Powrót do przestrzegania Prawa Mojżeszowego. Prawdopodobnie pod kierownictwem Nehemiasza zorganizowano zgromadzenie na placu w pobliżu Bramy Wodnej. Chociaż w objaśnianiu Prawa przewodził kapłan Ezdrasz, uczestniczył w tym także Nehemiasz (Neh 8:1-12). Następnie obchodzono ośmiodniowe Święto Szałasów. Dwa dni później Izraelici zebrali się ponownie. Tym razem dokonano ogólnego wyznania grzechów Izraela, po czym ujęto je na piśmie w formie umowy. Tę „wiarogodną umowę” potwierdzili pieczęcią książęta, lewici i kapłani. Pierwszy uczynił to „tirszata [namiestnik]” Nehemiasz (Neh 8:13 do 10:1). Cały lud zobowiązał się nie zawierać małżeństw z cudzoziemcami, przestrzegać dni sabatu i wspierać świątynię. Potem wybrano przez losowanie co dziesiątą osobę, by na stałe zamieszkała w Jerozolimie (Neh 10:28 do 11:1).

Dopiero wtedy odbyła się uroczystość poświęcenia muru Jerozolimy. Z tej okazji Nehemiasz zorganizował dwa duże chóry dziękczynne i pochody, które szły po murze w przeciwnych kierunkach. Później wszyscy spotkali się w świątyni, by złożyć ofiary. Poza tym ustanowiono mężczyzn, którzy mieli sprawować nadzór nad daninami dla kapłanów i lewitów (Neh 12:27-47).

Po upływie ok. 12 lat, w 32 roku panowania Artakserksesa, Nehemiasz wyjechał z Jerozolimy. Kiedy wrócił, sytuacja wśród Żydów wyglądała bardzo niedobrze. Na dziedzińcu świątyni arcykapłan Eliaszib urządził salę jadalną dla Tobiasza — tego samego, który wcześniej zaciekle przeciwstawiał się poczynaniom Nehemiasza. Nehemiasz natychmiast przystąpił do działania. Wyrzucił z sali jadalnej całe wyposażenie domu Tobiasza i nakazał ją oczyścić.

Poza tym Nehemiasz poczynił kroki, by Lewici otrzymywali należne im daniny, i dopilnował ścisłego przestrzegania sabatu. Skarcił również tych, którzy pojęli cudzoziemskie żony i których synowie nawet nie umieli mówić po żydowsku: „I wytykałem im winę, i im złorzeczyłem, i biłem niektórych mężów spośród nich, i targałem ich za włosy, i zaprzysięgałem ich na Boga: ‚Nie macie oddawać swoich córek ich synom i nie macie brać żadnej z ich córek dla swoich synów ani dla siebie’”.

‛Wytykanie winy’ przez Nehemiasza z pewnością polegało na upominaniu i ganieniu tych Żydów na podstawie prawa Bożego oraz ujawnianiu ich niewłaściwego postępowania. Po tym, jak Bóg życzliwie sprowadził swój lud z Babilonu i przywrócił czyste wielbienie w Jerozolimie, mężczyźni ci ściągali na cały naród Jego niełaskę. Nehemiasz ‛złorzeczył im’, czyli oznajmiał, jakie kary według prawa Bożego czekały takich grzeszników. ‛Bił’ ich zapewne nie osobiście, lecz skazując ich na przewidzianą prawem karę chłosty. ‛Targał ich za włosy’. Był to wyraz moralnego oburzenia i symbol poniżenia przed ludźmi (por. Ezd 9:3). Następnie Nehemiasz wypędził wnuka arcykapłana Eliasziba za to, że został zięciem Sanballata Choronity (Neh 13:1-28).

Wyjątkowy przykład Nehemiasza. Nehemiasz dał wspaniały przykład wierności i bogobojności. Nie był samolubny, gdyż aby podjąć się odbudowy murów Jerozolimy, zrezygnował z wysokiego stanowiska podczaszego na dworze Artakserksesa. Działając na rzecz swego ludu i prawdziwego wielbienia, był gotów narażać się na niebezpieczeństwo ze strony licznych wrogów. Nie tylko kierował pracami przy naprawie muru Jerozolimy, ale osobiście brał w nich udział. Nie marnował czasu, był odważny, nieustraszony, całkowicie polegał na Jehowie i postępował roztropnie. Okazywał gorliwość dla prawdziwego wielbienia, znał prawo Boże i je stosował. Pragnął budować wiarę swych rodaków. Dowiódł, że żywi stosowną bojaźń przed Jehową Bogiem. Chociaż gorliwie wprowadzał w życie prawo Boże, nie zachowywał się władczo ani nie szukał samolubnych korzyści, lecz miał wzgląd na osoby ciemiężone. Nigdy nie domagał się chleba przysługującego namiestnikowi. Sam natomiast na własny koszt dostarczał żywności dla sporej grupy ludzi (Neh 5:14-19). Całkiem słusznie więc mógł się modlić słowami: „Racz o mnie pamiętać, Boże mój, ku dobremu” (Neh 13:31).

