w świątyni. W charakterze kapłanów usługiwali ludowi synowie Lewity Aarona. Jeśli ktokolwiek inny — nawet Lewita, ale niepochodzący od Aarona — ośmieliłby się zbliżyć do ołtarza lub do świętych przyborów w celu pełnienia takiej służby, miał ponieść śmierć (Kpł 2:8; Lb 3:10; 16:40; 17:12, 13; 18:2-4, 7). Gdy kapłani przystępowali do ołtarza lub do „miejsca świętego”, musieli przestrzegać ścisłych przepisów dotyczących czystości fizycznej i ceremonialnej oraz nosić odpowiedni strój (Wj 28:40-43; 30:18-21; 40:32; Kpł 22:2, 3). Wszelkie lekceważenie lub naruszanie przykazań dotyczących przystępowania do Boga Najwyższego pociągało za sobą karę śmierci, czego doświadczyli dwaj synowie Aarona (Kpł 10:1-3, 8-11; 16:1). Do Miejsca Najświętszego, gdzie znajdowała się Arka Przymierza symbolizująca obecność Jehowy, mógł wchodzić tylko jeden przedstawiciel narodu, mianowicie Aaron (a później jego następcy na urzędzie arcykapłana), ale nawet jemu wolno było to uczynić tylko w jednym dniu w roku — w Dniu Przebłagania (Kpł 16:2, 17). Pełniąc ten zaszczytny urząd, Aaron był pierwowzorem Arcykapłana Bożego, Chrystusa Jezusa (Heb 8:1-6; 9:6, 7, 24).

Podczas uroczystości poświęcenia świątyni jerozolimskiej król Salomon przystąpił do Boga w imieniu narodu. Prosił w modlitwie, żeby Jehowa miał w dzień i w nocy oczy otwarte ku temu domowi, gdzie umieścił swe imię, i żeby wysłuchiwał błagań wszystkich, którzy „będą się modlić ku temu domowi” — zarówno błagań króla, jak i Izraelitów oraz przyłączających się do nich cudzoziemców. A zatem Jehowa był dostępny dla każdego — od króla do najmniej znaczącego z jego poddanych (2Kn 6:19-42).

W sprawach dotyczących całego narodu izraelskiego zwracali się do Boga królowie, kapłani oraz prorocy. Niekiedy arcykapłan prosił Go o kierownictwo, posługując się Urim i Tummim (1Sm 8:21, 22; 14:36-41; 1Kl 18:36-45; Jer 42:1-3). Kto naruszał prawo Jehowy dotyczące przystępowania do Niego, ten narażał się na karę, jaka spotkała np. Uzzjasza (2Kn 26:16-20), lub na całkowite zerwanie łączności z Bogiem, jak to było w wypadku Saula (1Sm 28:6; 1Kn 10:13). Jehowa nie pozwalał na lekceważenie Jego obecności ani przedmiotów z nią związanych, o czym świadczy przykład Uzzy, syna Abinadaba. Kiedy uchwycił przechylającą się Arkę Przymierza, „Jehowa zapłonął gniewem na Uzzę i prawdziwy Bóg zabił go tam za ten postępek świadczący o braku szacunku” (2Sm 6:3-7).

Obrzędy i ofiary to za mało. Istniejące dowody zdecydowanie przeczą poglądowi, jakoby wielbienie Jehowy miało pierwotnie charakter kultu opartego na obrzędach i ofiarach, a z czasem przerodziło się w religię stawiającą wymagania moralne. Obrzędy i ofiary były tylko symbolicznym wymogiem prawnym i same w sobie nigdy nie wystarczały, by uzyskać przystęp do Boga (Heb 9:9, 10). W ostatecznym rozrachunku to Jehowa osobiście decydował, komu na to pozwoli, dlatego w Psalmie 65:4 powiedziano: „Szczęśliwy ten, kogo wybierasz i kogo dopuszczasz, by przebywał na twoich dziedzińcach”. Warunkiem przystępu do Boga nieodmiennie były: wiara, prawość, sprawiedliwość, nieskalanie się winą krwi, prawdomówność oraz posłuszeństwo wobec wyraźnej woli Bożej, toteż na górę Jehowy mógł wstąpić nie ten, kto po prostu przynosił Mu dary, lecz ten kto miał „ręce niewinne i czyste serce” (Ps 15:1-4; 24:3-6; 50:7-23; 119:169-171; Prz 3:32; 21:3; Oz 6:6; Mi 6:6-8). Gdy brakowało tych przymiotów, wtedy ofiary, posty, a nawet modlitwy były w oczach Bożych odrażające i bezwartościowe (Prz 15:8; Iz 1:11-17; 29:13; 58:1-9). Kto dopuścił się występku, ten mógł się zbliżyć do Boga dopiero wówczas, gdy miał ‛skruszonego ducha i zdruzgotane serce’ (Ps 51:16, 17). Bóg nie akceptował służby kapłana, który gardził Jego imieniem i składał ofiary niegodne przyjęcia (Mal 1:6-9).

