ziemię z niebem i na to, że aniołowie służą w roli pośredników między Bogiem a ludźmi, których darzy On uznaniem.

Kiedy Jezus powiedział uczniom: „Zaprawdę, zaprawdę wam mówię: Ujrzycie niebo otwarte oraz aniołów Bożych wstępujących i zstępujących do Syna Człowieczego”, być może nawiązał do wizji Jakuba (Jn 1:51).

Drabiny należały do wyposażenia wojsk oblężniczych i często pojawiają się na zabytkach egipskich i asyryjskich. Na pewnej płaskorzeźbie z Niniwy widać Asyryjczyków korzystających z drabin podczas ataku na Lachisz.

W starożytności drabiny wykorzystywano też do innych celów, m.in. związanych z budownictwem. Na przykład Stela Urnammu ukazuje, że używano ich przy budowie zigguratu. A na asyryjskiej płaskorzeźbie z Tall Halaf, pochodzącej z IX w. p.n.e., widać mężczyznę wchodzącego po drabinie na palmę daktylową.

Srebrna moneta grecka będąca wciąż w obiegu w I w. n.e. (Łk 15:8, 9). Na awersie drachmy attyckiej widniała głowa bogini Ateny, a na rewersie — wizerunek sowy. Podczas ziemskiej służby Jezusa drachma najprawdopodobniej straciła już na wartości i ważyła ok. 3,4 g; taka ilość srebra jest dziś warta 65 centów. W I w. n.e. Grecy uważali drachmę za równą denarowi, lecz władze rzymskie oficjalnie wyceniały ją na trzy czwarte denara. Dwie drachmy (didrachmę) wynosił doroczny podatek świątynny płacony przez Żydów (Mt 17:24).

Srebrnej drachmy greckiej nie należy mylić ze złotą „drachmą” (darkemòn) wymienianą w Pismach Hebrajskich, którą na ogół uznaje się za równą perskiemu darejkowi (8,4 g złota, warte dziś 94,5 dolara) (Ezd 2:69; Neh 7:70-72).

Wśród luksusowych towarów, które kupcy sprowadzali dla symbolicznego „Babilonu Wielkiego”, były m.in. przedmioty z „drewna pachnącego” („drewna tujowego”, Bp, BT, Bw; „drewna sandarakowego”, przyp. w NW) (Obj 17:5; 18:11, 12). Drewno to, importowane zapewne z pn. Afryki, wysoko cenili Rzymianie jako surowiec do wyrobu luksusowych mebli. Najcenniejsze drewno pochodziło z dolnej części pnia, z której można było uzyskać szerokie deski o różnorodnym układzie słoi. Drewno to było twarde, wonne i po wypolerowaniu nabierało wysokiego połysku. Ze względu na falisty lub spiralny wzór słoi niektóre wyrabiane z niego stoły nazywano „tygrysimi” lub „lamparcimi”. Grecy używali tego balsamicznego drewna w swych świątyniach, a jego nazwa pochodzi od greckiego słowa oznaczającego składanie ofiar całopalnych.

Na ogół uważa się, że chodzi o drewno cyprzyka czteroklapowego (Tetraclinis articulata). To drzewo iglaste z rodziny cyprysowatych pochodzi z pn. Afryki i osiąga zwykle wysokość ok. 4—8 m. Jego drewno ma intensywny czerwonobrunatny odcień i ładny układ słoi.

Hebrajskie słowa mesilláh („gościniec”) i dérech („droga”) oraz greckie hodòs („droga”) odnoszą się do publicznej drogi, traktu lub ścieżki zazwyczaj między miastami lub osadami.

