takie jak Babilon, Egipt czy Edom. Zwłaszcza o Babilonie wyraźnie powiedziano, że stanie się „bezwodnym pustkowiem i pustynną równiną”, niezamieszkaną, opuszczoną i zapomnianą (Jer 50:12-16; Jl 3:19; Sof 2:9, 10).

Natomiast odbudowa Judy po 70 latach wygnania miała przypominać przeobrażanie pustkowia w rajski ogród. Owocujące sady i urodzajne pola nawadniane przez strumienie i rzeki, drzewa okryte listowiem, trzciny i kwitnące kwiaty — wszystko to sprawiało wrażenie, iż cały kraj się raduje (Iz 35:1, 2; 51:3).

Ludzie. Podobne porównania użyte wobec ludzi ukazują, że proroctwa takie odnoszą się przede wszystkim do sfery duchowej, a nie materialnej. Na przykład ten, kto zamiast Jehowie ufa ludziom, jest przyrównany do samotnego drzewa na pustynnej równinie, bez widoków na lepszą przyszłość. Tymczasem pokładający ufność w Jehowie będzie jak „drzewo zasadzone nad wodami”, które wydaje owoc, ma bujne listowie i jest bezpieczne (Jer 17:5-8). Przeciwstawienie to pomaga też sobie wyobrazić, jak wyglądało pustkowie.

„Morskie pustkowie”. Wyrażenie „morskie pustkowie [midbár]”, występujące w Izajasza 21:1, według niektórych komentatorów nawiązuje do pd. części starożytnej Babilonii. Doroczne wylewy Eufratu i Tygrysu zamieniały te okolice w „morskie pustkowie”.

W Objawieniu. W Księdze Objawienia pustkowie występuje w dwóch znaczeniach: wyobraża odosobnione miejsce schronienia, w którym ukrywa się przed napastnikami symboliczna niewiasta po urodzeniu królewskiego dziecka płci męskiej (Obj 12:6, 14), a w wypadku symbolicznej niewiasty o imieniu „Babilon Wielki”, dosiadającej siedmiogłowej bestii, pustkowie przedstawia siedlisko dzikich zwierząt (Obj 17:3-6, 12-14).

Zobacz JUDZKIE, PUSTKOWIE.

Zobacz PUSTKOWIE.

„Syn” Chama (Rdz 10:6; 1Kn 1:8). Choć występuje również w innych miejscach Biblii, nie podano w niej imienia żadnego z jego potomków. Wiadomo, że często wspierali oni militarnie Egipt (Jer 46:9; Eze 30:4-6; Nah 3:9). Służyli także jako najemnicy w armii Tyru i przyczynili się do jego świetności (Eze 27:3, 10). Przepowiedziano też, że Put znajdzie się wśród wojsk Goga z Magog (Eze 38:5).

Dostępne dowody wskazują na związek między Put a Libijczykami z pn. Afryki. W Septuagincie i Wulgacie trzykrotnie oddano „Put” przez „Libijczycy” (Jer 46:9; Eze 27:10; 38:5). Hebrajskie „Put” ściśle odpowiada występującemu w inskrypcjach staroperskich słowu put[i]ja (zwykle kojarzonemu z Libią). Jednakże z Nahuma 3:9 zdaje się wynikać, że Put i Luwím („Libijczycy”) stanowili odrębne ludy. Ale nie musi to wykluczać utożsamienia mieszkańców Put z Libijczykami. Być może „Libijczycy” to termin obszerniejszy niż hebrajskie Luwím, gdyż Herodot pisze o „licznych ludach libijskich” (Dzieje, II, 32).

Obecnie z przyczyn fonetycznych na ogół odrzuca się pogląd, że Put występuje w inskrypcjach egipskich jako „Punt”.

W I w. n.e. ważny port położony na pd. wsch. od Rzymu. Około 59 r. n.e. przybył tam Paweł, który podążał do stolicy imperium, gdzie miał stanąć przed Cezarem (Dz 28:13). Dzięki pd. wiatrom jego statek dotarł do Puteoli „nazajutrz” po wypłynięciu z Regium, położonego jakieś 320 km dalej na pd. pd. wsch.