Księga Pism Hebrajskich, która opisuje głównie wydarzenia poprzedzające powołanie Nehemiasza na namiestnika w Judzie oraz związane z jego urzędowaniem (Neh 5:14; 13:6, 7). We wstępie do tego natchnionego sprawozdania wyjaśniono, że sporządził je „Nehemiasz, syn Chakaliasza” (1:1), i spora część jest napisana w pierwszej osobie.

Jaki okres obejmuje i kiedy została spisana. Punktem odniesienia i zarazem początkiem owej relacji historycznej jest „miesiąc Kislew [listopad/grudzień] w roku dwudziestym” (Neh 1:1). Jak wynika z Nehemiasza 2:1, musi chodzić o 20 rok rządów Artakserksesa. Najwyraźniej lata panowania tego króla nie były liczone od miesiąca Nisan (marzec/kwiecień), wymienionego w tym wersecie, gdyż Kislew tegoż 20 roku został wspomniany wcześniej. Być może Nehemiasz posłużył się własną rachubą czasu, w której — podobnie jak we współczesnym żydowskim kalendarzu świeckim — pierwszym miesiącem roku księżycowego był Tiszri (wrzesień/październik). Niewykluczone też, że rządy tego króla odmierzano od rzeczywistej daty wstąpienia na tron, mimo iż kronikarze babilońscy również w wypadku władców Persji trzymali się zwyczaju liczenia lat panowania od miesiąca Nisan (o czym świadczą tabliczki gliniane).

Wiarogodne dowody historyczne oraz spełnione proroctwo biblijne wskazują na to, że Nisan 20 roku królowania Artakserksesa przypadł na 455 r. p.n.e. (zob. PERSJA, PERSOWIE [Rządy Kserksesa i Artakserksesa]). W takim razie poprzedni Kislew wypadł w r. 456, a 32 rok rządów tego króla (ostatnia data wspomniana przez Nehemiasza; Neh 13:6) obejmował część r. 443. A zatem akcja Księgi Nehemiasza rozpoczyna się w miesiącu Kislew 456 r. p.n.e., a kończy po r. 443.

W 32 roku panowania Artakserksesa Nehemiasz opuścił Jerozolimę. Po powrocie dowiedział się, że Żydzi nie łożyli na utrzymanie kapłanów i lewitów, że nie przestrzegali prawa dotyczącego sabatu i że wielu poślubiło cudzoziemki, a potomstwo takich mieszanych małżeństw nie potrafiło nawet mówić po żydowsku (Neh 13:10-27). Skoro sprawy posunęły się aż tak daleko, nieobecność Nehemiasza musiała trwać dość długo. Nie sposób jednak ustalić, kiedy po r. 443 ukończył spisywanie księgi noszącej jego imię.

Zgodność z innymi księgami biblijnymi. Księga Nehemiasza wywyższa Jehowę Boga. Wyjawia, że jest On Stwórcą (Neh 9:6; por. Rdz 1:1; Ps 146:6; Obj 4:11), że wysłuchuje szczerych modlitw swych sług (Neh 1:11 do 2:8; 4:4, 5, 15, 16; 6:16; por. Ps 86:6, 7) i występuje w ich obronie (Neh 4:14, 20; por. Wj 14:14, 25). Jest to „Bóg aktów przebaczania, łaskawy i miłosierny, nieskory do gniewu i obfitujący w lojalną życzliwość” (Neh 9:17; por. Lb 14:18), „Bóg niebios, Bóg wielki i napawający lękiem, zachowujący przymierze i lojalną życzliwość wobec tych, którzy go miłują i przestrzegają jego przykazań” (Neh 1:5; por. Pwt 7:9, 10, 21).

Księga Nehemiasza wielokrotnie nawiązuje do Prawa Mojżeszowego. Wspomina m.in. o nieszczęściach wynikających z nieposłuszeństwa oraz o błogosławieństwach, jakie zjednuje skrucha (Kpł 26:33; Pwt 30:4; Neh 1:7-9), o pożyczkach (Kpł 25:35-38; Pwt 15:7-11; Neh 5:2-11), o spowinowacaniu się z cudzoziemcami (Pwt 7:3; Neh 10:30), o sabatach i uwolnieniu od długów (Wj 20:8; Kpł 25:4; Pwt 15:1, 2; Neh 10:31), o ogniu na ołtarzu (Kpł 6:13; Neh 10:34), o Święcie Szałasów (Pwt 31:10-13; Neh 8:14-18), o nieprzyjmowaniu Moabitów i Ammonitów do zboru Izraela (Pwt 23:3-6; Neh 13:1-3), a także o dziesięcinach, pierwocinach i daninach (Wj 30:16; Lb 18:12-30; Neh 10:32-39).

