Zobacz LICZBA.

Hebrajskie słowo sarís tłumaczone na „dworzanin” (1Kl 22:9; Rdz 40:2, 7) można też oddać jako „eunuch” (Est 2:3; Iz 56:3). W Rodzaju 37:36 w Biblii Tysiąclecia przetłumaczono je na „urzędnik”, a w przypisie do tego wersetu w Biblii króla Jakuba powiedziano: „Słowo to oznacza nie tylko eunuchów, ale też podkomorzych, dworzan i urzędników”. Greckie słowo eunoúchos, oddawane jako „eunuch”, może się odnosić albo do dworzanina (Dz 8:27), albo do osoby pozbawionej zdolności rozrodczych (Mt 19:12).

Na ogół uważa się, że dworzanie sprawowali pieczę nad prywatnymi komnatami lub pomieszczeniami pałacu albo rezydencji; funkcję taką piastował Blastus, dostojnik króla Heroda (Dz 12:20). (W tym wypadku użyto jednak greckiego wyrażenia epí tou koitònos, oznaczającego kogoś, kto ma „pieczę nad sypialnią”). Ale obowiązki dostojników na dworze królewskim były bardzo różne. Bigtan i Teresz, zaufani słudzy na dworze medo-perskim, najprawdopodobniej pełnili straż przy drzwiach do prywatnych komnat króla Aswerusa (Est 2:21). Inni ‛usługiwali osobie króla’ (Est 1:10, 11). Biblia mówi też o dworzanach piastujących stanowiska wojskowe (2Kl 25:19). „Naczelny dworzanin” w Babilonie miał za zadanie wyznaczyć opiekuna nad Danielem, Chananiaszem, Miszaelem i Azariaszem, którzy tam przybyli w roku 617 p.n.e. razem z Jehojachinem i innymi Żydami uprowadzonymi przez króla Nebukadneccara (Dn 1:3, 7, 11).

Wydaje się, że nie wszyscy dworzanie byli eunuchami w dosłownym znaczeniu tego słowa, czyli kastratami. Prawdziwym eunuchom często powierzano pieczę nad częścią pałacu, gdzie mieszkały kobiety, czyli nad haremem króla. Ale obowiązki np. głównego podczaszego (wysokie stanowisko) lub głównego piekarza wcale nie wymagały, żeby kandydaci na ten urząd byli eunuchami, chociaż i oni mogli dostąpić tej godności (Rdz 40:2). Potyfar, który na dworze faraona był dworzaninem i dowódcą straży przybocznej, miał żonę (Rdz 39:1). „Eunuch” ochrzczony przez ewangelizatora Filipa był dostojnikiem ustanowionym nad całym skarbem kandaki, królowej Etiopii. Był nawróconym na judaizm prozelitą i oddawał cześć Jehowie zgodnie z Prawem Mojżeszowym. Nie mógł być literalnym eunuchem, gdyż żaden wykastrowany mężczyzna nie miał prawa wejść do zboru Izraela, a przed nawróceniem się Korneliusza nie chrzczono nikogo prócz Żydów i prozelitów (Dz 8:26-38; 10:24, 34, 35, 44-47; Pwt 23:1). Dawid zebrał swych dworzan (którzy ze względu na Prawo Mojżeszowe i stosunek Żydów raczej nie byli prawdziwymi rzezańcami) oraz książąt i mocarzy i oznajmił im, że jego syn Salomon został wyznaczony do zbudowania świątyni Jehowy (1Kn 28:1-6; zob. PODCZASZY; SZAFARZ).

Zobacz APOSTOŁ.

Znane od starożytności narzędzie służące do uwięzienia i wymierzania kary, zbudowane z drewnianej ramy, w której zamykano nogi siedzącej ofiary (2Kn 16:10; Jer 20:2, 3), często wystawionej na publiczne pośmiewisko. Rzymskie dyby miały kilka otworów, umożliwiających szerokie rozstawienie nóg, co przysparzało dodatkowych cierpień. Po hebrajsku dyby do zakuwania nóg nazywano sad (Hi 13:27; 33:11), a ponieważ były wykonane z drzewa, po grecku określano je słowem ksýlon („drewno”). Pawłowi i Sylasowi zakuto nogi w dyby w więzieniu w Filippi (Dz 16:24).

