lecz opuścili swe właściwe miejsce mieszkania” (Judy 6). Aniołowie mieli moc materializowania się i przybierania ludzkiej postaci; niektórzy z nich czynili to, gdy przynosili ludziom orędzia od Boga (Rdz 18:1, 2, 8, 20-22; 19:1-11; Joz 5:13-15). Ale właściwym miejscem zamieszkania dla osób duchowych jest niebo, gdzie aniołowie pełnią służbę dla Jehowy (Dn 7:9, 10). Opuszczenie tego miejsca i porzucenie zleconej służby po to, by zamieszkać na ziemi i współżyć z kobietami, było wynaturzeniem i stanowiło akt buntu przeciwko prawom Bożym.

Biblia oznajmia, że ci nieposłuszni aniołowie są teraz „duchami będącymi w więzieniu”, ‛wtrąconymi do Tartaru’ i ‛zatrzymanymi wiekuistymi więzami w gęstej ciemności na sąd wielkiego dnia’. Wynika z tego, że podlegają znacznym ograniczeniom i nie mogą się już materializować jak przed potopem (1Pt 3:19; 2Pt 2:4; Judy 6).

Wielka niegodziwość. „Mocarze, którzy istnieli od dawna, ludzie sławni”, czyli potomkowie wspomnianych małżeństw, nie cieszyli się bynajmniej sławą u Boga, gdyż w przeciwieństwie do Noego i jego rodziny nie przeżyli potopu. Byli „nefilimami”, tyranami i despotami, którzy z pewnością przyczyniali się do pogorszenia sytuacji na ziemi. Ich anielscy ojcowie znali budowę ludzkiego ciała i co prawda mogli się materializować, ale nie stwarzali w ten sposób nowego życia, lecz po prostu żyli w ludzkich ciałach i mieszkali z kobietami, wydając na świat dzieci. Ich potomkowie, „mocarze”, byli więc nienaturalnymi mieszańcami i najprawdopodobniej nie mogli mieć dzieci.

W mitologii. Wydaje się, że sława nefilimów i strach przed nimi doprowadziły do powstania wielu mitów wśród pogańskich ludów, które po pomieszaniu języków w Babel rozproszyły się po świecie. Chociaż pewne szczegóły zostały znacznie zniekształcone i upiększone, to jednak istnieją wyraźne podobieństwa między relacją historyczną z Księgi Rodzaju a starożytnymi mitami (np. greckimi) o bogach i boginiach, którzy współżyli z ludźmi i płodzili nadludzkich, przerażających herosów o cechach zarówno ludzkich, jak i boskich (zob. GRECJA, GRECY [Religia grecka]).

Relacja mająca wzbudzić strach. Dziesięciu zwiadowców, którzy wrócili do Izraelitów na pustkowiu i przedstawili im fałszywą relację o ziemi kananejskiej, oznajmiło: „Wszyscy ludzie, których widzieliśmy pośrodku niej, to mężczyźni nadzwyczajnego wzrostu. Widzieliśmy tam nefilimów, synów Anaka, którzy pochodzą od nefilimów; tak iż we własnych oczach byliśmy jak koniki polne i takimi też byliśmy w ich oczach”. Niewątpliwie w Kanaanie mieszkali jacyś bardzo wysocy ludzie, co poświadczają inne wersety, ale nigdzie nie nazwano ich nefilimami — z wyjątkiem tej „złej wieści”, starannie sformułowanej w taki sposób, by wzbudziła wśród Izraelitów strach i panikę (Lb 13:31-33; 14:36, 37).

Nazwa kojarzona z pewnym źródłem na granicy oddzielającej terytoria Judy i Beniamina (Joz 15:1, 9; 18:11, 15). Bywa ono utożsamiane ze źródłem w osiedlu Lifta (ʽEn Neftoach), leżącym na wsch. od Kiriat-Jearim i ok. 4 km w kierunku zach.-pn.-zach. od Wzgórza Świątynnego w Jerozolimie. Identyfikacja ta wprawdzie odpowiadałaby tekstowi z Jozuego 15:9, jednakże Jozuego 18:15, 16 zdaje się umiejscawiać „źródło wód Neftoach” na zach. od Kiriat-Jearim. Tłumacze Pisma Świętego różnie podchodzą do tej pozornej rozbieżności. W The Jerusalem Bible na podstawie greckiej Septuaginty słowa „na zachód” zastąpiono określeniem „ku Gasin”. W przekładzie Revised Standard Version dla zachowania zgodności z Jozuego 15:9 zamiast „na zachód” użyto sformułowania „do Efronu”. Biblia gdańska zaś — a także jeszcze starsza Biblia brzeska — oddaje hebrajski wyraz jámmah („na zachód”) stosownie do jego dosłownego znaczenia: „ku morzu”. Tym samym wyrażeniem posłużył się też R. A. Knox, przy czym uzupełnił je następującym przypisem: „Powinno to znaczyć: na zachód, ku Morzu Śródziemnemu, ale wydaje się rzeczą całkiem jasną, że w tym miejscu granica Beniamina skręca na wschód; a zatem morzem jest przypuszczalnie Morze Martwe, granica wschodnia”.

