(zob. ZBOŻNE ODDANIE). W Dziejach 17:23 użyto go w odniesieniu do zbożnego oddania czy też nabożnej czci, jaką Ateńczycy otaczali „Nieznanego Boga”. Od threskeúo pochodzi rzeczownik threskeía, który może oznaczać „formę oddawania czci” — właściwą bądź niewłaściwą (Dz 26:5; Kol 2:18). Właściwa forma oddawania czci Bogu, praktykowana przez chrześcijan, wyrażała się w przejawianiu szczerej troski o ubogich i zdecydowanym odcinaniu się od bezbożnego świata (Jak 1:26, 27). Słowo sébomai (Mt 15:9; Mk 7:7; Dz 18:7; 19:27) i spokrewnione z nim sebázomai (Rz 1:25) oznaczają „oddawać cześć; czcić; szanować”. Rzeczownik sébasma odnosi się do przedmiotu otaczanego czcią lub nabożnym szacunkiem (Dz 17:23; 2Ts 2:4). Z tego samego rdzenia czasownikowego wywodzą się dwa inne terminy, poprzedzone członem theo- (od Theòs: „Bóg”): theosebés to „żywiący cześć do Boga”, „pobożny; bogobojny” (Jn 9:31), a theosébeia oznacza „pobożność; bogobojność” (1Tm 2:10).

Jaką formę oddawania czci uznaje Bóg. Jehowa Bóg akceptuje tylko taką formę oddawania czci, która harmonizuje z Jego wolą (Mt 15:9; Mk 7:7). Jezus oznajmił Samarytance: „Nadchodzi godzina, gdy ani na tej górze [Garizim], ani w Jerozolimie nie będziecie czcić Ojca. Wy czcicie to, czego nie znacie; my czcimy to, co znamy (...). Niemniej nadchodzi godzina, i teraz jest, gdy prawdziwi czciciele będą czcić Ojca duchem i prawdą, bo właśnie takich szuka Ojciec, aby go czcili. Bóg jest Duchem, a ci, którzy go czczą, muszą oddawać cześć duchem i prawdą” (Jn 4:21-24).

Z tych słów wyraźnie wynika, że oddawanie czci Bogu w sposób cieszący się Jego uznaniem nie zależy od posiadania czy używania rzeczy widzialnych ani od przebywania w jakimś szczególnym miejscu na ziemi. Czciciel prawdziwego Boga nie kieruje się wzrokiem ani dotykiem, lecz szczerą wiarą, i zwraca się do Niego z głębokim szacunkiem niezależnie od tego, gdzie się akurat znajduje. Oddaje Mu cześć duchem, a nie za pomocą czegoś, co może zobaczyć lub dotknąć. Ponieważ zna prawdę objawioną przez Boga, więc oddaje Mu cześć zgodnie z prawdą. A ponieważ poznał Boga, bo studiuje Biblię i dostrzega, jak duch święty oddziałuje na jego życie, więc oddając Mu cześć duchem i prawdą, z całą pewnością ‛czci to, co zna’.

(„[Bóg] wspomógł”).

1. Ojciec proroka Azariasza (2Kn 15:1). W 2 Kronik 15:8 w roli proroka przedstawiono też jego samego: „Asa usłyszał te słowa oraz proroctwo proroka Odeda”. Niektórzy bibliści opuszczają urywek „proroka Odeda” jako błąd przepisywacza, ale wtedy nie wiadomo, dlaczego pisarz wspomniał, że Asa usłyszał „te słowa oraz proroctwo”. Inni uzupełniają ten fragment: „Asa usłyszał te słowa oraz proroctwo Azariasza, syna Odeda” — zgodnie z grecką Septuagintą (Kodeks aleksandryjski), syryjską Peszittą i łacińską Wulgatą (wydanie klementyńskie) — co jednak wciąż nie wyjaśnia powyższej zawiłości. Trzecie rozwiązanie polega na przyjęciu tekstu masoreckiego w takiej postaci, w jakiej jest, tzn. na uznaniu, że sam Oded wygłosił proroctwo, które nie zostało utrwalone na piśmie. Oznaczałoby to, że Asa wziął pod uwagę słowa zarówno Azariasza (2Kn 15:2-7), jak i jego ojca, Odeda.

