by mu się przeciwstawiać. „Jozuemu” zmieniono szaty z brudnych na uroczyste i włożono mu czysty zawój. Wtedy powiedziano mu o słudze Bożym nazwanym Latoroślą (Za 3:1-8).

Przy innej okazji Jehowa kazał Zachariaszowi włożyć koronę na głowę Jozuego (Jeszui) i powiedzieć mu: „Oto mąż, który ma na imię Latorośl (...). On to zbuduje świątynię Jehowy (...) i zostanie kapłanem na swym tronie”. Proroctwo to z pewnością odnosiło się do kogoś, kto miał dopiero się pojawić, gdyż według Prawa urzędy króla i kapłana były całkowicie rozdzielone, a arcykapłan Jozue nigdy nie panował nad Izraelem jako król (Za 6:11-13).

5. Naczelnik jednego z lewickich domów, którego członkowie w 537 r. p.n.e. powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubbabelem (Ezd 2:40; Neh 7:43). Przedstawiciel tego domu — lub ktoś inny o tym samym imieniu — podpisał „wiarogodną umowę”, zobowiązującą kapłanów, książąt i lud do chodzenia według prawa Bożego. Był synem Azaniasza (Neh 9:38; 10:1, 9) i prawdopodobnie tą samą osobą, co Jeszua wspomniany w Nehemiasza 12:8, 24.

Do domu tego Jeszui zapewne należał „Jozabad, syn Jeszui”, jeden z Lewitów, którym Ezdrasz przekazał srebro, złoto i naczynia dla domu Bożego (Ezd 8:33).

Z tej samej rodziny mógł pochodzić Ezer, syn Jeszui, książę Micpy, który naprawiał mur Jerozolimy w czasach Nehemiasza (Neh 3:19).

6. Jeden z Lewitów nadzorujących odbudowę świątyni (Ezd 3:9).

7. Jeden z Lewitów, którzy czytali i objaśniali Prawo ludowi oraz przewodzili w wielbieniu Boga pod kierownictwem Ezdrasza. Być może należał do domu wspomnianego w poz. 5 (Neh 8:7; 9:4, 5).

8. Miasto w pd. Judzie, gdzie mieszkali niektórzy Żydzi po powrocie z wygnania. Część uczonych utożsamia je z Tall as-Saʽwa (Tel Jeszuʽa), ok. 15 km na wsch. pn. wsch. od Beer-Szeby (Neh 11:25, 26). Być może to ta sama miejscowość, co Szema z Jozuego 15:26 i Szeba z Jozuego 19:2.

(„prostolinijny”).

Zaszczytne określenie Izraela. W Septuagincie uznano je za wyraz emocjonalnie nacechowany i oddano słowem „umiłowany”. Tytuł „Jeszurun” miał przypominać Izraelowi, że został powołany przez Jehowę i jest z Nim związany przymierzem, toteż powinien postępować prostolinijnie (Pwt 33:5, 26; Iz 44:2). W Powtórzonego Prawa 32:15 nazwa Jeszurun ma zabarwienie ironiczne. Izrael nie żył zgodnie z jej znaczeniem, lecz stał się krnąbrny, opuścił swego Twórcę i wzgardził swym Wybawcą.

(od rdzenia oznaczającego: „nadmiar”).

1. Jetro, teść Mojżesza, nazwany jest Jeterem w masoreckim tekście Wyjścia 4:18 (zob. JETRO).

2. Potomek Judy poprzez Pereca. Jeter umarł, nie mając synów (1Kn 2:4, 5, 25, 26, 28, 32).

3. Pierwszy z wymienionych synów Ezry, potomek Judy (1Kn 4:17).

4. Potomek Aszera (1Kn 7:30, 38). W wersecie 37 występuje przypuszczalnie jako Jitran; po hebrajsku imiona te są dość podobne.

5. Pierworodny syn Gedeona. Młody Jeter najprawdopodobniej towarzyszył ojcu w pościgu i pojmaniu królów midianickich Zebacha i Calmunny, ale gdy polecono mu ich zgładzić, obawiał się dobyć miecza (Sdz 8:20). Po śmierci Gedeona Jeter został zabity przez swego przyrodniego brata Abimelecha (Sdz 9:5, 18).