Naczelnik jednej z rodzin netynejczyków; niektórzy jego potomkowie powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubbabelem w 537 r. p.n.e. (Ezd 2:43, 50; Neh 7:6, 7, 46, 52). Mógł być z pochodzenia Ismaelitą z plemienia Nafisza (Rdz 25:13-15; 1Kn 1:29-31; 5:19).

(„południe”).

Hebrajskie słowo négew prawdopodobnie pochodzi od rdzenia oznaczającego „być spieczonym” i często określa półpustynny obszar położony na pd. od gór judzkich. Z czasem zaczęło też oznaczać „południe” i było używane w odniesieniu do strony południowej (Lb 35:5), granicy południowej (Joz 15:4) i bramy południowej (Eze 46:9). W niektórych przekładach słowo to jest oddawane tak samo bez względu na to, czy dotyczy kierunku geograficznego, czy regionu, co wprowadza pewne zamieszanie. Na przykład w Rodzaju 13:1 przetłumaczenie wyrazu négew na „południe” (Bg, Wk) sugeruje, że Abraham udał się z Egiptu w kierunku pd., podczas gdy w rzeczywistości wyruszył na pn., przez Negeb do Betel. Ale w wielu nowszych przekładach już nie ma tego problemu (Bp, BT, Bw, NŚ).

Ukształtowanie terenu. Wydaje się, że starożytny Negeb rozciągał się od okolic Beer-Szeby na pn. do Kadesz-Barnea na pd. (Rdz 21:14; Lb 13:17, 22; 32:8). Prorok Izajasz opisał go jako niegościnny teren zamieszkany przez lwy, lamparty i węże (Iz 30:6). W jego pn. części występują nieliczne źródła, studnie i sadzawki, a do niewielu rosnących tam drzew należy tamaryszek (Rdz 21:33). Na pd. zach. od Beer-Szeby znajdują się obszary wydmowe — dwa nieduże i jeden dość spory. Większa część Negebu to płaskowyż położony na wysokości 450—600 m n.p.m., a najwyższe wzniesienia osiągają wysokość ponad 1050 m. Na pd. i wsch. od Beer-Szeby ciągną się (na ogół ze wsch. na zach.) surowe pasma wzgórz.

Historia. Na terenie Negebu odkryto cysterny, pozostałości tarasów i ruiny wielu miast, co wskazuje, że w starożytności obszar ten był dość gęsto zaludniony. Patriarchowie Abraham i Izaak znaleźli tam pastwiska dla swych licznych stad (Rdz 13:1, 2; 20:1; 24:62). W czasach Abrahama tamtejszą ludność pobił król Elamu Kedorlaomer wraz z trzema sojusznikami (Rdz 14:1-7).

Setki lat później zwiadowcy izraelscy wysłani przez Mojżesza wkroczyli do Ziemi Obiecanej właśnie od strony Negebu, który wtedy zamieszkiwali Amalekici (Lb 13:17, 22, 29). Pod wodzą Jozuego Izraelici pokonali wszystkich mieszkańców tego regionu (Joz 10:40; 11:16), a jego miasta przydzielono plemieniu Symeona (Joz 19:1-6). W Negebie osiedli też prowadzący koczowniczy tryb życia Kenici, którzy byli spowinowaceni z Mojżeszem poprzez jego żonę (Sdz 1:16; por. 1Sm 15:6, 7). Najwyraźniej jednak Izraelici nie podporządkowali sobie całego tego obszaru. Przez kolejne lata wielokrotnie walczyli z tamtejszymi Kananejczykami oraz przede wszystkim z Amalekitami (Sdz 1:9; 6:3; 1Sm 15:1-9; 30:1-20). Dawid wyruszał z miasta Ciklag, otrzymanego od filistyńskiego króla Achisza, przeciwko mieszkającym w Negebie Geszurytom, Girzytom i właśnie Amalekitom (1Sm 27:5-8). Całkowitą kontrolę nad Negebem Izrael zapewnił sobie chyba dopiero po tym, jak Dawid został królem i pokonał Edomitów (2Sm 8:13, 14). Późniejszy judzki król Uzzjasz zbudował w tym regionie wieże i wykuł cysterny (2Kn 26:10).

Po zniszczeniu Jerozolimy przez Babilończyków Abdiasz przepowiedział, że Izraelici powrócą do swego kraju, m.in. do Negebu (Abd 19, 20).

(„Jah pociesza”).

1. Jeden z tych, którzy prawdopodobnie przewodzili wygnańcom powracającym z Babilonu z Zerubbabelem (Ezd 2:1, 2; Neh 7:7).

2. Syn Azbuka i książę połowy okręgu Bet-Cur. Ponieważ miasto Bet-Cur leżało w górzystym regionie Judy (Joz 15:21, 48, 58), Nehemiasz mógł być Judejczykiem. W 455 r. p.n.e. brał udział w naprawie muru Jerozolimy (Neh 3:16).

3. Syn Chakaliasza i brat Chananiego, podczaszy perskiego króla Artakserksesa I (Długorękiego), a później namiestnik Żydów kierujący odbudową muru Jerozolimy; także pisarz biblijnej