i łagodnością nie tylko pozwala uniknąć podsycania gniewu zwierzchnika, ale też pomaga doskonalić własną osobowość — opanować temperament, trwać na swoim miejscu i wziąć sobie do serca otrzymaną radę.

Powyższa zasada sprawdza się zwłaszcza wtedy, gdy skarcenia udzielają osoby upoważnione do tego przez Najwyższego Władcę, Jehowę Boga (Heb 12:7-11; 13:17). Odnosi się także do kontaktów z przedstawicielami władzy świeckiej, istniejącej z Jego przyzwolenia (Rz 13:1-7). Nawet jeśli ktoś taki szorstko żąda od chrześcijan uzasadnienia ich nadziei, mają mu udzielić odpowiedzi „w łagodnym usposobieniu i z głębokim respektem”, niezłomnie stawiając na pierwszym miejscu posłuszeństwo wobec Boga (1Pt 3:15).

Fałszywa łagodność. Uprzejme zachowanie czy łagodny ton głosu niekoniecznie muszą być oznaką prawdziwej łagodności, która płynie z serca. Kiedy Szatan wystawiał na próbę lojalność Hioba wobec Boga, ów cierpiący sługa Boży został ostro skrytykowany przez swych trzech towarzyszy. Zarzucili mu ukryte grzechy, nikczemność i upór, zasugerowali, że odwrócił się od Boga i że jego synowie zostali za niegodziwość uśmierceni przez Stwórcę. Mimo to jeden z tej trójki, Elifaz, zapytał Hioba: „Czyż nie wystarczą ci pocieszenia od Boga albo słowo łagodnie wypowiedziane do ciebie?” (Hi 15:11). Wynikałoby stąd, że przynajmniej niektóre ich wypowiedzi brzmiały łagodnie, ale ponieważ miały surową treść, w rzeczywistości wcale nie były łagodne.

(hebr. ʼajjaláh; ʼajjélet).

Samica jelenia. Jest smukła, pełna wdzięku, płochliwa i zwinna. Kiedy spodziewa się potomstwa, kryje się głęboko w lesie. Tam rodzi młode, a potem opiekuje się nimi i chroni je w ustronnym miejscu do czasu, gdy same potrafią się o siebie zatroszczyć (Hi 39:1; Ps 29:9).

Łagodna i zgrabna łania występuje w barwnych obrazach słownych użytych w Biblii (Prz 5:18, 19; PnP 2:7; 3:5; zob. GAZELA). W niektórych miejscach nawiązano do jej szybkości i zwinności, pozwalających jej uciec przed wrogami (2Sm 22:1, 34; Ps 18:32, 33; Hab 3:19). Jakub proroczo nazwał plemię Naftalego „smukłą łanią”, co zapewne miało wskazywać na jego zręczność w walce (Rdz 49:21). Gdy psalmista nie mógł przebywać w sanktuarium, napisał, że tęskni do Boga jak łania do strumieni wód (Ps 42:1-4). Wzmianka o łani, która wbrew swej znanej troskliwości o młode porzuca nowo narodzone potomstwo, ilustruje dotkliwe skutki suszy w Judzie (Jer 14:1, 2, 5).

Zobacz WIĘZY.

Hebrajskie odpowiedniki wyrażeń „łańcuszki na stopy” (ʼecʽadah; Lb 31:50) i „łańcuszki na nogi” (ceʽadáh; Iz 3:20) pochodzą od rdzenia caʽád, oznaczającego „stawiać kroki; kroczyć” (Prz 7:8; Jer 10:5). Hebrajskie słowo ʽéches („brzękadełko; łańcuszek na nogę”) wywodzi się od rdzenia ʽachás: „pobrzękiwać” lub „potrząsać brzękadełkiem” (Iz 3:16, 18, przyp. w NW). W starożytności na Bliskim Wschodzie popularne było noszenie na nogach, powyżej kostki, ozdobnych bransoletek. Wykonywano je z mosiądzu, złota, srebra, żelaza, szkła i kości słoniowej. Na egipskich wizerunkach widać je zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. W Egipcie znane też były komplety bransolet — na nogi i na ręce.