Osoby przystępujące do Boga przyrównano też do kogoś, kto stawia się w sądzie przed obliczem sędziego, by wysłuchać wyroku (Wj 22:8; Lb 5:16; Hi 31:35-37; Iz 50:8). W Izajasza 41:1, 21, 22 Jehowa poleca grupom narodowościowym, by przystąpiły do Niego i przedłożyły Mu do rozpatrzenia swoją sporną sprawę i swe argumenty.

Przystęp do Boga na podstawie nowego przymierza. Gdy obowiązywało przymierze Prawa, przystęp do Boga formalnie otwierały ofiary ze zwierząt, które wskazywały jednak na coś wznioślejszego (Heb 9:8-10; 10:1). Po zawarciu nowego przymierza każdy — ‛od najmniejszego do największego’ — mógł ‛poznać Jehowę’ i się do Niego zbliżyć (Jer 31:31-34; Heb 7:19; 8:10-13). „Drogą” stał się jedyny Pośrednik tego przymierza, Chrystus Jezus. Oznajmił: „Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej, jak tylko przeze mnie” (Jn 14:6, 13, 14). Jego śmierć usunęła barierę oddzielającą Żydów od nieobrzezanych pogan, którzy nie byli objęci przymierzem między Bogiem a narodem izraelskim. Dlatego apostoł Paweł napisał: „Przez niego [Chrystusa] my, oba ludy, mamy przystęp do Ojca dzięki jednemu duchowi” (Ef 2:11-19; Dz 10:35). Kto przystępuje do Boga poprzez Jezusa Chrystusa i chce być życzliwie przyjęty, ten musi wierzyć w ofiarę okupu i w to, że Bóg „nagradza tych, którzy go pilnie szukają” (Heb 11:6; 1Pt 3:18). Ludzie uznający Chrystusa Jezusa za swego Arcykapłana i Orędownika wiedzą, że on „zawsze żyje, aby się za nimi ujmować” (Heb 7:25), i że mogą pełni ufności przystępować „ze swobodą mowy do tronu życzliwości niezasłużonej” (Heb 4:14-16; Ef 3:12). Nie powoduje nimi strach przed potępieniem (Rz 8:33, 34). Są jednak świadomi, że kto przystępuje w ten sposób do Boga, „Sędziego wszystkich”, ten powinien okazywać zbożną bojaźń i głęboki respekt (Heb 12:18-24, 28, 29).

Chrześcijanie przystępujący do Boga składają Mu ofiary natury duchowej (Rz 12:1; Heb 13:15; 1Pt 2:4, 5). Materialne świątynie ani wizerunki ze złota, srebra i kamienia w niczym nie ułatwiają przystępu do prawdziwego Boga (Dz 7:47-50; 17:24-29; por. Ef 2:20-22). Przyjaciele świata są nieprzyjaciółmi Boga, który przeciwstawia się wyniosłym, ale pozwala, by pokorne osoby o ‛czystych rękach i sercach’ zbliżały się do Niego, a wtedy On zbliża się do nich (Jak 4:4-8).

Namaszczeni duchem chrześcijanie żywiący nadzieję niebiańską mają „drogę wstępu do miejsca świętego dzięki krwi Jezusa”, a ponieważ dobrze znają „wielkiego kapłana nad domem Bożym”, mogą przystępować do Boga „z sercami prawdziwymi w zupełnej pewności wiary” (Heb 10:19-22).

O tym, jak ważne jest ufne przystępowanie do Boga, świadczą słowa psalmisty: „Oto bowiem poginą ci, którzy trzymają się z dala od ciebie. Zmusisz do milczenia każdego, kto cię niemoralnie opuszcza. Mnie zaś dobrze jest przybliżać się do Boga. U Wszechwładnego Pana, Jehowy, poszukałem schronienia, by oznajmiać wszystkie twoje dzieła” (Ps 73:27, 28; zob. MODLITWA).