Poza tym księga ta podaje informacje historyczne pokrywające się z różnymi fragmentami Pism Hebrajskich (Neh 9:7-35; 13:26; por. Neh 13:17, 18 z Jer 17:21-27). Z kolei wydarzenia w niej opisane tworzą tło innych wersetów biblijnych. Psalmy 123 i 129 mają swój historyczny odpowiednik w przeżyciach Nehemiasza i pozostałych Żydów zaangażowanych w odbudowę murów Jerozolimy (Neh 4:1-5, 9; 6:1-14). Kiedy Jehowa skłonił Artakserksesa do wykonania Jego woli przez wydanie zezwolenia na odbudowę tych fortyfikacji, potwierdziły się słowa z Przysłów 21:1: „Serce króla jest w ręku Jehowy jak strumienie wody. Zwraca je On, gdzie chce” (Neh 2:4-8).

Zarówno w Księdze Ezdrasza (2:1-67), jak i Nehemiasza (7:6-69) podano liczbę mężczyzn z różnych rodów (domów), którzy wrócili z Zerubbabelem z niewoli babilońskiej. Obie relacje zgodnie mówią, że było ich 42 360, nie licząc niewolników i śpiewaków (Ezd 2:64; Neh 7:66). Różnią się jednak w liczbach dotyczących poszczególnych rodów, a ich suma w obu wypadkach jest znacznie mniejsza niż 42 360. Wielu biblistów przypisuje te rozbieżności błędom kopistów. Nie można tego całkowicie wykluczyć, ale istnieją też inne prawdopodobne wyjaśnienia.

Ezdrasz i Nehemiasz mogli oprzeć swe wykazy na różnych źródłach. Na przykład Ezdrasz mógł wykorzystać dokument z rejestrem osób wyrażających gotowość powrotu do ojczyzny, a Nehemiasz — spis tych, którzy rzeczywiście wrócili. Skoro część kapłanów nie potrafiła udowodnić swego pochodzenia (Ezd 2:61-63; Neh 7:63-65), najprawdopodobniej ten sam kłopot mieli też inni Izraelici. Wówczas liczba 42 360 mogła obejmować członków konkretnych rodzin oraz wielu tych, którzy nie byli w stanie ustalić swego rodowodu. Później jednak niektórym mogło się to udać, co tłumaczyłoby, dlaczego mimo różnic w poszczególnych danych łączna liczba jest taka sama.

[Ramka na stronie 168]

GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI NEHEMIASZA

Wydarzenia towarzyszące odbudowie murów Jerozolimy oraz późniejszemu oczyszczeniu Żydów z niewłaściwych praktyk

Akcja rozpoczyna się przeszło 80 lat po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej

Odbudowa murów Jerozolimy pomimo sprzeciwu

Przebywający w Suzie Nehemiasz dowiaduje się o opłakanym stanie murów Jerozolimy; modli się do Jehowy o wsparcie, po czym prosi władcę Persji Artakserksesa, żeby mu pozwolił odbudować miasto i jego mury; król wyraża zgodę (1:1 do 2:9)

Przybywszy do Jerozolimy, Nehemiasz dokonuje nocą przeglądu zrujnowanych murów, następnie wyjawia Żydom, że zamierza je odbudować (2:11-18)

Cudzoziemcy Sanballat, Tobiasz i Geszem sprzeciwiają się odbudowie; najpierw uciekają się do szyderstw, później wspólnie spiskują, by walczyć przeciwko Jerozolimie; Nehemiasz uzbraja budowniczych i kontynuuje prace (2:19 do 4:23)

Intrygi przeciw Nehemiaszowi kończą się fiaskiem i po 52 dniach mur jest gotowy (6:1-19)

Poświęcenie muru; podczas uroczystości dwa pochody i chóry dziękczynne wyruszają po murze w przeciwnych kierunkach i spotykają się przy świątyni; nastaje wielka radość (12:27-43)

Uporządkowanie spraw w Jerozolimie

Po ukończeniu muru Nehemiasz zabezpiecza Jerozolimę bramami i wyznacza zadania odźwiernym, śpiewakom oraz Lewitom; władzę nad miastem powierza Chananiemu i Chananiaszowi (7:1-3)