W innych miejscach Pism Hebrajskich „dyby” są odpowiednikiem słowa mahpéchet. Ponieważ zawiera ono w sobie myśl o przekręceniu, wydaje się, że ciało zakutej osoby musiało być zgięte lub wykrzywione. Być może narzędzie to oprócz nóg unieruchamiało też ręce i głowę albo było używane z innym urządzeniem (np. z kłodami), w którym zamykano ręce i głowę (Jer 29:26). Prawo dane przez Boga Izraelitom nie zalecało stosowania żadnego z tych narzędzi, nie przewidywało również kary więzienia.

Lotne produkty spalania substancji organicznych, m.in. sadza. W Biblii słowo „dym” może się również odnosić do pary wodnej lub chmury przypominającej dym. Hebrajskie słowo ʽaszán i greckie kapnòs wielokrotnie są używane w znaczeniu dosłownym, ale często też w przenośnym.

Obecność Jehowy i Jego gniew. Obłok „dymu”, któremu niekiedy towarzyszył ogień, symbolizował obecność Jehowy (Wj 19:18; 20:18; Iz 4:5). Taki dym wypełniał świątynie, które w wizjach oglądali prorok Izajasz i apostoł Jan (Iz 6:1-6; Obj 15:8; zob. CHMURA).

Dym bywa także kojarzony z płonącym gniewem Jehowy (Pwt 29:20). A o Izraelitach, którzy zaczęli czcić fałszywych bogów, powiedziano, że są „dymem” w nozdrzach Boga, to znaczy pobudzają Go do wielkiego gniewu (Iz 65:5).

Ostrzeżenie lub znak. Podczas wojny za pomocą sygnałów dymnych mogły się porozumiewać miasta lub oddziały wojskowe (Sdz 20:38-40). Dym świadczył również o tym, że coś, np. odległe miasto, zostało spalone ogniem (Rdz 19:28; Joz 8:20, 21). Przenośnie nazwano nim nadciągające wrogie wojska, które często paliły zdobyte miasta (Iz 14:31).

Dlatego unoszący się dym nabrał znaczenia ostrzegawczego znaku, zapowiedzi nieszczęścia lub zagłady (Obj 9:2-4; por. Jl 2:30, 31; Dz 2:19, 20; Obj 9:17, 18). Psalmista napisał o niegodziwcach: „Z dymem przeminą” (Ps 37:20). Dym w kontekstach symbolicznych może też stanowić dowód, że coś uległo zagładzie (Obj 18:9, 18). A zatem dym wznoszący się „po czas niezmierzony” wskazuje na całkowite i wiecznotrwałe unicestwienie, tak jak w proroctwie Izajasza przeciwko Edomowi (Iz 34:5, 10). Naród Edomitów został wytracony i do dziś się nie odrodził, co potwierdza sprawozdanie biblijne i historia świecka. Podobnie w Objawieniu 18:8 zapowiedziano wieczną zagładę Babilonu Wielkiego, a z Objawienia 14:9-11 wynika, że taki sam los czeka ludzi oddających cześć „bestii i jej wizerunkowi”.

Inne znaczenia przenośne. Ponieważ w normalnych warunkach dym szybko się rozprasza i znika, niekiedy stanowi symbol czegoś, co przemija. Bywa odnoszony do wrogów Boga (Ps 68:2), czcicieli bożków (Oz 13:3) lub niknącego życia ludzi cierpiących ucisk (Ps 102:3).

Przysłowie mówi: „Jak ocet dla zębów i jak dym dla oczu, taki jest leniwy dla tych, którzy go posyłają”. Dym podrażnia i szczypie oczy, więc ten, kto posługuje się leniwym, działa na własną szkodę (Prz 10:26).

Kiedy psalmista wyczekiwał pocieszenia od Jehowy, oznajmił: „Stałem się bowiem podobny do bukłaka w dymie” (Ps 119:83). Jeśli puste bukłaki (jakich używano na Bliskim Wschodzie) powiesi się na ścianie domu, wyschną i się skurczą od dymu. Taki stał się psalmista w rękach swych prześladowców.