Bracia z Puteoli uprosili Pawła i towarzyszące mu osoby, żeby pozostali z nimi przez tydzień (Dz 28:14). Wynika stąd, że chociaż Paweł był więźniem, miał pewną swobodę. Gdy wcześniej znajdował się pod strażą w Cezarei i Sydonie, podobnie korzystał z ograniczonej swobody (Dz 24:23; 27:3).

Puteoli na ogół utożsamia się ze współczesnym Pozzuoli, położonym nad Zatoką Neapolitańską, ok. 10 km na zach. pd. zach. od Neapolu. Wciąż widać tam rozległe ruiny starożytnego molo. Józef Flawiusz używa w odniesieniu do tego miasta jego starszej nazwy Dicearchia i donosi, że była tam kolonia żydowska (Dawne dzieje Izraela, XVII, XII, 1).

Teść Eleazara, syna Aarona; dziadek Pinechasa (Wj 6:25).

Rodzina z Kiriat-Jearim, pochodząca od Judy poprzez Szobala (1Kn 2:52, 53).

Syn Issachara; jego potomków zwano Punitami (Rdz 46:13; Lb 26:23). W 1 Kronik 7:1 imię to zapisano w formie Pua.

Wygórowane mniemanie o sobie; nieuzasadnione poczucie wyższości ze względu na swe zdolności, urodę, bogactwo, pozycję itd.; pogardliwy stosunek do innych; arogancja w zachowaniu. Niektóre synonimy pychy to duma, egotyzm, wyniosłość czy zarozumiałość. Słowo „duma” może mieć wydźwięk pozytywny i oznacza wtedy zadowolenie z własnych lub cudzych osiągnięć, a także satysfakcję z posiadania czegoś.

Hebrajski czasownik gaʼáh dosłownie znaczy „rosnąć; podnosić się” i jest rdzeniem, od którego pochodzi kilka innych słów nawiązujących do pychy lub dumy (Hi 8:11; Eze 47:5). Te pokrewne słowa mogą mieć odcień ujemny bądź dodatni i tłumaczone są na „wywyższanie się”, „wyniosłość” albo „dostojeństwo”, „majestat” (Prz 8:13; Iz 9:9; Ps 68:34; Am 8:7).

Greckie słowo kaucháomai, które znaczy „chełpić się; chlubić się; wielce się radować”, w zależności od kontekstu również ma wydźwięk pozytywny lub negatywny (Rz 2:17; 5:2; 1Ko 1:29).

Pycha jest zwodnicza i zgubna. Ktoś, kto jest pyszny, może sobie tego nie uświadamiać bądź nie chcieć spojrzeć prawdzie w oczy i twierdzić, że kieruje się innymi pobudkami. Każdy więc powinien dokonać starannej samooceny, by stwierdzić, czy nie przejawia tej złej cechy. Apostoł Paweł podkreślił, jak ważne jest działanie z właściwych pobudek i umiejętność zbadania siebie pod tym względem. Ujął to w ten sposób: „Gdybym rozdał całe swoje mienie, żeby nakarmić drugich, i gdybym wydał swe ciało, żeby móc się chlubić [kauchésomai], a miłości bym nie miał, nie odniósłbym żadnego pożytku” (1Ko 13:3).

Warto więc wyzbyć się pychy dla własnego pożytku, a już koniecznie musi uczynić to ten, kto chce podobać się Bogu. Trzeba ją wręcz znienawidzić, gdyż Słowo Boże mówi: „Bojaźń przed Jehową oznacza nienawidzenie zła. Nienawidzę wywyższania się i pychy, i złej drogi, i przewrotnych ust” (Prz 8:13).