6. Ojciec Amasy, który był dowódcą wojsk Dawida (1Kl 2:5, 32). W masoreckim tekście 2 Samuela 17:25 nosi imię Jitra i przedstawiony został jako Izraelita; 1 Kronik 2:17 nazywa go Ismaelitą, być może dlatego, że przez jakiś czas mieszkał wśród Ismaelitów.

Szejk Edomu, potomek Ezawa (Rdz 36:40-43; 1Kn 1:51; zob. TIMNA 3).

(od rdzenia oznaczającego: „nadmiar”).

Teść Mojżesza, Kenita (Wj 3:1; Sdz 1:16). Jest też nazywany Reuelem (Lb 10:29). Być może określenie Jetro było tytułem, a Reuel imieniem własnym. Jednakże wiele inskrypcji poświadcza, że arabski szejk mógł mieć dwa imiona, a nawet więcej. W tekście masoreckim w Wyjścia 4:18 występuje forma „Jeter”.

Jetro był „kapłanem Midianu”. Jako głowa licznej rodziny, składającej się co najmniej z siedmiu córek i jednego syna (Wj 2:15, 16; Lb 10:29), musiał nie tylko troszczyć się o nią pod względem materialnym, ale też przewodzić jej w kwestiach religijnych, słusznie więc został nazwany „kapłanem [naczelnikiem] Midianu”. Choć samo to określenie niekoniecznie oznacza, że czcił Jehowę Boga, czyste wielbienie mogło być praktykowane przez jego przodków oraz w pewnej mierze również w jego rodzinie. Postępowanie Jetry sugeruje, że co najmniej darzył Boga Mojżesza i Izraela głębokim respektem (Wj 18:10-12).

Jetro spotkał swego przyszłego zięcia, Mojżesza, krótko po tym, jak ten uciekł z Egiptu w 1553 r. p.n.e. Gdy córki Jetry opowiedziały ojcu, jak Mojżesz pomógł im napoić trzody, Jetro zaprosił go do siebie. Potem Mojżesz u niego zamieszkał i z czasem poślubił jego córkę Cypporę. Przez jakieś 40 lat pasł trzody Jetry w pobliżu góry Horeb (Synaj), a gdy został wezwany przez Jehowę do Egiptu, teść odprawił go w pokoju (Wj 2:15-22; 3:1; 4:18; Dz 7:29, 30).

Później Jetro dowiedział się o wielkim zwycięstwie Jehowy nad Egipcjanami i od razu przybył do Mojżesza do Horebu, przyprowadzając ze sobą Cypporę i dwóch synów Mojżesza. Obaj serdecznie się przywitali. Kiedy Mojżesz opowiedział teściowi o potężnych zbawczych czynach Jehowy, ten oddał chwałę Bogu i wyznał: „Teraz wiem, że Jehowa jest większy niż wszyscy inni bogowie”. Potem złożył ofiary prawdziwemu Bogu (Wj 18:1-12). Następnego dnia Jetro obserwował, jak Mojżesz wysłuchuje spraw Izraelitów „od rana do wieczora”. Zauważył, że jest to bardzo wyczerpujące zarówno dla Mojżesza, jak i dla ludu, i zaproponował podział obowiązków: ‛Wyszkol zdolnych, prawych mężczyzn i ustanów ich przełożonymi nad dziesiątkami, pięćdziesiątkami, setkami i tysiącami, by rozstrzygali sprawy ludu, a sam zajmuj się tylko tymi kwestiami, z którymi oni sobie nie poradzą’. Mojżesz przyjął tę radę, a Jetro wrócił do swej krainy (Wj 18:13-27).

