Zobacz KOLORY.

(„ptak”).

Ojciec Balaka, króla Moabu (Lb 22:2, 4, 10, 16; 23:18; Joz 24:9; Sdz 11:25).

(„ptak” lub być może „ptaszek”).

Żona Mojżesza. Pierwszy raz spotkała go przy studni, do której przyszła z sześcioma siostrami napoić trzody ojca. Kiedy pojawili się pewni pasterze i jak zwykle próbowali odpędzić dziewczęta, Mojżesz przyszedł im z pomocą i nawet napoił ich zwierzęta. Za tę życzliwość został zaproszony do domu Cyppory, a jej ojciec, Jetro, będący kapłanem, z czasem dał mu ją za żonę (Wj 2:16-21). Cyppora urodziła Mojżeszowi dwóch synów: Gerszoma i Eliezera (Wj 2:22; 18:3, 4).

Kiedy Jehowa wysłał Mojżesza z powrotem do Egiptu, Cyppora i dwaj synowie wyruszyli razem z nim. Wkrótce potem doszło do poważnego incydentu, którego opis brzmi dość zagadkowo: „A w drodze, w miejscu noclegu, Jehowa [„anioł” Jehowy, LXX] wyszedł naprzeciw niego i chciał go uśmiercić. W końcu Cyppora wzięła krzemień i odcięła swemu synowi napletek, i dotknąwszy nim jego stóp, powiedziała: ‚Wszak jesteś dla mnie oblubieńcem krwi’. Toteż odszedł od niego. Wtedy rzekła: ‚Oblubieniec krwi’ — ze względu na obrzezanie” (Wj 4:24-26).

Podawane są bardzo różne wyjaśnienia tego fragmentu; niektóre z nich można znaleźć we współczesnych przekładach biblijnych (zob. Bp, BT, Kr, KUL oraz JB, Kx, NE, RS [ang.], Zürcher Bibel [niem.], Bover-Cantera [hiszp.], Lienart i Segond [fr.]). Komentatorzy próbują wytłumaczyć, czy zagrożone było życie Mojżesza, czy dziecka, czy Cyppora dotknęła napletkiem stóp Mojżesza, dziecka, czy anioła, a także dlaczego Cyppora powiedziała (i do kogo): „Jesteś dla mnie oblubieńcem krwi”.

Sprawy przypuszczalnie miały się następująco: zagrożone było życie dziecka, na co wskazuje prawo zanotowane w Rodzaju 17:14; Cyppora obrzezała chłopca, ponieważ zrozumiała, co jest potrzebne do naprawienia sytuacji; napletek rzuciła do stóp anioła nastającego na życie jej syna, by przedstawić mu dowód zastosowania się do nakazu Jehowy; słowa „Jesteś dla mnie oblubieńcem krwi” skierowała do Jehowy poprzez Jego anielskiego posłańca, by pokazać, że akceptuje pozycję żony w przymierzu co do obrzezania, w którym Jehowa występował jako mąż (zob. Jer 31:32).

Jednakże na podstawie Pisma Świętego nie da się jednoznacznie rozstrzygnąć powyższych kwestii. W tekście oryginalnym występują tu starohebrajskie sformułowania używane prawie 3500 lat temu. Dlatego wiele dosłownych przekładów (NŚ, Ro, Wk, Yg), a także innych (AS, Da, Dy, JP, KJ, Mo, Le), w tym grecka Septuaginta, pozostawia otwartą sprawę interpretacji tego fragmentu.

Cyppora prawdopodobnie wróciła do rodziców, gdyż po wyjściu Izraelitów z Egiptu Jetro przyprowadził ją razem z dwoma synami do Mojżesza na pustkowie (Wj 18:1-6). Jej obecność najwyraźniej wywołała zazdrość u siostry Mojżesza, Miriam, która (razem z Aaronem) użyła kuszyckiego pochodzenia żony Mojżesza jako pretekstu do szemrania przeciwko niemu (Lb 12:1). Nie oznacza to — jak się powszechnie twierdzi — że Cyppora zmarła i Mojżesz poślubił jakąś Etiopkę, gdyż określenie „Kuszyta”, choć zwykle odnosi się do Etiopczyków, może też obejmować mieszkańców Półwyspu Arabskiego (zob. KUSZ 2; KUSZYTA).

Wyspa w pn.-wsch. części Morza Śródziemnego, położona ok. 70 km od wybrzeży Cylicji w Azji Mniejszej i ok. 100 km od brzegów Syrii. Cypr jest trzecią co do wielkości wyspą Morza Śródziemnego; większe są tylko Sycylia i Sardynia. Główna część wyspy ma ok. 160 km długości, ale z jej pn.-wsch. rogu wystaje wąskie ramię o długości ok. 72 km. W najszerszym miejscu wyspa ma 97 km. Jej pd.-zach. część jest górzysta, a jeden ze szczytów (Troodos, zwany też Olimbos) wznosi się na 1951 m n.p.m. Inne pasmo górskie ciągnie się wzdłuż pn. wybrzeża, a pomiędzy górami znajduje się centralna równina. Zimą wierzchołki gór pokrywają się śniegiem, a latem na równinach jest sucho i gorąco. Od czasów starożytnych wyspa słynęła z bogatych pokładów miedzi, a w niektórych językach jej nazwa była synonimem tego metalu.

Dowody historyczne w zasadzie pozwalają utożsamić Cypr z „Kittim” z Pism Hebrajskich (Iz 23:1, 12; Dn 11:30). Wyspa ta słynęła nie tylko z miedzi, ale też z wyśmienitego drewna, zwłaszcza cyprysowego, które najwyraźniej wysyłano do Tyru na