Cięższe ozdoby obijały się o siebie i pobrzękiwały, gdy nosząca je osoba stawiała kroki. Niekiedy do pustych w środku obręczy specjalnie wkładano kamyki, by grzechotały; w późniejszych czasach młode Arabki zakładały na nogi bransoletki z przymocowanymi dzwoneczkami. Ozdoby na obie nogi sczepiano nieraz łańcuszkami. Gdy kobieta szła, brzęczały, przykuwając uwagę osób postronnych. Poza tym ograniczały jej swobodę ruchów, musiała więc stawiać drobne kroczki, co mogło być uznawane za eleganckie i pełne wdzięku (Iz 3:16).

„Łańcuszki na stopy” wymieniono wśród kosztowności, które Izraelici zabrali Midianitom jako łup i złożyli w „darze ofiarnym dla Jehowy” (Lb 31:50, 51). W późniejszym okresie o wyniosłych „córkach Syjonu” powiedziano, że ‛stawiały drobne kroczki i pobrzękiwały nogami’ (lub ‛potrząsały brzękadełkami na swych stopach’). Jehowa ostrzegł je za pośrednictwem Izajasza, że usunie ich ozdoby oraz „piękno brzękadełek” i „łańcuszki na nogi” (Iz 3:16, 18, 20). Kiedy w r. 607 p.n.e. Babilończycy zdobyli Judę i Jerozolimę, życie tych kobiet diametralnie się zmieniło — straciły wolność, a wraz z nią także swe liczne ozdoby (zob. OZDOBA).

Prezent lub pieniądze dane w celu przekupienia kogoś, aby zrobił coś niezgodnego z prawem lub przepisami. W zależności od kontekstu hebrajski odpowiednik słowa „łapówka” (szòchad) może też oznaczać „podarunek” bądź „dar” (Wj 23:8, przyp. w NW; 1Kl 15:19; Prz 17:8). Pismo Święte wskazuje, że przyjmowanie łapówek prowadziło nie tylko do wypaczenia sprawiedliwości, ale nawet do rozlewu krwi (Pwt 16:19; 27:25; Eze 22:12).

W Prawie nadanym Izraelitom Jehowa wyraźnie zabronił przyjmowania łapówek, a sam jako Najwyższy Sędzia był doskonałym przykładem, gdyż zawsze jest bezstronny i nieprzekupny (Wj 23:8; 2Kn 19:7). Dlatego każdy, kto chce być ‛gościem w Jego namiocie’, musi Go pod tym względem naśladować (Ps 15:1, 5; zob. też Iz 33:15, 16).

Biblia mówi o wielu osobach, które przyjmowały lub dawały łapówki. Dalila za zdradzenie Samsona otrzymała od każdego z filistyńskich władców sojuszniczych 1100 srebrników (równowartość 2422 dolarów, jeśli chodziło o sykle) (Sdz 16:5). Synowie proroka i sędziego Samuela w przeciwieństwie do ojca przyjmowali łapówki i wypaczali sąd (1Sm 8:3; 12:3). Dawid wspomina o ludziach, których prawica, zamiast bronić sprawiedliwości, była ‛pełna przekupstwa’ (Ps 26:10). Asa przekupił króla Syrii, a Achaz władcę Asyrii, żeby uzyskać pomoc militarną (1Kl 15:18, 19; 2Kl 16:8). Łapówki kochali też zwierzchnicy niewiernej Jerozolimy (Iz 1:23; 5:23; Mi 3:11). Inaczej niż zwyczajne nierządnice, które żądają zapłaty za swe usługi, wiarołomna Jerozolima sama dawała łapówki tym, którzy do niej przychodzili (Eze 16:33).

W I w. n.e. Judasz Iskariot przyjął łapówkę za zdradzenie Jezusa Chrystusa (Mt 26:14-16, 47-50). A namiestnik Feliks przetrzymywał Pawła w więzieniu, bo spodziewał się, że otrzyma od niego pieniądze (Dz 24:26, 27).