Od starożytnych czasów na terenie Palestyny istniały drogi, gościńce i ważne szlaki handlowe łączące miasta i królestwa (Lb 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Joz 2:22; Sdz 21:19; 1Sm 6:9, 12; 13:17, 18; zob. KRÓLEWSKA, DROGA). Uważa się, że najważniejsza droga prowadziła z Egiptu do filistyńskich miast Gaza i Aszkelon, a potem nieco skręcała na pn. wsch. w kierunku Megiddo. Dalej biegła do Chacoru, na pn. od Jeziora Galilejskiego, a następnie do Damaszku. Ten szlak przez Filisteę był najkrótszą drogą z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Ale Jehowa życzliwie poprowadził Izraelitów inną drogą, by oszczędzić im walki z Filistynami (Wj 13:17).

W Ziemi Obiecanej utrzymanie dróg w dobrym stanie było ważne dla Izraelitów z jeszcze jednego powodu — w kraju był tylko jeden ośrodek wielbienia Boga. Prawo wymagało, by każdy Izraelita uczestniczył w trzech dorocznych świętach, dlatego wielu mężczyzn co roku musiało pokonywać duże odległości (Pwt 16:16). Poza tym dziesięciny, daniny i dary ofiarne — zarówno dobrowolne, jak i obowiązkowe — należało składać w miejscu wybranym przez Jehowę (Pwt 12:4-7). Po wybudowaniu świątyni Salomona tym miejscem była Jerozolima. Gdy więc Izraelici podróżowali do Jerozolimy i z powrotem, ojcowie mieli wiele dogodnych okazji, by uczyć swych synów Prawa Bożego (Pwt 6:6, 7).

Trzeba też było dbać o drogi prowadzące do sześciu miast schronienia. Musiały one być dobrze oznakowane i wolne od przeszkód, które mogłyby utrudnić ucieczkę nieumyślnemu zabójcy (Pwt 19:3). Według żydowskiej tradycji na każdym skrzyżowaniu znajdował się znak wskazujący kierunek do miasta schronienia (Talmud Babiloński, Makkot 10b).

Chociaż Biblia nie opisuje dokładnie starożytnych dróg, zawiera wzmianki dotyczące ich budowy i utrzymania. Czasami niwelowano różne nierówności, a nawet wzgórza, niektóre drogi trzeba było usypywać, nierzadko też oczyszczano je z kamieni (Iz 40:3, 4; 57:14; 62:10). Historyk Józef Flawiusz donosi, że drogi wiodące do Jerozolimy król Salomon wybrukował czarnym kamieniem (Dawne dzieje Izraela, VIII, VII, 4).

Niewiele jednak wiadomo o starożytnych drogach w czasach poprzedzających cesarstwo rzymskie. Rzymianie byli wybitnymi budowniczymi dróg, które umożliwiały im szybkie przemieszczanie wojsk na terenie ogromnego imperium. Wybudowane przez nich drogi były wybrukowane płaskimi kamieniami, a ich podłoże zazwyczaj składało się z trzech warstw: gruzu (na spodzie), płaskich bloków osadzonych w zaprawie (w środku) oraz betonu i pokruszonych kamieni (na wierzchu). Powierzchnia drogi była wyprofilowana: środek był położony wyżej, a boki niżej; przy drodze znajdowały się kamienie milowe, krawężniki i rowy odprowadzające wodę. W pewnych odstępach przy drodze wykopywano też studnie. Drogi rzymskie wytyczano wzdłuż linii prostych i zwykle prowadzono je przez wzgórza, nie okrążając ich. Słynna rzymska Droga Apijska miała jakieś 5,5 m szerokości i była wybrukowana dużymi blokami lawy. Gdy apostoł Paweł udawał się do Rzymu jako więzień, podróżował tą drogą, której fragmenty są używane do dziś (Dz 28:15, 16; zob. APPIUSZA, RYNEK).

Słowa z Izajasza 19:23 o tym, że powstanie „gościniec z Egiptu do Asyrii”, wskazywały na pokojowe stosunki, jakie pewnego dnia miały zapanować między tymi krajami. Wyzwalając swój lud, Jehowa niejako zbudował dla niego gościńce wiodące z krajów niewoli do ojczyzny (Iz 11:16; 35:8-10; 49:11-13; Jer 31:21).