2. Prorok z Samarii w okresie, w którym zazębiało się panowanie Pekacha w Izraelu i Achaza w Judzie (762-ok. 759 p.n.e.). Kiedy Izrael z Syrią zadały Judzie druzgocącą klęskę, z królestwa południowego wzięto 200 000 jeńców i prowadzono ich do Samarii. Oded jednak zatrzymał zwycięskich wojowników i ostrzegł ich przed gniewem Bożym, jeśli zrobią ze swych braci niewolników. Wyjaśnił: ‛Przecież Jehowa pozwolił wam pokonać Judejczyków tylko z powodu ich niegodziwości. Nie czyńcie z nich swoich sług i nie ściągajcie na siebie gniewu Jehowy. Odprawcie jeńców!’ Odeda poparło czterech wpływowych Efraimitów, którzy troskliwie zajęli się więźniami i umożliwili im powrót w rodzinne strony (2Kn 28:5-15).

Nagroda lub kara — w zależności od tego, na co zasługuje dana osoba lub grupa.

Różne słowa pochodzące od hebrajskich czasowników szalám i gamál tłumaczy się jako: „nagroda”, „wyrównanie”, „odpłata”, „należyte potraktowanie”, „zapłacić”, „spłacić” itd. Podobnie oddaje się greckie określenia apodídomi, antimisthía, misthapodosía oraz inne z nimi spokrewnione.

Dla narodów, które uciskały Izraelitów. W pieśni, którą Mojżesz krótko przed swą śmiercią skierował do Izraelitów na równinach moabskich, wskazał, że Jehowa ‛wywiera pomstę’ na swych wrogach i ‛daje odpłatę’ tym, którzy Go zawzięcie nienawidzą (Pwt 32:35, 41; Heb 10:30). Wymierzając pomstę i odpłatę, Bóg zachowuje pełne panowanie nad sobą, pozostaje w całkowitej zgodzie ze swą sprawiedliwością i zawsze ma ku temu istotne powody. Na przykład karał Izraelitów za nieposłuszeństwo, posługując się czasem w roli narzędzia pogańskimi narodami, takimi jak Asyria czy Babilon (Pwt 28:15-68; 2Kl 17:7-23; 2Kn 21:14-20). Te pogańskie narody kierowały się jednak nienawiścią do Jehowy i prawdziwego wielbienia oraz posuwały się za daleko, radując się z klęski Izraelitów i ich ciemiężąc. Dlatego Bóg postanowił im za to odpłacić (Iz 10:12; 34:1, 2, 8; Jer 51:6, 56; Abd 8-16; Za 1:15).

Należną odpłatę za długotrwałą nienawiść do Jehowy i Jego ludu otrzymał zwłaszcza Babilon. Przepowiedziano upadek i całkowite spustoszenie tego miasta. Zostało ono zdobyte przez Cyrusa Persa w 539 r. p.n.e., ale istniało jeszcze kilkaset lat, po czym popadło w zupełną ruinę i już nigdy nie miało być odbudowane (Jer rozdz. 50, 51). Symboliczny Babilon Wielki czeka podobna odpłata; ma być „zrzucony” ze swej pozycji i ‛już nigdy nie będzie znaleziony’ (Obj 18:2, 6, 20, 21; zob. BABILON WIELKI).

Po nadaniu Prawa. Prawo Boże nadane Izraelowi za pośrednictwem Mojżesza wymagało dokładnej odpłaty za popełnione przestępstwo, choć przewidywało także miłosierdzie dla nieumyślnego i skruszonego grzesznika (Kpł 5:4-6, 17-19; 6:1-7; Lb 35:22-29). Natomiast w stosunku do rozmyślnego złoczyńcy, który nie okazał skruchy, prawo odpłaty obowiązywało w całej pełni (Lb 15:30). Jeżeli ktoś wystąpił w roli fałszywego świadka i kłamliwie zeznawał przed sędziami przeciwko bliźniemu, miał otrzymać odpłatę w postaci dokładnie takiej samej kary, jaką chciał sprowadzić na niewinnego człowieka. Jehowa powiedział: „I twoje oko nie ma się użalić: dusza będzie za duszę, oko za oko, ząb za ząb, ręka za rękę, noga za nogę” (Pwt 19:16-21).

