symboliczne serce ma grzeszne skłonności, więc tym bardziej potrzebuje takiego pancerza ochronnego, jakim jest prawość (Rdz 8:21; Jer 17:9).

Elementem duchowego uzbrojenia jest również ‛obucie nóg w wyposażenie dobrej nowiny o pokoju’ (Ef 6:15). Greckie słowo hetoimasía, przetłumaczone tu na „wyposażenie”, przede wszystkim oznacza „gotowość” (zob. Bp, BT, Bw). Jeżeli chrześcijanin jest zawsze — nawet w trudnych chwilach — wyposażony i gotowy do oznajmiania drugim „dobrej nowiny”, to łatwiej mu będzie wytrwać w wierności.

Istotny składnik zbroi duchowej stanowi „wielka tarcza wiary”. Podobnie jak duża tarcza chroni niemal całe ciało, tak wiara w Jehowę Boga oraz w to, że potrafi On spełnić swe obietnice, pomoże chrześcijaninowi „zagasić wszystkie płonące pociski niegodziwca” (Ef 6:16; por. Ps 91:4). Wiara pozwala chrześcijaninowi przeciwstawić się atakom niegodziwych duchów, oprzeć się pokusom do niemoralności, stronić od materialistycznych pragnień i nie dać się przytłoczyć przez strach, wątpliwości czy nadmierny smutek (Rdz 39:7-12; 1Ts 4:13; Heb 11:15; 13:6; Jak 1:6).

Jak hełm chroni głowę żołnierza, tak „hełm wybawienia” strzeże władz umysłowych chrześcijanina przed bezbożnymi wpływami (Ef 6:17). Noszenie hełmu, którym jest „nadzieja wybawienia”, sprawi, że będziemy za przykładem Mojżesza ‛uważnie wypatrywać wypłacenia nagrody’ (1Ts 5:8; Heb 11:26).

„Miecz ducha, to jest słowo Boże”, stanowi dla chrześcijanina nieodzowne narzędzie do nauczania prawdy oraz zwalczania fałszywych nauk i tradycji ludzkich, w tym także do „obalania tego, co silnie obwarowane” (Ef 6:17; 2Ko 10:4, 5).

Metalowa ozdoba z zapinką umożliwiającą przyczepienie jej do ubrania. W czasach starożytnych np. w Grecji i Rzymie broszki nosili mężczyźni i kobiety. Rzymska fibula, zakończona z jednej strony haczykiem, a z drugiej szpilką, przypominała kształtem agrafkę. Broszki pełniły funkcję nie tylko ozdobną, ale i użytkową, gdyż spinano nimi brzegi szala lub płaszcza. W starożytności wykonywano je z brązu, żelaza, złota albo srebra. W Palestynie były popularne od najdawniejszych czasów, o czym świadczą odkrycia archeologiczne, m.in. broszki wygięte w łuk znalezione w Tall an-Nasba.

Kiedy Izraelitów zachęcono do złożenia daniny na przybytek, mężczyźni i kobiety ofiarowali różne ozdoby, m.in. właśnie „broszki” (Wj 35:21, 22). Najwyraźniej były to jakieś haczykowate ozdoby, gdyż określające je hebrajskie słowo w innych miejscach jest tłumaczone na „hak” (2Kl 19:28). Ale w Biblii nie opisano ich wyglądu (zob. OZDOBA).

Zobacz KOLORY.

Zobacz CIĄŻA.

Ciężar, jaki ktoś dźwiga, literalny lub symboliczny. W Biblii do brzemienia lub ciężaru odnoszą się różne wyrazy hebrajskie i greckie; czasami występują w sensie dosłownym, ale często mają znaczenie przenośne i nawiązują np. do odpowiedzialności, winy lub orędzia od Boga. Brzemię zwykle kojarzy się z dużym ciężarem. Z kilku hebrajskich rdzeni związanych ze słowami „brzemię” i „ciężar” jeden, kawéd, znaczy przede wszystkim „być ciężkim” (Rdz 18:20; por. 1Sm 4:18). Inny, nasáʼ, znaczy „podnosić; nieść” (Rdz 21:18; 47:30); od niego pochodzi wyraz massáʼ, tłumaczony na „ciężar” lub „brzemię” (Lb 4:15; 2Kn 35:3). Czasownik sawál, oddany w Rodzaju 49:15 jako ‛nosić ciężary’, jest spokrewniony ze słowem sabbál („tragarz”, Neh 4:10) oraz séwel („ciężar”, Neh 4:17; „służba przymusowa”, 1Kl 11:28).

Egipcjanie ustanowili „przełożonych nad robotami przymusowymi” wykonywanymi przez Izraelitów, „aby ich ciemiężyć, gdy będą nosili ciężary”, i zmuszać do pracy przy zaprawie glinianej i cegłach (Wj 1:11-14; 2:11). Ale Jehowa wyprowadził swój lud „spod brzemion Egipcjan” (Wj 6:6; Ps 81:6). Podczas transportowania przybytku i jego wyposażenia Lewici z rodów Kehata, Gerszona i Merariego mieli przydzielone ciężary do noszenia (Lb 4). Salomon wśród wielu robotników zatrudniał 70 000 tragarzy (1Kl 5:15; 2Kn 2:18). Tragarze byli też potrzebni za czasów króla Jozjasza, gdy dokonywano napraw w świątyni (2Kn 34:12, 13), a także wiele lat później, kiedy Nehemiasz nadzorował odbudowę muru Jerozolimy (Neh 4:17; zob. SŁUŻBA PRZYMUSOWA).

W starożytności do transportu ciężarów często wykorzystywano zwierzęta. Izraelitom powiedziano, że jeśli zobaczą osła przygniecionego ciężarem, to nawet gdyby należał do kogoś, kto ich nienawidzi, nie wolno im go tak zostawić, ale mają go „bezwarunkowo oswobodzić” (Wj 23:5). Nieraz dla określenia wielkości jakiegoś ładunku mówiono: „Tyle, ile uniesie para mułów” (2Kl 5:17).

Znaczenie przenośne. Hebrajskie słowo massáʼ, często odnoszące się do literalnego ciężaru lub brzemienia, może również oznaczać „ważkie orędzie”, jak choćby to, które matka króla Lemuela przekazała mu ku skorygowaniu (Prz 31:1). Nieraz dotyczy także proroczych wypowiedzi (Iz