Nehemiasz przystępuje do sporządzenia rodowodów; odnajduje księgę wpisów rodowodowych tych, którzy przybyli z Babilonu wraz z Zerubbabelem; kapłani niemogący dowieść swego pochodzenia zostają odsunięci od służby, „dopóki się nie pojawi kapłan z Urim i Tummim” (7:5-73)

Jerozolima ma za mało mieszkańców, toteż przez rzucenie losów wyznacza się co dziesiątego z ludu, żeby w niej zamieszkał (7:4; 11:1, 2)

Dążenie do poprawy stanu duchowego Żydów

Zamożni Żydzi zgadzają się zwrócić swym ubogim braciom to, co niesłusznie ściągnęli od nich jako odsetki (5:1-13)

Podczas publicznego zgromadzenia Ezdrasz odczytuje Prawo Mojżeszowe, a niektórzy Lewici je objaśniają; lud płacze, lecz zostaje zachęcony do radowania się, gdyż ten dzień jest święty; wszyscy cieszą się też z tego, że zrozumieli, co im przeczytano (8:1-12)

Następnego dnia dzięki czytaniu Prawa lud dowiaduje się o Święcie Szałasów; z wielką radością obchodzi to święto (8:13-18)

Na zorganizowanym potem zgromadzeniu Żydzi wyznają swe grzechy i przypominają sobie, jak Jehowa traktował ich naród; zobowiązują się przysięgą do przestrzegania Prawa, wystrzegania się małżeństw z cudzoziemkami oraz do łożenia na utrzymanie świątyni i tych, którzy w niej usługują (9:1 do 10:39)

Po poświęceniu muru jeszcze raz zostaje publicznie odczytane Prawo; gdy Żydzi się dowiadują, że Ammonici i Moabici nie mogą wejść do zboru, zaczynają oddzielać od Izraela „całą mieszaną społeczność” (13:1-3)

Po dłuższej nieobecności Nehemiasz wraca do Jerozolimy i stwierdza, że wiele zmieniło się na gorsze; oczyszcza sale jadalne, nakazuje wspierać Lewitów i śpiewaków dziesięciną, wprowadza obowiązek przestrzegania sabatu i przywołuje do porządku tych, którzy poślubili cudzoziemskie żony (13:4-30)

Miasto przydzielone plemieniu Aszera (Joz 19:24, 27), utożsamiane z Chirbat Jaʽnin (Chorbat Jaʽanin), położonym ok. 15 km w kierunku wsch.-pd.-wsch. od Akko.

(„nakrapiany”).

1. Praojciec jednej z grup netynejczyków, którzy powrócili z niewoli babilońskiej w 537 r. p.n.e. (Ezd 2:1, 43, 48; Neh 7:46, 50).

2. Praojciec grupy mężczyzn, którzy „nie potrafili wskazać domu swoich ojców i swego pochodzenia” (Ezd 2:59, 60; Neh 7:61, 62). Sądzi się, że ten Nekoda jest inną osobą niż opisany w poz. 1, gdyż imiona Delajasza i Tobiasza występujące razem z nim w tych wersetach nie pojawiają się nigdzie indziej w spisie powracających wygnańców.

1. Pierwszy z pięciu wymienionych synów Symeona; głowa rodziny Nemuelitów (Lb 26:12-14; 1Kn 4:24). Na liście osób przybyłych do Egiptu z Jakubem został nazwany Jemuelem (Rdz 46:8, 10; Wj 6:15).

2. Syn Eliaba i prawnuk Rubena. Brat buntowników Datana i Abirama, których pochłonęła ziemia (Lb 26:5, 8, 9; Pwt 11:6).

(„[od; należący do] Nemuela”).

Rodzina Symeonitów pochodząca od Nemuela (Lb 26:12).

(„lampa”).

Beniaminita, syn Abiela (Jejela), ojciec Abnera i Kisza oraz dziadek króla Saula (1Sm 14:50, 51; 1Kn 8:33; 9:39; zob. ABIEL 1).

Chrześcijanin, którego razem z siostrą wspomniał Paweł, gdy przesyłał pozdrowienia zborowi w Rzymie (Rz 16:15). Imię to występuje też w rzymskich inskrypcjach wymieniających niektórych domowników cesarza, a także w mitologii.

Babiloński bóg, czczony głównie w mieście Kut (Kuta), które — jak wiadomo z historii — było mu poświęcone. Ludzie z Kut przesiedleni przez króla asyryjskiego do Samarii dalej czcili Nergala (2Kl 17:24, 30, 33). Niektórzy uczeni sugerują, że początkowo kojarzono go z ogniem i żarem słonecznym, a później zaczęto uznawać za boga wojny i łowów oraz sprawcę chorób. Przydomki Nergala w tekstach religijnych wskazują, że uważano go przede wszystkim za niszczyciela.