Dla narodu żydowskiego w I wieku. Naród żydowski samolubnie zlekceważył niezasłużoną życzliwość Boga i przejawy Jego łaski. Jehowa pozwolił, by ta egoistyczna postawa sprowadziła na ów naród odpłatę. Zamiast podporządkować się prawości Bożej, Żydzi starali się ustanowić własną (Rz 10:1-3). Z tego powodu jako ogół ‛potknęli się’ na Jezusie Chrystusie i odrzucili go, co ściągnęło na nich winę krwi związaną z jego śmiercią, a w końcu doprowadziło do zburzenia ich miasta i świątyni oraz klęski całego narodu (Mt 27:25; Dn 9:26). Apostoł Paweł powołał się na słowa z Księgi Psalmów (69:22) i trafnie odniósł je do nich, pisząc: „Również Dawid mówi: ‚Niechaj ich stół stanie się dla nich sidłem i pułapką, i przyczyną potknięcia, i zapłatą’” (Rz 11:9).

Dla nieposłusznych chrześcijan. W celu podkreślenia wagi posłuszeństwa chrześcijan wobec Syna Bożego apostoł Paweł powołał się na Prawo, które przewidywało sprawiedliwą odpłatę: „Jeśli bowiem słowo wypowiedziane poprzez aniołów okazało się niewzruszone, a wszelki występek i akt nieposłuszeństwa otrzymał zapłatę [dosł. „wypłatę należności”] zgodną ze sprawiedliwością, to jakże my ujdziemy, jeśli zaniedbamy tak wielkie wybawienie, o którym przecież zaczęto mówić poprzez naszego Pana i które zostało nam potwierdzone przez tych, co go słyszeli” (Heb 2:2, 3, przyp. w NW; por. 10:28-31). Przykładem takiej odpłaty jest zagłada, na jaką został skazany odstępczy „człowiek bezprawia” (2Ts 2:3, 9, 10; zob. CZŁOWIEK BEZPRAWIA).

Zobacz OBRZYDLIWOŚĆ.

Zobacz GAŁĄŹ, LATOROŚL.

Określona opłata wnoszona przez dłużnika za możliwość korzystania z tego, co mu pożyczono.

Już w II tysiącleciu p.n.e. w Babilonie istniał rozwinięty system pożyczek. Jak wynika z Kodeksu Hammurabiego, od pieniędzy i zboża pobierano odsetki w wysokości 20 procent, a kupiec żądający wyższej opłaty miał stracić pożyczone środki. Natomiast prawo Boże dane Izraelitom zakazywało pożyczania na procent potrzebującym rodakom. Nikomu nie wolno było czerpać zysków z cudzego nieszczęścia (Wj 22:25; Kpł 25:36, 37; Pwt 23:19). A Przysłów 28:8 wskazuje, że bogactwo zdobyte wskutek bezprawnego pobierania odsetek przypadnie w końcu komuś, „kto okazuje łaskę maluczkim”.

Izraelici mogli jednak żądać odsetek od cudzoziemców (Pwt 23:20). Zdaniem żydowskich komentatorów nie odnosi się to do pożyczek udzielanych komuś, kto znajduje się w potrzebie, ale do pożyczek wykorzystywanych w interesach (The Pentateuch and Haftorahs, red. J. H. Hertz, Londyn 1972, s. 849). Cudzoziemcy na ogół przebywali w Izraelu tylko tymczasowo, często byli to kupcy, i można było żądać od nich odsetek, zwłaszcza że oni sami też pożyczali innym na procent.

Chociaż prostolinijni Izraelici przestrzegali prawa Bożego co do pożyczania bez odsetek (Ps 15:5; Eze 18:5, 8, 17), ich pobieranie najwyraźniej stało się powszechne i przysparzało wielu kłopotów zubożałym dłużnikom (Neh 5:1-11; Iz 24:2; Eze 18:13; 22:12). Jezus Chrystus szanował prawo Boże regulujące te sprawy, a nawet rozszerzył jego zastosowanie, mówiąc: „Pożyczajcie bez odsetek, niczego się w zamian nie spodziewając” (Łk 6:34, 35). A zatem niestosowne byłoby odmówienie pomocy komuś, kto z przyczyn od niego niezależnych mógłby mieć trudności z oddaniem długu. Jeśli jednak ktoś zaciąga pożyczkę nie ze względu na trudną sytuację materialną, nie ma nic złego w żądaniu