może być również imię jego króla.

(„kamień młyński”).

Naczelnik izraelski, który potwierdził „wiarogodną umowę” sporządzoną w okresie po niewoli babilońskiej; mógł to też zrobić przedstawiciel rodu nazwanego od tego imienia (Neh 9:38; 10:1, 14, 24).

Szósty z wymienionych ośmiu synów, których bratu Abrahama, Nachorowi, urodziła jego żona Milka (Rdz 11:29; 22:21-23).

(skrócona forma imienia Pelatiasz: „ocalił Jehowa”).

Kapłan będący głową domu patriarchalnego Moadiasza w okresie po niewoli babilońskiej — za dni Jojakima, następcy Jeszui (Neh 12:12, 17).

Narzędzie do przecinania składające się z zębatego brzeszczotu oraz jednego lub dwóch uchwytów. Starożytne piły nie cięły w obu kierunkach; niektóre przecinały, gdy je ciągnięto do siebie, a inne, gdy je od siebie odpychano. W Egipcie piły na ogół wykonywano z brązu, a ich zęby były pochylone w stronę uchwytu. Taka piła przerzynała, gdy ciągnęło się ją do siebie. Brzeszczot był osadzony w rękojeści lub przywiązany do niej rzemieniami. Asyryjczycy wykonywali piły z żelaznym brzeszczotem i dwoma uchwytami. Hebrajscy cieśle używali pił do przecinania drewna, a murarze — do cięcia kamieni (1Kl 7:9; Iz 10:15).

Do pracy przy cięciu kamieni Dawid skierował Ammonitów, których wziął do niewoli (2Sm 12:29-31). Posługiwali się „siekierami” lub jak podaje tekst masorecki 1 Kronik 20:3, „piłami kamieniarskimi”. Wydaje się, że do cięcia kamieni czasami stosowano piły z brzeszczotem z brązu i kamiennymi zębami. Niekiedy też miedziane lub brązowe brzeszczoty pił pokrywano materiałem ściernym, np. szmerglem, by ułatwić przecinanie kamieni.

Prześladowania wiernych przedchrześcijańskich świadków na rzecz Jehowy przybierały nieraz tak surowe formy, że niektórzy z nich byli „przerzynani piłą” (Heb 11:37, 38). Według tradycji niegodziwy król Manasses kazał w ten niezwykle okrutny sposób stracić Izajasza, chociaż Pismo Święte nic o tym nie wspomina.

Rzymski namiestnik Judei w okresie ziemskiej służby Jezusa (Łk 3:1). Kiedy Archelaus, syn Heroda Wielkiego, został pozbawiony władzy nad Judeą, cesarz ustanowił nad nią namiestnika. Najprawdopodobniej piątym z kolei zarządcą tej prowincji był Piłat. Wyznaczony na to stanowisko przez Tyberiusza w 26 r. n.e., piastował je przez 10 lat.

O życiu Poncjusza Piłata wiadomo niewiele. Źródła historyczne opisują tylko okres, gdy był namiestnikiem Judei. W r. 1961 znaleziono jedyną znaną inskrypcję zawierającą jego imię. Wymieniono na niej także Tiberieum — budynek, który wzniósł ku czci Tyberiusza.

Jako przedstawiciel cesarza, namiestnik sprawował w prowincji pełną władzę, łącznie z prawem karania śmiercią. To on musiał zatwierdzić wyroki śmierci Sanhedrynu, jeśli jak twierdzą niektórzy, ten trybunał żydowski mógł je wydawać (por. Mt 26:65, 66; Jn 18:31). Jego oficjalną siedzibą była Cezarea (por. Dz 23:23, 24), gdzie stacjonowała zasadnicza część oddziałów rzymskich. Mniejszy garnizon kwaterował w Jerozolimie, był jednak wzmacniany na czas świąt (takich jak Pascha), gdy zazwyczaj przybywał tam namiestnik. Żona Piłata mieszkała razem z nim w Judei (Mt 27:19), co stało się możliwe dzięki dokonanej wcześniej zmianie polityki władz rzymskich w sprawie namiestników niebezpiecznych prowincji.

Piłat sprawował swój urząd w dość burzliwym okresie. Według żydowskiego historyka Józefa Flawiusza już na samym początku naraził się swym żydowskim poddanym. Nakazał żołnierzom rzymskim wnieść nocą do Jerozolimy sztandary ozdobione wizerunkami cesarza. Wywołało to ogromne oburzenie i Żydzi gromadnie udali się do Cezarei, żeby zaprotestować przeciwko obecności sztandarów i prosić o ich usunięcie. Po pięciu dniach pertraktacji Piłat spróbował ich zastraszyć i zagroził, że rozkaże żołnierzom ich wytracić, lecz gdy zdecydowanie odrzucili jego warunki, w końcu ustąpił (Dawne dzieje Izraela, XVIII, III, 1).

Podobny kontrowersyjny krok Piłata opisał w I w. n.e. Filon, pisarz żydowski z egipskiej Aleksandrii. Tym razem chodziło o złote tarcze z wypisanymi imionami Tyberiusza i Piłata, które ten ostatni umieścił w swej jerozolimskiej kwaterze. Żydzi wystosowali petycję do rzymskiego cesarza, który polecił Piłatowi przenieść tarcze do Cezarei (Legatio ad Caium, XXXVIII, 299-305).

Józef Flawiusz opisuje jeszcze jedne zamieszki. Piłat wykorzystał pieniądze ze skarbca świątyni jerozolimskiej na budowę wodociągu, którym by sprowadzano wodę do Jerozolimy z odległości ok. 40 km. Kiedy zawitał do miasta, liczne tłumy protestowały przeciwko tej decyzji. Namiestnik nakazał przebranym żołnierzom wmieszać się w tłum i na umówiony znak zaatakować, wskutek czego wielu Żydów odniosło rany, a niektórzy zginęli (Dawne dzieje Izraela, XVIII, III, 2; Wojna żydowska, II, IX, 4 [175-177]). Wszystko wskazuje na to, że przedsięwzięcie doprowadzono do końca. Być może właśnie podczas tego konfliktu Piłat ‛zmieszał krew Galilejczyków z ich ofiarami’, jak napisano w Łukasza 13:1. Ze słów tych zdaje się wynikać, że owych Galilejczyków wybito na terenie świątyni. Nie da się ustalić, czy chodzi o incydent opisany przez Flawiusza, czy o inne wydarzenie. Ponieważ jednak Galilejczycy byli poddanymi Heroda Antypasa, władcy okręgu Galilei, to krwawe starcie mogło być jedną z przyczyn wrogości, z jaką odnosił się on do Piłata aż do przesłuchania Jezusa (Łk 23:6-12).

Przesłuchanie Jezusa. O świcie 14 Nisan 33 r. przywódcy żydowscy przyprowadzili Jezusa przed Piłata. Ponieważ nie chcieli przestąpić progu domu pogańskiego władcy, Piłat wyszedł do nich i zapytał, o co oskarżają Jezusa. Odpowiedzieli, że podburza lud do buntu, zachęca do niepłacenia podatków i podaje się za króla, czyli stawia na równi z Cezarem. Na propozycję, żeby go wzięli i sami osądzili, odrzekli, iż nie wolno im wykonać wyroku śmierci. Piłat zabrał więc Jezusa do pałacu i przesłuchał go pod kątem stawianych mu zarzutów (ILUSTRACJA, t. 2, s. 741). Powróciwszy do