Paweł stał się apostołem, „dwunastu” jeszcze żyło. Paweł nigdy nie zaliczył siebie do tego grona, choć przyznał, że jego apostolstwo nie było gorsze niż ich (Gal 2:6-9).

Zarówno Maciej, jak i Paweł byli pełnoprawnymi apostołami, każdy zgodnie z celem, dla którego został „posłany”. Jednakże w wizji opisanej przez apostoła Jana w Księdze Objawienia (ok. 96 n.e.) niebiańska Nowa Jerozolima jest wsparta tylko na 12 kamieniach fundamentowych, na których jest wypisane „dwanaście imion dwunastu apostołów Baranka” (Obj 21:14). Ponieważ Pismo Święte ani razu nie zalicza apostoła Pawła do „dwunastu”, nasuwa się logiczny wniosek, że na jednym z kamieni fundamentowych Nowej Jerozolimy zostało umieszczone imię Macieja, a nie Pawła. Oznacza to, że wizja apostoła Jana nawiązuje do sytuacji, jaka istniała w chwili powstania zboru chrześcijańskiego, czyli w dniu Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e. (zob. PAWEŁ).

Koniec okresu apostolskiego. Chociaż Biblia nie wspomina o śmierci 12 apostołów (z wyjątkiem Jakuba), z dostępnych dowodów wynika, że dochowali oni wierności aż do śmierci, i dlatego nie było potrzeby, żeby ktoś ich zastępował. Na temat następnych stuleci w pewnym dziele powiedziano, że „kiedykolwiek określano nim [słowem „apostoł”] jakieś osoby w późniejszej literaturze chrześcijańskiej, chodziło o znaczenie przenośne. Po I wieku w Kościele nigdy nie było apostołów w sensie nowotestamentowym” (The Interpreter’s Dictionary of the Bible, red. G. A. Buttrick, 1962, t. 1, s. 172).

Apostołowie do końca życia chronili zbór chrześcijański przed wpływami religii fałszywej i powstrzymywali rozwój odstępstwa. Najwyraźniej to ‛powstrzymujące oddziaływanie’ miał na myśli apostoł Paweł w 2 Tesaloniczan 2:7: „Wprawdzie już działa to, co jest tajemnicą tego bezprawia, lecz tylko dopóty, dopóki nie zejdzie z drogi ten, który teraz oddziałuje powstrzymująco” (por. Mt 13:24, 25; Dz 20:29, 30). Wpływ apostołów — związany m.in. z ich wyjątkowym autorytetem i mocą — trwał do śmierci Jana ok. 100 r. n.e. (1Jn 2:26; 3Jn 9, 10). Nagłe odstępstwo oraz przeniknięcie fałszywych nauk i zwyczajów po śmierci apostołów dowodzi, że ich domniemanym następcom brakowało tego ‛powstrzymującego oddziaływania’.

Wzmianka z Rzymian 16:7 o Androniku i Juniasie, iż byli „wśród apostołów mężami znaczniejszymi”, nie sugeruje, że byli oni apostołami, lecz że cieszyli się poważaniem u apostołów. A o tym, że niektórzy fałszywie podawali się za „apostołów Chrystusa”, donosi 2 Koryntian 11:5, 13; 12:11, 12 i Objawienie 2:2.

(od rdzenia oznaczającego: „nos; nozdrza”).

Syn Nadaba i potomek Jerachmeela z plemienia Judy (1Kn 2:25, 30, 31).

Rynek położony 74 km na pd. wsch. od Rzymu. Było to popularne miejsce postoju przy znanej rzymskiej Drodze Apijskiej (Via Appia), biegnącej z Rzymu przez Kapuę do Brundisium (obecnie Brindisi). Zarówno drogę, jak i rynek nazwano od ich założyciela, Appiusza Klaudiusza Cekusa, który żył w IV i III w. p.n.e.

Ponieważ było to miejsce, gdzie podróżni na ogół zatrzymywali się pod koniec pierwszego dnia po opuszczeniu Rzymu, prowadzono tam ożywiony handel. Dodatkowego znaczenia przydawało temu miejscu usytuowanie tam pn. stacji kanału biegnącego wzdłuż drogi i przecinającego Bagna Pomptyjskie. Podobno podróżnych przewożono nocą kanałem w barkach ciągniętych przez muły. Rzymski poeta Horacy opisał niewygody takiej podróży, narzekając na żaby i komary oraz ukazując Rynek Appiusza jako miejsce pełne „żeglarzy i skąpych karczmarzy” (Satires, I, V, 1-6).

Kiedy apostoł Paweł podróżował jako więzień z Puteoli do Rzymu, właśnie w tym gwarnym miejscu spotkał grupę chrześcijańskich braci, którzy wyszli mu z Rzymu na spotkanie. Część z nich czekała przy Trzech Gospodach (15 km bliżej Rzymu), a pozostali doszli aż do Rynku Appiusza (Dz 28:15).

Dziś przy Drodze Apijskiej dalej znajduje się miejsce zwane Foro Appio, czyli Forum Appiusza. Tabliczka wskazuje, w którym miejscu był kiedyś