czciciel Kemosza, w obliczu nieuchronnej porażki zdecydował się na tak drastyczny krok.

Stela Meszy. W r. 1868 pod Dibanem (Dibonem) odkryto tzw. stelę Meszy, nazywaną też kamieniem moabickim. Widnieje na niej słynna inskrypcja przypisywana na ogół Meszy, a jej treść dotyczy okresu, w którym rozegrały się wydarzenia opisane właśnie w 3 rozdz. 2 Królów. Mesza upamiętnił w ten sposób wyrwanie się spod dominacji izraelskiej, która według niego trwała 40 lat. Wymienia też różne miejsca, które zdobył (Medebę, Atarot, Nebo, Jahac). Chlubi się swą głęboką pobożnością, zbudowaniem miast i pewnej drogi, a także zwycięstwem odniesionym podobno nad Izraelem, i całą zasługę przypisuje bogu Kemoszowi. Znał też Jehowę, Boga Izraela, gdyż w 18 wierszu tego dokumentu widnieje tetragram. Mesza chełpi się: „Wziąłem stamtąd sprzęty Jahwe, wlokąc je przed Kemosza” (S. Gądecki, Archeologia biblijna, Gniezno 1994, t. 1, s. 312; ILUSTRACJA, t. 1, s. 946). Jak można się było spodziewać, nic nie wspomina o swej porażce ani o ofierze z własnego syna. Periodyk Biblical Archaeology Review (maj-czerwiec 1986, s. 57) tak to komentuje: „Monumentalne inskrypcje na wolno stojących kamieniach lub na murach świątynnych służyły celom propagandowym i wychwalały narodowego boga oraz władcę danego kraju. Nic więc dziwnego, że Mesza ani słowem nie wspomina o wyprawie wojennej królów Izraela, Judy i Edomu, którą szczegółowo opisuje Biblia”.

3. Syn Szacharaima i jego żony Chodesz. Mesza stał się głową rodu w plemieniu Beniamina (1Kn 8:1, 8-10).

4. Miejsce wyznaczające granicę regionu zamieszkanego przez potomków Joktana (Rdz 10:29, 30). W Septuagincie oddano tę nazwę przez Massé. Z tego powodu przypuszcza się, że „Mesza” to inna forma imienia „Massa”, należącego do Ismaelity, którego potomkowie prawdopodobnie osiedlili się w Arabii (Rdz 25:13, 14).

Babilońskie imię, które naczelny dworzanin Nebukadneccara nadał Miszaelowi, towarzyszowi Daniela. Znaczenie tego imienia jest niepewne, choć przypuszczalnie nawiązuje do sumeryjskiego bóstwa Aku.

Niezłomna postawa w młodości. Meszach (Miszael) został uprowadzony z Jerozolimy do Babilonu w 617 r. p.n.e. razem z Jehojachinem i innymi Judejczykami. Jego, a także Azariasza, Chananiasza i Daniela zabrano na dwór babiloński i poddano trzyletniemu szkoleniu, po którym okazało się, że przewyższają mądrością nawet doradców królewskich (2Kl 24:1, 6, 8, 12-16; Dn 1:1-7, 17-20). W okresie tym ci czterej młodzieńcy pozostali niezłomnie lojalni wobec Boga, zdecydowani nie skalać się przysmakami króla (Dn 1:8-16).

Istnieją trzy prawdopodobne przyczyny, dla których mogli uważać, że jedzenie potraw królewskich by ich ‛skalało’: 1) Babilończycy jadali zwierzęta uznane przez Prawo Mojżeszowe za nieczyste; 2) nie dbali o odpowiednie wykrwawianie zwierząt ani nie przejmowali się tym, że mogły być uduszone; 3) poganie często najpierw składali zwierzęta w ofierze swym bóstwom, a spożywanie ich mięsa uważali za akt wielbienia (Dn 1:8; por. 1Ko 10:18-20, 28).

Później Nebukadneccar powierzył Danielowi wysokie stanowisko na dworze królewskim, a następnie na jego prośbę wyznaczył Szadracha, Meszacha i Abed-Nega do zarządzania prowincją babilońską (Dn 2:48, 49).

Odmowa złożenia hołdu posągowi. Król Nebukadneccar po raz kolejny zwrócił uwagę na Meszacha i jego dwóch towarzyszy, gdy ci w obecności wszystkich wysokich urzędników państwowych nie pokłonili się wielkiemu posągowi, który ustawił. Całkowicie ufając Jehowie, oświadczyli Nebukadneccarowi, że nie przyłączą się do służenia jego bogom. Bez względu na to, czy ich Bóg postanowiłby wybawić ich od śmierci w piecu, do którego mieli być wrzuceni, czy też nie, byli zdecydowani pozostać niezłomnie lojalni wobec Niego i nie pójść na żaden kompromis dla ratowania życia. (W Heb 11:34, 35 wspomniano o tych, którzy „powstrzymali siłę ognia” i „nie przyjmowali uwolnienia na podstawie jakiegoś okupu, aby dostąpić lepszego zmartwychwstania”). Widząc taką wiarę, Jehowa ocalił ich za pośrednictwem swego anioła. Kiedy wyszli z pieca, okazało się, że nawet „nie przeszedł na nich swąd ognia”. Nebukadneccar, który w wielkiej złości kazał rozpalić piec siedem razy bardziej niż zwykle, musiał teraz przyznać, że Bóg owych trzech Hebrajczyków potrafi wybawiać. Co więcej, nakazał, by każdy, kto się ośmieli powiedzieć coś złego na Boga Meszacha, został rozsiekany na kawałki, a jego dom zamieniony w ustęp publiczny (Dn 3:1-30).

1. Jeden z synów Jafeta, syna Noego; urodzony po potopie (Rdz 10:2; 1Kn 1:5). Od imienia Meszecha zapewne zostali nazwani jego potomkowie oraz kraina, w której się osiedlili. Prorok Ezechiel często wymienia Meszech obok Tubalu, lokalizując je na pn. od Palestyny. Opisuje, że oba kraje wysyłały do Tyru niewolników i miedź, były skore do