Przebyta odległość. Słowo „droga” często określa w Biblii przebytą odległość (Rdz 31:23; Wj 3:18; Lb 10:33; 33:8). Dystans, jaki można było pokonać w ciągu dnia, zależał od środka transportu oraz warunków atmosferycznych i ukształtowania terenu. Przeciętnie w ciągu dnia można było na lądzie przebyć ok. 30 km lub więcej. Ale „odległość drogi sabatowej” wynosiła znacznie mniej (Mt 24:20). Z Dziejów 1:12 wynika, że Góra Oliwna leżała w „odległości drogi sabatowej” od Jerozolimy. Józef Flawiusz raz podaje, że Góra Oliwna znajdowała w odległości pięciu stadiów (925 m) od miasta, a innym razem, że było to sześć stadiów (1110 m), co prawdopodobnie wynika z przyjęcia innego punktu wyjścia. Na podstawie Jozuego 3:4 źródła rabiniczne ustalały, że „odległość drogi sabatowej” wynosi 2000 łokci (890 m).

Znaczenie przenośne. Określenie „droga” może też oznaczać sposób postępowania albo ustaloną metodę działania i osiągania czegoś. W Piśmie Świętym często odnosi się do zachowania cieszącego się uznaniem Jehowy Boga lub też przez Niego potępianego (Sdz 2:22; 2Kl 21:22; Ps 27:11; 32:8; 86:11; Iz 30:21; Jer 7:23; 10:23; 21:8). Odkąd na ziemi pojawił się Jezus Chrystus, wyłącznie osoby uznające jego rolę mogą liczyć na dobre stosunki z Bogiem i na to, że będzie On wysłuchiwał ich modlitw. Dlatego Syn Boży oznajmił: „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej, jak tylko przeze mnie” (Jn 14:6; Heb 10:19-22). O uczniach Jezusa Chrystusa mówiono, że należą do „Drogi”, tzn. że ich życie skupiało się na okazywaniu wiary w niego i naśladowaniu go (Dz 9:2; 19:9, 23; 22:4; 24:22).

Zobacz KLEJNOTY, DROGOCENNE KAMIENIE.

Zobacz ZAKWAS.

Trzecia i najmłodsza córka Heroda Agryppy I, urodzona ok. 38 r. n.e.; siostra Agryppy II, Berenike i Mariamne III. Jej matka miała na imię Kypros. Zanim Druzylla skończyła sześć lat, jej rękę przyrzeczono Epifanesowi, synowi króla Kommageny. Ponieważ jednak nie zgodził się on przejść na judaizm, małżeństwo to nie doszło do skutku. Na obrzezanie przystał natomiast Aziz, król Emesy w Syrii, i Druzylla w wieku 14 lat została jego żoną. Rozjątrzona okrucieństwem męża i zazdrością swej mniej atrakcyjnej siostry Berenike, łatwo uległa namowom, żeby wbrew prawu żydowskiemu rozwieść się z Azizem i poślubić namiestnika Feliksa (co nastąpiło ok. 54 r.). Być może i ona słuchała więźnia Pawła, gdy „mówił o prawości i panowaniu nad sobą, i nadchodzącym sądzie” — sprawach, które jak się okazało, wzbudziły w namiestniku niezwykły niepokój. Kiedy po dwóch latach Feliks przekazywał stanowisko Festusowi, zostawił Pawła w więzach, by „pozyskać przychylność Żydów”, a zdaniem innych — by zadowolić swą młodą żonę, „która była Żydówką” (Dz 24:24-27). Syn Druzylli i Feliksa, kolejny Agryppa, według doniesień zginął podczas wielkiej erupcji Wezuwiusza w r. 79.

(hebr. ʽec; gr. déndron).

Dzięki dużej różnorodności klimatu na terenie Palestyny i sąsiednich krajów rosną rozmaite drzewa — od cedrów na Libanie po palmy daktylowe w okolicach Jerycha i janowce na pustyni. Biblia wspomina o ok. 30 rodzajach drzew; w niniejszej publikacji omówiono je pod odpowiednimi nazwami.