Mojżesz poprosił Chobaba, syna Jetry, by posłużył Izraelitom za przewodnika. Najwyraźniej zdołał go przekonać i niektórzy członkowie rodziny Chobaba wkroczyli z Izraelitami do Ziemi Obiecanej (Lb 10:29-33). Pewne wątpliwości budzi wypowiedź z Sędziów 4:11, z której wynika, że Chobab był teściem Mojżesza, a nie szwagrem. Jednakże hebrajskie określenie tłumaczone zazwyczaj na „teść” w szerszym znaczeniu obejmuje każdego spowinowaconego mężczyznę, a więc również „szwagra”. Natomiast twierdzenie, że to nie Jetro, lecz Chobab był teściem Mojżesza, kłóci się z innymi wersetami. Zdaniem niektórych Jetro miał też na imię Chobab, co oznaczałoby, że nosiło je dwóch mężczyzn: ojciec i syn. Z drugiej strony Chobab, jako najważniejszy członek kolejnego pokolenia Kenitów, mógł zostać potraktowany w tej wypowiedzi jako reprezentant swego ojca (zob. CHOBAB).

Syn Ismaela (Rdz 25:13-15; 1Kn 1:31) i przodek ludu, z którym walczyli Izraelici (1Kn 5:18, 19). Możliwe, że potomkami Jetura byli Iturejczycy (Łk 3:1; zob. ITUREA).

(„on doradził [poinformował]”).

Głowa rodziny z plemienia Beniamina; syn Szacharaima i jego żony Chodesz (1Kn 8:1, 8-10).

1. Lewita, który za rządów Ezechiasza pomagał przy oczyszczaniu świątyni; potomek Elicafana (2Kn 29:13, 15, 16).

2. Potomek Judy, głowa domu patriarchalnego Zeracha; mieszkał w Jerozolimie po niewoli babilońskiej (Rdz 46:12; 1Kn 9:3-6, 9).

(prawdopodobnie: „niech on udzieli pomocy”).

1. Syn Ezawa i Chiwwitki Oholibamy. Urodził się w Kanaanie, później jednak jego rodzina przeniosła się do Edomu (Seir) (Rdz 36:2, 5-8, 14, 18; 1Kn 1:35).

2. Potomek Beniamina; wojownik i założyciel rodu (1Kn 7:6, 10).

3. Lewita z rodu Gerszonitów, syn Szimeja. Jeusz i jego brat Beria mieli niewielu synów, toteż za czasów Dawida ich potomkowie połączyli się w jeden dom patriarchalny (1Kn 23:7, 10, 11).

4. Pierwszy syn króla Rechoboama, prawdopodobnie urodzony z żony imieniem Machalat. Ponieważ Rechoboam bardziej kochał inną żonę, nie wyznaczył Jeusza na następcę tronu (2Kn 11:18-23).

5. Beniaminita, jeden z potomków króla Saula (1Kn 8:33, 39).

(prawdopodobnie skrócona forma imienia Jaazaniasz: „Jehowa nadstawił ucha”).

Jeden z dowódców wojsk judzkich, którzy w 607 r. p.n.e. podporządkowali się krótkiemu zwierzchnictwu Gedaliasza (Jer 40:8, 9; 42:1). Jezaniasza nazwano też Azariaszem (Jer 43:2) i Jaazaniaszem (2Kl 25:23).

(z fenickiego, prawdopodobnie: „gdzie jest wzniosły [tzn. książę]?”).

1. Żona Achaba, króla izraelskiego z drugiej połowy X w. p.n.e. Ta apodyktyczna królowa była żarliwą propagatorką kultu Baala, zwalczającą wielbienie Jehowy. Przypominała pod tym względem swego ojca — króla Sydonu Etbaala, będącego najprawdopodobniej tym kapłanem Asztarte, który według starożytnego historyka Menandra zagarnął tron po zamordowaniu swego władcy (J. Flawiusz, Przeciw Apionowi, I, 18 [116, 123]) (1Kl 16:30, 31).

Achab poślubił pogańską księżniczkę Jezebel przypuszczalnie ze względów politycznych, bez oglądania się na katastrofalne skutki w sferze religijnej. Logicznym następstwem takiego związku było to, że dla przypodobania się żonie, będącej żarliwą czcicielką Baala, zbudował temu bóstwu