Opisując Hiobowi swe dzieło stwórcze, Jehowa zwrócił uwagę na Lewiatana: „Z jego nozdrzy wychodzi dym, niczym z pieca rozpalonego sitowiem” (Hi 41:20). Wielu biblistów uważa, że Bóg nawiązał tu do krokodyla, który wynurzając się z wody, głośno wydmuchuje z nozdrzy fontannę drobinek wody niczym gęstą parę.

Dym ofiarny. Hebrajskie słowo katár ma związek z dymem ofiarnym, powstającym po spaleniu na ołtarzu kadzidła bądź innych ofiar (1Kn 6:49; Jer 44:15). Taki dym uważano za przyjemną woń dla Tego, komu składano ofiary (Rdz 8:20, 21; Kpł 26:31; Ef 5:2).

(hebr. pakkuʽòt [lm.]).

Hebrajskie słowo przetłumaczone na ‛owoce dyni’ występuje w Biblii jedynie w związku z wydarzeniem, które się rozegrało w czasie klęski głodu za dni Elizeusza. Ktoś nazbierał nieznanych owoców dzikiej dyni i wkroił je do gotowanej potrawy. Gdy „synowie proroccy” jej spróbowali, natychmiast przerwali jedzenie, obawiając się, że jest zatruta. Elizeusz jednak dokonał cudu — unieszkodliwił truciznę i w ten sposób nie dopuścił do zmarnowania przygotowanej potrawy (2Kl 4:38-41).

Mimo różnych przypuszczeń na ogół uznaje się, że rośliną, której owoce prawdopodobnie nazwano w Biblii „owocami dzikiej dyni”, jest kolokwinta (Citrullus colocynthis), spokrewniona z arbuzem. Jej pędy płożą się jak u ogórka i są podobnie ulistnione. Owoce wielkości mniej więcej pomarańczy mają cienką, gładką skórkę w zielone i żółte cętki i zawierają bardzo gorzki i trujący, gąbczasty miąższ, wykorzystywany w medycynie. Charakterystyka kolokwinty pasowałaby do biblijnego opisu dzikiej dyni, która najwyraźniej była trująca, jak to sugerował już sam jej smak (2Kl 4:40). Kiedy większość roślin zdążyła uschnąć, dzika dynia wciąż pozostawała zielona i dla kogoś, kto jej nie znał, stanowiła pokusę.

Dyniowate ozdoby (hebr. pekaʽím) dekorujące lane morze oraz cedrową boazerię wewnątrz świątyni Salomona mogły przypominać kształtem okrągłe owoce kolokwinty (1Kl 6:18; 7:24; 2Kn 4:3).

Zobacz NACZYNIA.

Rodzice ojca oraz (lub) matki. Słowa: „dziadkowie”, „dziadek” i „babka” rzadko występują w przekładach Biblii. W 1 Królów 15:10, 13 „babka” jest poprawnym tłumaczeniem wyrazu oznaczającego też „matkę”, ponieważ Maaka faktycznie była babką Asy (1Kl 15:1, 2, 8). Wydaje się jednak, że podczas jego rządów dalej zajmowała stanowisko królowej matki, dopóki Asa nie pozbawił jej tej godności za bałwochwalstwo (1Kl 15:13). Analogicznie słowo „ojciec” też odnosi się nieraz do dziadka albo jeszcze dalszego przodka (Rdz 28:13; 2Sm 9:7). W niektórych sytuacjach dziadka nazywano ‛ojcem matki’ (Rdz 28:2; Sdz 9:1).

Jak mówił apostoł Paweł, „dzieci lub wnuki” powinny „oddawać swym rodzicom i dziadkom [gr. progònois] należne zadośćuczynienie” (1Tm 5:4). Nieco inną formę tego samego słowa (progònon) w 2 Tymoteusza 1:3 przetłumaczono na „praojcowie”. Do rozwoju wiary i usposobienia duchowego Tymoteusza niewątpliwie przyczyniła się jego