Doprowadzenie czegoś do poprzedniego stanu. W Piśmie Świętym określenie to pojawia się w kontekście powrotu Chrystusa, gdy wspomniano o „czasach przywrócenia [forma gr. słowa apokatástasis] wszystkiego, o czym Bóg mówił przez usta swych świętych proroków” (Dz 3:20, 21).

Inne przekłady polskie używają w tym wersecie wyrazu „odnowienie” (Bp, BT, Bw) lub „naprawienie” (Bg). Sam termin grecki pochodzi od słów apò, czyli „z powrotem” lub „znowu”, i kathístemi — „postawić”. Pokrewny czasownik oddano w Dziejach 1:6 przez ‛przywrócić’. Dzieło Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament pod red. G. Kittela (t. I, 1933, s. 388) podaje, że podstawowym znaczeniem tego wyrazu jest „przywrócenie do poprzedniego stanu” lub „odnowienie”. Historyk Józef Flawiusz posługiwał się nim w odniesieniu do powrotu Żydów z niewoli babilońskiej. W tekstach papirusowych używano go w związku z naprawą jakichś budynków, przywróceniem dóbr prawowitym właścicielom oraz wyrównaniem rachunków.

Werset, w którym użyto tego słowa, nie precyzuje, co konkretnie ma zostać przywrócone, trzeba się więc o tym dowiadywać przez studium „wszystkiego”, o czym Bóg mówił za pośrednictwem swych proroków.

Księga dająca się podzielić na pięć zbiorów pieśni religijnych, z których każdy kończy się wezwaniem do błogosławienia Jehowy: 1) Psalmy 1-41; 2) 42-72; 3) 73-89; 4) 90-106; 5) 107-150. Kolejność i numerację poszczególnych psalmów ustalono najwyraźniej już w czasach starożytnych. Na przykład utwór znany dziś jako Psalm 2 był tak samo nazywany w I w. n.e. (Dz 13:33).

Styl. Poezja Księgi Psalmów polega na użyciu paralelizmów, czyli na zestawieniu podobnych myśli lub wyrażeń (zob. HEBRAJSKI, JĘZYK [Poezja hebrajska]). Szczególnie wyróżniają się psalmy napisane akrostychem alfabetycznym (Ps 9, 10, 25, 34, 37, 111, 112, 119, 145). W ich wypadku pierwszy wers (albo wersy pierwszej zwrotki) zaczyna się literą ʼálef, następny wers (wersy) literą bet itd. — aż do końca alfabetu hebrajskiego (z kilkoma wyjątkami). Być może układ taki miał ułatwiać zapamiętywanie. (Terminologię stosowaną w Psalmach omówiono pod hasłami ALAMOT; GITTIT; HIGGAJON; MACHALAT II; MASKIL; MIKTAM; MUT LABBEN; NECHILOT; PIEŚŃ WSTĘPOWAŃ; SELA II; SZEMINIT).

Nagłówki. Wiele psalmów opatrzono nagłówkami, które przedstawiają pisarza, podają tło, wskazówki muzyczne, zastosowanie bądź cel danego utworu (zob. nagł. Ps 3, 4, 5, 6, 7, 30, 38, 60, 92, 102). Zawarte w nich informacje pozwalają niekiedy odszukać wersety rzucające więcej światła na dany psalm (por. Ps 51 z 2Sm 11:2-15; 12:1-14). Ponieważ inne poetyckie fragmenty Biblii wprowadzono w podobny sposób (Wj 15:1; Pwt 31:30; 33:1; Sdz 5:1; por. 2Sm 22:1 z Ps 18, nagł.), można przypuszczać, że nagłówki pochodzą albo od pisarzy, albo od osób, które zestawiły Księgę Psalmów. Przemawia za tym choćby okoliczność, iż należą do głównego tekstu w odpisie Psalmów znalezionym wśród Zwojów znad Morza Martwego (datowanym na lata 30-50 n.e.).

Pisarze. Jak wynika z nagłówków, 73 spośród 150 psalmów ułożył Dawid, 11 — synowie Koracha (jeden z nich [Ps 88] wymienia też Hemana), 12 — Asaf (najwyraźniej chodzi o dom Asafa;