Biblijne wyrażenia „łapówka z zanadrza” i „łapówka w zanadrzu” najwyraźniej nawiązują do tego, że zarówno wręczający, jak i przyjmujący łapówkę na ogół chował ją w górnych fałdach szaty (Prz 17:23; 21:14; zob. DARY, UPOMINKI).

(prawdopodobnie gr. forma hebr. imienia Eleazar: „Bóg dopomógł”).

1. Brat Marty i Marii; wskrzeszenie go było jednym z najwspanialszych cudów Jezusa Chrystusa (Jn 11:1, 2). Jezus pokochał tę rodzinę mieszkającą w Betanii, „w odległości około trzech kilometrów” od Jerozolimy, przy drodze do Jerycha (Jn 11:5, 18, przyp. w NW). Przypuszczalnie był dość częstym gościem w tym domu (Łk 10:38-42).

Kiedy Jezus przebywał po drugiej stronie Jordanu, otrzymał od sióstr Łazarza wiadomość, że ich brat jest bardzo chory. Niewątpliwie miały nadzieję, że go uzdrowi (Jn 11:3, 21, 32). Tymczasem Jezus nie udał się od razu do Betanii ani nie uleczył Łazarza na odległość, jak to zrobił ze służącym pewnego setnika (Mt 8:5-13), lecz został na miejscu jeszcze dwa dni. Gdy dotarł w okolice Betanii, wyszła mu na spotkanie Marta, a później Maria. Jak się okazało, Łazarz już od czterech dni był martwy (Jn 11:6, 17, 20, 30-32).

Podczas rozmowy z Martą Jezus podkreślił rolę zmartwychwstania (Jn 11:23-27). Wkrótce potem jego słowa nabrały dodatkowego znaczenia. Po przybyciu do grobowca czy też jaskini, gdzie pochowano Łazarza, Chrystus polecił odsunąć kamień zamykający wejście. Następnie w modlitwie do swego niebiańskiego Ojca wskazał na jeden z powodów, dla których do tego wszystkiego doszło: „Aby uwierzyli [tłumnie zgromadzeni tam ludzie], żeś ty mnie posłał” (Jn 11:38-42). Potem wezwał zmarłego Łazarza, żeby wyszedł z grobu, co też się stało — ku niewątpliwej radości i zdumieniu obecnych (Jn 11:43, 44).

Cud ten skłonił niejednego do uwierzenia w Jezusa, ale zarazem pobudził faryzeuszy i naczelnych kapłanów do uknucia spisku na jego życie. Rozgniewali się jeszcze bardziej, gdy wielki tłum Żydów przybył zobaczyć nie tylko Jezusa, lecz także wskrzeszonego Łazarza. Ponieważ wielu zaczęło wierzyć w Chrystusa właśnie ze względu na Łazarza, zamierzali zabić również jego (Jn 11:45-53; 12:1-11). Nie ma jednak żadnego biblijnego dowodu na to, by wprowadzili w czyn te niecne plany.

Niektórzy krytycy Biblii podważają relację Jana o przywróceniu życia Łazarzowi, argumentując, iż pozostałe Ewangelie milczą w tej sprawie. Niemniej z uważnej lektury Ewangelii synoptycznych wynika, że w żadnej z nich nie opisano wszystkich czynów Jezusa. Na przykład tylko Łukasz wspomniał o wskrzeszeniu syna wdowy z Nain (Łk 7:11-15). Jan zwykle podawał informacje pominięte przez innych ewangelistów. Relacja o wzbudzeniu z martwych Łazarza jest tego dobitnym przykładem.

Wskrzeszenie Łazarza było ważnym elementem służby Jezusa, gdyż ukazało potęgę Syna Bożego oraz umocniło wiarę zarówno w niego, jak i w zmartwychwstanie (Jn 11:4, 41, 42). Chrystus dokonał tego cudu zapewne na początku 33 r. n.e. Pismo Święte nie mówi, gdzie, kiedy i w jakich okolicznościach Łazarz umarł po raz drugi (zob. ZMARTWYCHWSTANIE [Wskrzeszeni, zanim został złożony okup]).

Ani Biblia, ani żadne inne przesłanki nie pozwalają łączyć historycznego Łazarza z żebrakiem