także pozwolono dowodzić tego swoją postawą (Prz 27:11). O rezultatach niezłomnej lojalności Chrystusa, obejmującej ofiarną śmierć, apostoł Paweł napisał: „Przez jeden akt usprawiedliwienia dochodzi w wypadku ludzi wszelkiego pokroju do uznania ich za prawych, ku życiu” (Rz 5:18). Chrystus został uczyniony Głową „ciała”, czyli zboru (Kol 1:18), którego członkowie tak jak on zachowują lojalność aż do śmierci. A Chrystus cieszy się, że będą mogli być jego współdziedzicami, sprawującymi z nim władzę w Królestwie (Łk 22:28-30; Rz 6:3-5; 8:17; Obj 20:4, 6). Wierni słudzy Boga z czasów starożytnych, oczekując spełnienia Jego obietnic, pozostali wobec Niego lojalni, chociaż byli niedoskonali (Heb 11:13-16). Podobnie uczyni wielu innych, którzy ostatecznie zegną kolana w dowód szczerego uznania prawości Boga i prawowitości Jego zwierzchnictwa. Słusznie więc psalmista proroczo śpiewał: „Wszystko, co oddycha, niechaj wysławia Jah. Wysławiajcie Jah!” (Ps 150:6).

Dusze żyjące, które nie są ludźmi (por. Lb 31:28). Hebrajskie słowo behemáh odnosi się do większych czworonogów, na ogół do zwierząt domowych, choć czasem też do dzikich. Tłumaczone jest na „zwierzęta domowe”, „zwierzęta czworonożne”, „dobytek” lub „bydło” (Rdz 1:26; 9:10; 34:23; Ps 107:38). Wyraz rémes, oddawany jako „poruszające się zwierzęta” lub „stworzenia pełzające”, pochodzi od rdzenia ramás, który znaczy „ruszać się; pełzać” (Rdz 1:28, przyp. w NW; por. BT, wyd. III; 6:20; Eze 8:10). Natomiast wyraz chajjáh, dosłownie „żywe stworzenie”, jest używany w odniesieniu do „dzikich zwierząt” (Rdz 1:28; 3:14; Iz 56:9). Greckim odpowiednikiem tych określeń jest wyraz zòion („żywe stworzenie”), tłumaczony też na ‛zwierzę’ (Obj 4:7; 2Pt 2:12).

Biblia informuje, że Jehowa Bóg stworzył zwierzęta ‛według ich rodzajów’, czyli najwyraźniej stworzył pierwszych przedstawicieli każdej istniejącej dziś rodziny (Rdz 1:25). Niniejsze hasło dotyczy głównie zwierząt lądowych.

Bóg powierzył doskonałemu człowiekowi panowanie nad różnymi stworzeniami na ziemi, słusznie więc zlecił Adamowi nadanie im nazw (Rdz 1:26; 2:19, 20). Podporządkowanie zwierząt człowiekowi nałożyło na niego obowiązek opiekowania się nimi, za co miał być zawsze odpowiedzialny przed Bogiem (Łk 12:48).

Zwierzęta z natury odczuwają strach przed człowiekiem, który ma nad nimi władzę (Rdz 9:2, 3). Według przyrodników dzikie zwierzęta, takie jak lampart czy kobra królewska, na ogół uciekają przed ludźmi i atakują ich wtedy, gdy są zaskoczone, sprowokowane, osaczone lub ranne. Niektórzy twierdzą, iż tygrys staje się ludojadem tylko wówczas, gdy zmuszają go do tego okoliczności, np. gdy nie może złowić zwierzyny wskutek starości lub jakiejś rany albo dlatego, że została ona wytrzebiona przez człowieka.

Zwierzęta zabijano już przed potopem, żeby pozyskać z nich skóry na ubranie albo żeby złożyć je na ofiarę (Rdz 3:21; 4:4). Dopiero jednak po potopie Jehowa zezwolił Noemu i jego rodzinie spożywać mięso zwierząt, pod warunkiem że najpierw je wykrwawią (Rdz 9:3, 4). Chociaż więc człowiek mógł zabijać zwierzęta na pokarm, nie wolno mu było tego robić dla przyjemności ani w celu popisania się zręcznością, co niewątpliwie czynił Nimrod, który przeciwstawiał się Bogu (Rdz 10:9).

Zdaniem krytyków obecność zwierząt na odosobnionych lądach i wyspach, takich jak Australia czy Nowa Zelandia, świadczy o tym, że nie wszystkie zwierzęta lądowe przebywające poza arką zginęły w potopie. Ale z odkryć oceanografów wynika, że niegdyś istniały pomosty lądowe łączące oddalone dziś od siebie lądy i wyspy. Na przykład Grzbiet Śródatlantycki prawdopodobnie wystawał kiedyś ponad powierzchnię oceanu. Być może było więcej takich grzbietów i zanim znikły pod powierzchnią wody, mogły nimi wędrować zwierzęta. Inne badania oceanograficzne wskazują, że na pd. Pacyfiku istniał kiedyś ogromny kontynent obejmujący Australię i wiele wysp. Jeśli tak było, to zwierzęta nie miałyby kłopotów z dotarciem na te tereny.

Zwierzęta czyste i nieczyste. Rozróżnienie to pojawiło się, gdy Bóg polecił Noemu wprowadzić do arki po siedem sztuk zwierząt czystych i po dwie sztuki zwierząt nieczystych (Rdz 7:2, 3, 8, 9). Ponieważ wtedy nie wolno jeszcze było jeść mięsa, podział ten prawdopodobnie był oparty na tym, które zwierzęta nadawały się na ofiarę dla Jehowy. Dlatego po wyjściu z arki Noe wiedział, które z nich są czyste i mogą zostać ofiarowane na ołtarzu (Rdz 8:20). Noego i jego rodziny nie obowiązywały wtedy żadne ograniczenia co do rodzaju spożywanego mięsa; wskazują na to słowa Jehowy: „Wszelkie poruszające się zwierzę, które żyje, może służyć wam za pokarm” (Rdz 9:3).

A zatem prawo Boże dane Izraelitom wprowadzało nowy podział, gdyż uznawało pewne zwierzęta za czyste i nadające się na pokarm, a inne