głodu, a ci, którzy utrzymywali z nim zażyłe stosunki, będą płakać i pogrążą się w żałobie (Obj 18:2, 7-11, 17-19). Natomiast dzięki Nowej Jerozolimie na ziemi zapanują zupełnie inne warunki, a łzy, śmierć, żałość, krzyk i ból znikną raz na zawsze (Obj 21:2-4).

Samolubny, chciwy człowiek, który przebiera miarę w jedzeniu. Obżarstwo jest całkowicie sprzeczne z zasadami podanymi w Piśmie Świętym.

Według Prawa Mojżeszowego rodzice krnąbrnego syna, który był niepoprawnym żarłokiem i pijakiem, mieli go przyprowadzić do starszych miasta, żeby został ukamienowany (Pwt 21:18-21). Księga Przysłów ostrzega przed żarłokami i potępia nawet przebywanie w ich towarzystwie: „Nie bywaj wśród upijających się winem, wśród obżerających się mięsem. Bo pijak i żarłok popadną w ubóstwo, a ospałość odzieje człowieka w same łachmany”. „Kto przestaje z żarłokami, upokarza swego ojca” (Prz 23:20, 21; 28:7). Hebrajskim słowem przetłumaczonym tu na „żarłok” i „obżerający się” jest zolél. Jego podstawowe znaczenie to prawdopodobnie „być rozrzutnym”, czyli używać jakichś dóbr ponad miarę i bez potrzeby (por. Pwt 21:20, przyp. w NW).

Przeciwnicy Jezusa Chrystusa, chcąc go skompromitować, rzucili na niego m.in. takie oszczerstwo: „Oto człowiek żarłoczny i oddający się piciu wina”. Jezus obronił się, mówiąc po prostu: „Mądrość potwierdza swą prawość swoimi dziełami” lub „przez wszystkie swe dzieci” (Mt 11:19; Łk 7:34, 35). Innymi słowy, Jezus zachęcił ludzi, by przyjrzeli się jego zachowaniu i prawym uczynkom, a przekonają się, że ten zarzut był zupełnie bezpodstawny.

Nie ulega wątpliwości, iż obżarstwo nie przystoi chrześcijanom, toteż apostoł Paweł nie chciał, by przeniknęło do zboru. Gdy więc zostawiał na Krecie Tytusa, który miał troszczyć się o tamtejszy nowo powstały zbór, przypomniał mu, że jeden z proroków kreteńskich (prawdopodobnie Epimenides, poeta żyjący w VI w. p.n.e.) powiedział kiedyś: „Kreteńczycy to zawsze kłamcy, bestie wyrządzające krzywdę, żarłoki [dosł. „brzuchy”] bezczynne”. Dlatego nadzorcami, których Tytus miał mianować, powinni być mężczyźni wolni od tego rodzaju wad — tacy, którzy się nie upijają, nie są chciwi i przejawiają panowanie nad sobą (Tyt 1:5-12).

Chociaż objadanie się nie zostało wymienione wśród „uczynków ciała”, często towarzyszy pijatykom i hulankom i z pewnością należy do wspomnianych „tym podobnych rzeczy”, a „ci, którzy się czegoś takiego dopuszczają, nie odziedziczą królestwa Bożego” (Gal 5:19, 21). Umiar w jedzeniu, podobnie jak we wszelkich innych dziedzinach, jest chrześcijańską cnotą (1Tm 3:2, 11).

Proste urządzenie składające się zazwyczaj z dwóch okrągłych kamieni (ułożonych jeden na drugim), pomiędzy które wsypywano wymłócone ziarno, by je zemleć na mąkę. Ziarno można było utłuc w moździerzu, rozetrzeć kamieniem o kamienną płytę lub zemleć w żarnach. W domach starożytnej Palestyny najczęściej korzystano właśnie z tej ostatniej metody. Żaren używano od dawien dawna, bo już żona patriarchy Abrahama, Sara, robiła okrągłe placki z „wybornej mąki” (Rdz 18:6). Na pustkowiu zsyłaną przez Boga mannę rozcierano „w żarnach albo (...) w moździerzu” (Lb 11:7, 8; zob. MOŹDZIERZ).

