powstania poza ziemską działalność Jezusa, gdyż rozdz. 9 bezsprzecznie zawiera przepowiednie dotyczące pojawienia się i ofiarowania Mesjasza (Dn 9:25-27). Nie dość na tym: proroctwo sięga dalej i nakreśla dzieje różnych królestw panujących aż do „czasu końca”, kiedy to zostaną zniszczone przez Królestwo Boże pod władzą Mesjasza (Dn 7:9-14, 25-27; 2:44; 11:35, 40).

Wartość tej księgi. Niezwykle ciekawą cechą Księgi Daniela są opisane w niej prorocze okresy: 69 tygodni (chodzi o tygodnie lat) od dekretu o odbudowie Jerozolimy do przyjścia Mesjasza, wydarzenia 70 tygodnia oraz mająca nastąpić wkrótce potem zagłada Jerozolimy (Dn 9:24-27); „siedem czasów”, które Jezus nazwał „wyznaczonymi czasami narodów”, wskazując, że dalej trwały za jego pobytu na ziemi i miały się zakończyć dopiero w odleglejszej przyszłości (Dn 4:25; Łk 21:24); okresy: 1290, 1335 i 2300 dni, a także „wyznaczony czas, wyznaczone czasy i połowa”. Wszystkie te proroctwa związane z chronologią są niezwykle pomocne w zrozumieniu postępowania Boga wobec Jego ludu (Dn 12:7, 11, 12; 8:14; zob. SIEDEMDZIESIĄT TYGODNI; WYZNACZONE CZASY NARODÓW).

Prócz tego Daniel szczegółowo opisuje powstanie i upadek mocarstw światowych, począwszy od starożytnego Babilonu, aż po czasy, gdy Królestwo Boże na zawsze je wszystkie unicestwi. Proroctwo podkreśla, że owo Królestwo, na którego czele stoi Władca wyznaczony przez Boga, wraz z towarzyszącymi mu „świętymi”, będzie trwać po czasy niezmierzone, dla dobra wszystkich sług Bożych (Dn 2:44; 7:13, 14, 27).

Natchniona wykładnia proroctwa o bestiach, które w myśl wyjaśnień anioła wyobrażały mocarstwa światowe (Dn 7:3-7, 17, 23; 8:20, 21), ogromnie pomaga w zrozumieniu tożsamości symbolicznych zwierząt z Objawienia (Obj 13:1-18; zob. ZWIERZĘTA SYMBOLICZNE).

Opisane przez Daniela uratowanie jego trzech towarzyszy z pieca ognistego, do którego ich wrzucono za odmowę złożenia pokłonu przed wielkim złotym posągiem wzniesionym przez Nebukadneccara (Dn 3), ukazuje, jak na terytorium pierwszej potęgi światowej istniejącej w „Czasach Pogan” doszło do oficjalnego uznania prawa sług Jehowy do wyłącznego oddania dla ich Boga. Relacja ta uczy też chrześcijan, że ich podporządkowanie świeckim władzom zwierzchnim, zalecane w Rzymian 13:1, ma charakter względny, co zresztą potwierdza postępowanie apostołów przedstawione w Dziejach 4:19, 20 i 5:29. Dodaje im to sił do zachowywania neutralności wobec spraw narodów, wyjawiając jednocześnie, że taka postawa może przysporzyć trudności. Ale niezależnie od tego, czy Jehowa Bóg wyrwie ich z tych tarapatów, czy dopuści, by nawet ponieśli śmierć za niezłomną lojalność, chrześcijanie zawsze będą czcić tylko Jego i służyć wyłącznie Jemu (Dn 3:16-18).

1. Pieniądze lub inne dobra, np. zwierzęta, przekazywane przez państwo lub władcę innemu państwu jako wyraz poddaństwa bądź jako prośba o pokój albo ochronę. (Słowa występujące w językach oryginału omówiono w haśle PODATKI). Państwa pobierające daninę od innych ludów często otrzymywały złoto i srebro lub towary, których szczególnie potrzebowały. W ten sposób umacniały własną gospodarkę, a osłabiały poddane narody, eksploatując ich zasoby.

Królowie judzcy Dawid (2Sm 8:2, 6), Salomon (Ps 72:10; por. 1Kl 4:21; 10:23-25), Jehoszafat (2Kn 17:10, 11) i Uzzjasz (2Kn 26:8), jak również izraelski król Achab (2Kl 3:4, 5) otrzymywali daninę od innych ludów. Często jednak wskutek swej niewierności Izraelici dostawali się pod władzę innych narodów i sami musieli składać daninę. Już w czasach sędziów płacili daninę moabskiemu królowi Eglonowi (Sdz 3:12-17). Później obcym mocarstwom daninę płaciło zarówno królestwo Judy, jak i północne królestwo Izraela (2Kl 17:3; 23:35). Wrogim narodom kilkakrotnie składano też kosztowne dary, by wykupić się od ich najazdu lub zapewnić sobie ich pomoc militarną, co także stanowiło formę daniny (2Kl 12:18; 15:19, 20; 18:13-16).

2. W Biblii słowem „danina” lub „datek” określa się też pieniądze lub inny dar przekazywany przez kogoś innemu człowiekowi. Hebrajski wyraz terumáh oznacza „daninę; świętą część, ofiarę podniesienia” (Wj 25:2, przyp. w NW; 29:27, przyp. w NW). Pochodzi od czasownika rum, który dosłownie znaczy: „być wysoko; być wywyższonym; podnieść” (Hi 22:12; 1Sm 2:1; Rdz 14:22), a w formie kauzatywnej może znaczyć: „wnosić [daninę, datek]”, czyli „składać” je, ofiarowywać (Kpł 22:15).

Dawanie obejmuje nie tylko dary materialne. Paweł dziękował Bogu za wkład, jaki chrześcijanie z Filippi wnieśli na rzecz dobrej nowiny. Oprócz osobistego udziału w jej rozgłaszaniu chrześcijanie ci pomagali finansowo Pawłowi i prawdopodobnie innym, lojalnie wspierając tę działalność także pod względem materialnym (Flp 1:3-5; 4:16-18).

Izraelici mieli zaszczyt składać daniny na budowę i wyposażenie obiektów związanych z wielbieniem prawdziwego Boga. Przekazali różne