Jeśli ktoś nie wyzbywa się pychy, naraża się na kłopoty. „Pycha poprzedza upadek, a duch wyniosły — potknięcie” (Prz 16:18). „Jehowa zburzy dom tych, którzy się wywyższają” (Prz 15:25). Biblia podaje wiele przykładów osób, dynastii i narodów, które drogo zapłaciły za swą pychę (Kpł 26:18, 19; 2Kn 26:16; Iz 13:19; Jer 13:9; Eze 30:6, 18; 32:12; Dn 5:22, 23, 30).

Pycha jest zwodnicza. Apostoł Paweł ostrzega: „Jeśli ktoś myśli, że jest czymś, a jest niczym, to zwodzi swój umysł” (Gal 6:3). Osoba pyszna może sądzić, że wybiera dla siebie najkorzystniejszą drogę, ale w rzeczywistości zupełnie zapomina o Bogu (por. Jer 49:16; Obj 3:17). Biblia mówi: „Lepiej być uniżonym w duchu z potulnymi, niż dzielić łup z tymi, którzy się wywyższają” (Prz 16:19).

Chełpienie się. Grecki czasownik kaucháomai („chełpić się; chlubić się”) często kryje w sobie myśl o samolubnej pysze. Pismo Święte pokazuje, że żaden człowiek nie ma podstaw, by chełpić się swymi cechami lub osiągnięciami. Niektórzy chrześcijanie z Koryntu popadli w samochwalstwo albo chełpili się innymi, co wprowadzało podziały w zborze. Myśleli na sposób cielesny, skupiając uwagę na ludziach, a nie na Chrystusie (1Ko 1:10-13; 3:3, 4). Nie zależało im na duchowej pomyślności zboru; zamiast pomagać współwyznawcom pielęgnować czyste serce podobające się Bogu, chełpili się wyglądem zewnętrznym (2Ko 5:12). Dlatego apostoł Paweł surowo zganił ten zbór, wykazując, że mogą się chlubić wyłącznie Jehową Bogiem i tym, co dla nich uczynił (1Ko 1:28, 29; 4:6, 7). Podał im taką zasadę: „Kto się chlubi, niech się chlubi w Jehowie” (1Ko 1:31; 2Ko 10:17).

Przyrodni brat Jezusa Jakub jeszcze surowiej potępił tych, którzy przechwalali się swymi planowanymi świeckimi przedsięwzięciami: „Chełpicie się w swych zarozumiałych przechwałkach. Wszelkie takie chełpienie się jest niegodziwe” (Jak 4:13-16; por. Prz 27:1).

Znaczenie pozytywne. Hebrajskie słowo gaʼáh, greckie kaucháomai i wyrazy pokrewne bywają też używane w znaczeniu pozytywnym. Odnoszą się wtedy do dumy lub radości wynikającej z jakiegoś osiągnięcia czy posiadania czegoś. Psalmista nazwał Izraela „dumą Jakuba, którego [Jehowa] umiłował” (Ps 47:4). W proroctwie dotyczącym odrodzenia Izajasz powiedział, że owoc ziemi będzie „przedmiotem dumy” (Iz 4:2). Apostoł Paweł napisał do współwyznawców w Tesalonice, iż ze względu na ich wiarę, miłość i wytrwałość ‛szczycił się nimi wśród zborów Bożych’ (2Ts 1:3, 4). Chrześcijanie są dumni z tego, że Jehowa jest ich Bogiem, że Go poznali i cieszą się Jego uznaniem. Postępują zgodnie z zasadą: „Kto się chełpi, niechże się chełpi tym, iż posiadł wnikliwość i poznał mnie, że ja jestem Jehowa, Ten, który okazuje lojalną życzliwość, sprawiedliwość i prawość na ziemi” (Jer 9:24; por. Łk 10:20).

Zobacz POPIÓŁ; PROCH, PYŁ.

(„ognistej barwy; ognistoczerwony”).

Berejczyk, którego syn Sopater towarzyszył Pawłowi w drodze przez Macedonię podczas jego trzeciej podróży misjonarskiej (Dz 20:3, 4).