Chleb na ogół pieczono codziennie i zazwyczaj każda rodzina posiadała własne żarna. Mielenie w żarnach było powszednią czynnością, zwykle wykonywaną w domu przez kobiety (Wj 11:5; Hi 31:10; Iz 47:1, 2; Mt 24:41). Wstawały one wcześnie rano, by przygotować mąkę do wypieku chleba na dany dzień. W Biblii „odgłos żaren” symbolizuje spokojne czasy, natomiast jego brak — spustoszenie (Jer 25:10, 11; Obj 18:21, 22; por. Kzn 12:3, 4).

Starożytne żarna, podobnie jak ich współczesne odpowiedniki używane na Bliskim Wschodzie, składały się z dwóch okrągłych kamieni, z których górny był dopasowany do dolnego i się na nim obracał (Pwt 24:6; Hi 41:24). W dzisiejszych żarnach dolny, nieruchomy kamień, tzw. leżak, najczęściej jest zrobiony z bazaltu i ma ok. 45 cm średnicy oraz 5—10 cm grubości. Na umocowanym w środku trzpieniu obraca się górny kamień, zwany biegunem. Powierzchnia mieląca leżaka jest wypukła, dzięki czemu mąka zsuwa się ze środka do brzegów. Żeby oba kamienie przylegały do siebie, spód bieguna jest wklęsły. Biegun ma dwa otwory: jeden w środku — lejkowaty, do którego wchodzi trzpień i przez który sypie się ziarno, a blisko krawędzi drugi, w którym umieszczona jest drewniana rękojeść służąca do obracania.

Przy takich żarnach na ogół pracowały dwie kobiety (Łk 17:35). Siadały naprzeciw siebie, każda chwytała rękojeść i wspólnie obracały górny kamień. Wolną ręką jedna sypała niewielkie ilości ziarna do otworu w górnym kamieniu, a druga zbierała mąkę wysypującą się spomiędzy kamieni na tacę lub tkaninę rozłożoną pod żarnami.

Ponieważ chleb zazwyczaj pieczono codziennie i ziarno mielono bardzo często, prawo Boże dane Izraelowi miłosiernie zakazywało brania w zastaw czyichś żaren lub ich górnego kamienia. Od posiadania żaren zależało, czy rodzina będzie miała chleb na dany dzień, i dlatego zabranie całych żaren lub choćby tylko górnego kamienia oznaczało odebranie komuś środków do życia, innymi słowy: wzięcie w zastaw „duszy” (Pwt 24:6, przyp. w NW; por. Bw).

Pismo Święte mówi też o większych urządzeniach do mielenia zboża. Jezus Chrystus wspomniał o „kamieniu młyńskim, jaki bywa obracany przez osła” (Mt 18:6); być może tego rodzaju kamień obracał niewidomy Samson, gdy pojmali go Filistyni i „musiał mleć w więzieniu” (Sdz 16:21).

Podczas ataku Abimelecha na miasto Tebec ‛pewna kobieta zrzuciła górny kamień młyński na jego głowę i roztrzaskała mu czaszkę’ (Sdz 9:50, 53; 2Sm 11:21). W Księdze Objawienia nagły i ostateczny upadek Babilonu Wielkiego przyrównano do wrzucenia w morze „kamienia podobnego do wielkiego kamienia młyńskiego” (Obj 18:21).

Długie, wąskie i łukowato wygięte kości tworzące klatkę piersiową. Człowiek ma 24 żebra, które są ułożone w 12 par i stanowią rusztowanie chroniące serce i płuca. Szpik kostny znajdujący się w żebrach pełni funkcje krwiotwórcze.

Bóg nie stworzył kobiety niezależnie od mężczyzny, czyli nie ukształtował jej w taki sam sposób jak jego — z prochu ziemi. Wyjął z boku mężczyzny żebro i właśnie z niego uczynił doskonały odpowiednik Adama — kobietę Ewę (Rdz 2:21, 22). Jednak Adam, związany odtąd z żoną jako ‛kością z jego kości i ciałem z jego ciała’, pozostał doskonałym człowiekiem (Rdz 2:23; Pwt 32:4). Wydarzenie to nie miało wpływu na jego komórki rozrodcze, tzn. nie zmieniło budowy żeber jego dzieci — ani chłopców, ani dziewczynek. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety mają po 24 żebra.

Rzecz ciekawa, że usunięte żebro odrasta, jeśli pozostawi się okostną (błonę pokrywającą kość, zbudowaną z tkanki łącznej). Sprawozdanie biblijne nie informuje nas, czy Jehowa Bóg tak zrobił, lecz jako Stwórca człowieka niewątpliwie znał tę niezwykłą właściwość żeber.

Wzmianka o żebrach pojawia się w Biblii również w opisie wizji, którą Daniel otrzymał od Boga za panowania babilońskiego króla Belszaccara. Najpierw ujrzał bestię symbolizującą dynastię babilońską, potem zaś bestię podobną do niedźwiedzia, wyobrażającą następnego ‛króla’, a właściwie następną dynastię panującą nad światem — władców medo-perskich. Bestia ta miała w paszczy trzy żebra. Mogły one oznaczać, że ‛król’ przedstawiony pod postacią niedźwiedzia prowadził podboje w trzech kierunkach, jak to czyniła Medo-Persja. Ponieważ liczba trzy w Biblii wyraża nasilenie lub nacisk, trzy żebra mogły także uwypuklać zachłanność tego symbolicznego niedźwiedzia, pragnącego zdobywać coraz to dalsze terytoria (Dn 7:5, 17; zob. ZWIERZĘTA SYMBOLICZNE).

Żebrak to ktoś, kto utrzymuje się z jałmużny, zazwyczaj prosząc o nią w miejscach publicznych.

System patriarchalny, który jak wskazuje Biblia, istniał przed potopem z czasów Noego i później, na ogół zapobiegał żebractwu — nie dopuszczał, by ktoś znalazł się w osamotnieniu, bez środków do życia i musiał prosić o jałmużnę. Z doniesień biblijnych wynika, że od najdawniejszych czasów obcym i podróżnym okazywano gościnność — poza nielicznymi wyjątkami (Rdz 19:1-3; Wj 2:18-20; Sdz 19:15-21). Rozwój miast spowodował osłabienie ustroju patriarchalnego, co w połączeniu z samolubną skłonnością do nadużywania gościnności i dobroczynności mogło doprowadzić do pojawienia się żebraków.

W krajach Wschodu żebractwo jest znane od zamierzchłej przeszłości. Tym bardziej znamienny jest fakt, że jak wynika z Pism Hebrajskich, w Izraelu od czasu powstania narodu aż do niewoli babilońskiej praktyka ta w zasadzie nie istniała lub nie stanowiła większego problemu. Przed samym wyjściem z niewoli egipskiej Izraelici ‛poprosili [forma hebr. czasownika szaʼál] Egipcjan o przedmioty ze srebra i o przedmioty ze złota oraz o płaszcze; i ogołocili Egipcjan’ (Wj 12:35, 36). Uczynili to jednak na rozkaz Boga i zgodnie z Jego proroczą zapowiedzią; niewątpliwie miała to być sprawiedliwa rekompensata za długie lata niewoli i doznane krzywdy (Wj 3:21, 22; por. Pwt 15:12-15). Nie był to precedens uzasadniający żebractwo.

Prawo Mojżeszowe zawierało konkretne przepisy dotyczące ubogich; jeśli ich przestrzegano, nikt nie musiał żebrać (Kpł 19:9, 10; Pwt 15:7-10;